S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Bir  tomonlama  kalitli  xesh-funksiyalardan  foydalanishga
 
asoslangan  protokollar.
 
Bir  tomonlama  xesh-funksiya  yordamida
159

---

shifrlashning  o‘ziga  xos  xususiyati  shundaki,  u  mohiyati  bo‘yicha 
bir  tomonlamadir,  ya’ni  teskari  o‘zgartirish-qabul  qiluvchi  tarafda 
rasshifrovka  qilish  bilan  birga  olib  borilmaydi.  Ikkala  taraf (jo‘na- 
tuvchi  va  qabul  qiluvchi)  bir  tomonlama  shifrlash  muolajasidan 
foydalanadi.
Shifrlanayotgan  ma’lumot Mga qo‘llanilgan 
К
 parametr-kalitli 
bir  tomonlama  xesh-funksiya 
hk(.)
  natijada baytlaming  belgilangan 
katta  bo‘lmagani  sonidan  iborat  xesh-qiymat  (daydjest) 
"m"
  ni 
beradi (6.4-rasm).
Daydjest  "m"  qabul  qiluvchiga  dastlabki  xabar 
M
 bilan  birga 
uzatiladi.  Xabami  qabul  qiluvchi,  daydjest  olinishida  qanday  bir 
tomonlama  xesh-funksiya  ishlatilganligini  bilgan  holda,  rasshifrov­
ka qilingan xabar 
M
 dan foydalanib, daydjestni  qaytadan hisoblaydi. 
Agar  olingan  daydjest bilan  hisoblangan  daydjest mos  kelsa,  xabar 
M
  ning  tarkibi  hech  qanday  o‘zgarishga  duchor  bo‘lmaganini 
bildiradi.
Daydjestni  bilish  dastlabki  xabami  tiklashga  imkon bermaydi, 
ammo  ma’lumotlar  yaxlitligini  tekshirishga  imkon  beradi.  Dayd- 
jestga  dastlabki  xabar  uchun  o‘ziga  xos  nazorat  yig‘indisi  sifatida 
qarash mumkin. Ammo, daydjest va oddiy nazorat yig‘indisi orasida 
jiddiy farq ham mavjud. Nazorat yig‘indisidan aloqaning ishonchsiz 
liniyasi  bo‘yicha  uzatiladigan  xabarlaming  yaxlitligini  tekshirish 
vositasi  sifatida  foydalaniladi.  Tekshirishning  bu  vositasi  niyati 
buzuq odamlar bilan kurashishga moijallanmagan.  Chunki,  bu hol­
da  nazorat  yig‘indisining  yangi  qiymatini  qo‘shib,  xabami  almash- 
tirib  qo‘yishga  ularga  hech  kim  xalaqit  bermaydi.  Qabul  qiluvchi 
bunda hech narsani sezmaydi.
Daydjestni  hisoblashda,  oddiy  nazorat  yig‘indisidan  farqli 
ravishda,  maxfiy  kalitlar  ishlatiladi.  Agar  daydjest  olinishida  faqat 
jo ‘natuvchi va qabul qiluvchiga ma’lum bo‘lgan parametr-kalitli bir 
tomonlama xesh-funksiya ishlatilsa,  dastlabki xabaming har qanday 
modifikatsiyasi darhol ma’lum bo‘ladi.
160

---

Jo'natuvchi
Qabul qiluvchi