S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

A
foydalanuvchi V dan
oladigan xabari yolg‘on emasligiga ishonch 
hosil qilishni istasa, u foydalanuvchi 
V
uchun yuboradigan xabarga
135

---

oldindan bilib bo‘lmaydigan element -
X
so‘rovini (masalan, 
qandaydir tasodifiy sonni) qo‘shadi. Foydalanuvchi V javob 
berishda bu amal ustida ma’lum amalni (masalan, qandaydir 
f(X)
funksiyani hisoblash) bajarishi lozim. Buni oldindan bajarib bo‘l- 
maydi, chunki so‘rovda qanday tasodifiy son 
X
kelishi foyda­
lanuvchi 
V
ga ma’lum emas. Foydalanuvchi 
V
harakati natijasini 
olgan foydalanuvchi 
A
foydalanuvchi 
V
ning haqiqiy ekanligiga 
ishonch hosil qilishi mumkin. Ushbu usulning kamchiligi - so‘rov 
va javob o‘rtasidagi qonuniyatni aniqlash mumkinligi.
Vaqtni belgilash mexanizmi har bir xabar uchun vaqtni qayd- 
lashni ko‘zda tutadi. Bunda tarmoqning har bir foydalanuvchisi kel- 
gan xabaming qanchalik eskirganini aniqlashi va uni qabul qil- 
maslik qaroriga kelishi mumkin, chunki u yolg‘on bo‘lishi mumkin. 
Vaqtni belgilashdan foydalanishda seansning haqiqiy ekanligini 
tasdiqlash uchun 
kechikishning jo iz vaqt oralig ‘i
muammosi paydo 
bo‘ladi. Chunki, “vaqt tamg‘asi”li xabar, umuman, bir lahzada uza­
tilishi mumkin emas. Undan tashqari, qabul qiluvchi va jo ‘natuv- 
chining soatlari mutlaqo sinxronlangan bo‘lishi mumkin emas.
Autentifikatsiya protokollarini taqqoslashda va tanlashda quyi­
dagi xarakteristikalami hisobga olish zarur:
- 
о ‘zaro autentifikatsiyaning mavjudligi.
Ushbu xususiyat 
autentifikatsion almashinuv taraflari o‘rtasida ikkiyoqlama autentifi- 
katsiyaning zarurligini aks ettiradi;
-