S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Al(OH) 3 +H+ <-^>Al(OH)2+ +H20
Muvozanat konstantasi:
K a i ( o h ) 2+ ~ A a i ( o h ) 2+ / A h +
pH>7 bolganda suvdagi asosiy ionlar —Al(OH)4- bo‘ladi va erish jarayoni tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega:
A1(0H)3 +H20 о A](OH)4" + Н".
Muvozanat konstantasi:
K A l( O H ) ; _ A A l( O H ) ;
Erigan aluminiyning umumiy faolligi asosiy ionlarning faolligining umumiy qiymatiga teng:
( A A I ) um ^ A l 3+ + A A l( O H ) 2+ + ^ A l ( O H ) ~

Ionlarning faolligini tegishli konstantalar va vodorod ionlarining faolligi bilan bog‘laganda quyidagi tenglama kelib chiqadi:

(А* .)„ = к „ - (а „ ,)+к д1(он1. (а н, Г
Tabiiy chuchuk suv havzalar suyultirilgan eritma bo‘lgani uchun Al3+ ionlarining faolligini 1 ga teng deb hisoblasa bo‘ladi. Bunday holda p H = 6 bo'Iganda eritm adagi Al3+ ionlarning m iqdori 1,4-10 4 mg/l-ga teng. pH=5 boMganda Al3+ miqdori 1000 barobar oshadi va 0,14 mg/1 ga teng boMadi.
pH=4 dan past bo‘lganda eritmadagi Al3+ ionlarning miqdori 140 mg/1 ga teng bo‘ladi. Suv havzalarda Al3+ miqdori oshib ketsa u baliqlar organizmida erimaydigan biri km a) ami hosil qilib, ulami nobud bo‘lishiga olib keladi.
0 £ta zaharli bo'lgan aluminiy ionlaridan tashqari, suv havzasidagi tirik organizmlarning nobud bo'lishi boshqa sabablarga ham bog‘liqdir. Vodorod ionlarining ta’sirida suvga kadmiy, ruh, qo‘rg‘oshin, marganes, hamda boshqa zaharli og‘ir metallar ajralib chiqishi mumkin. Shu bilan birga suvdagi o‘simlik asosidagi ozuqa moddalari, masalan, fosfor kamayib ketadi, chunki aluminiy ioni ortofosfat ioni bilan erimaydigan aluminiy fosfatini hosil qiladi va cho‘kmaga tushadi;
A13++P 043' -> a ip o 4
Turli xil organizmlarning pH o'zgarishiga sezgirligi sxemada ko‘rsatilgan (27-rasm).

Shunday qilib, suv havzalarining nordonlanishi natijasida suvdagi flora va faunaga katta zarar yetkaziladi. Suvdagi o‘simliklar muhit ko'rsatkichi pH=7-9,2 ora!ig‘ida yaxshi rivojlanadi. Suvning kislotaliligi ortishi bilan o‘simliklar nobud bo‘la boshlaydi va suv havzasidagi boshqa hayvonotlarga ozuqa yetishmay qoladi.

Muhit ko'rsatkichi pH = 6 bo'lganda chuchuk suvda yashaydigan organizmlar,masalan, krevetkalar nobud boladi. pH=5,5 bo'lganda suv tubida yashaydigan va organik qoldiqlarni parchalaydigan bak-teriyalar nobud bo‘lib, organik chiqindilar suv tubida to‘planib boradi.

Bundan keyin o'lchami juda kichik bo‘lgan va bakteriyalar tomo-nidan parchalangan organik moddalami iste’mol qiladigan hayvonotlar, ya’ni zooplankton nobud bo‘ladi. Kislotalilik darajasi pH=4,5 boMgan­ da ko‘pgina baliqlar, qisqichbaqalar va hasharotlar navbat bo'ladi. Bunday muhitda faqatgina ayrim hashoratlar, ma’lum turdagi fito va zooplankton hamda oq rnox populatsiyasi hayot kechirishi mumkin.