S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, ica. Tashev

qadam. Ikkita 200dan katta bo‘lgan tub son p va q tanlanadi.

qadam. Kalitning ochiq tashkil etuvchisi n hosil qilinadi:

n=p*q.

3. 
   qadam. Quyidagi formula bo‘yicha Eyler funksiyasi hisob- lanadi:
   

f(p,qj(p-l)(q-l).

Eyler funksiyasi n bilan o‘zaro tub, 1 dan n gacha bo‘lgan butun musbat sonlar sonini ko‘rsatadi. 0‘zaro tub sonlar deganda 1 dan boshqa birorta umumiy bo‘luvchisiga ega bo‘lmagan sonlar tushuniladi.

4. 
   qadam. f(p,q) qiymati bilan o‘zaro tub boigan katta tub son d tanlab olinadi.
   
5. 
   qadam. Quyidagi shartni qanoatlantiruvchi e soni aniqlanadi:
   

^ed ](modf(p,q)).

Bu shartga binoan ^{e d} ko‘paytmanmg f(p,q) funksiyaga bo‘- lishdan qolgan qoldiq lga teng e soni ochiq kalitning ikkinchi tashkil etuvchisi sifatida qabul qilinadi. Maxfiy kalit sifatida d va n sonlari ishlatiladi.

6. 
   qadam. Dastlabki axborot, uning fizik tabiatidan qat’iy nazar raqamli ikkili ko'rinishda ifodalanadi. Bitlar ketma-ketligi L bit uzunlikdagi bloklarga ajratiladi, bu yerda L-L^\og2(n+\) shartini qanoatlantiruvchi eng kichik butun son. Наг bir blok [0, и-l] ora- liqqa taalluqli butun musbat son kabi ko‘riladi. Shunday qilib, dast­labki axborot X(i), i^=1/ sonlarning ketma-ketligi orqali ifodalanadi. i ning qiymati shifrlanuvchi ketma-ketlikning uzunligi orqali aniqlanadi.
   
7. 
   qadam. Shifrlangan axborot quyidagi formula bo‘yicha aniq- lanuvchi T(i) sonlarning ketma-ketligi ko‘rinishida olinadi:
   

103

Axborotni rasshifrovka qilishda quyidagi munosabatdan foyda- laniladi:

X(i) = (!'(/'))■ (mod;;).

MisoL so‘zini shifrlash va rasshifrovka qilish talab etilsin. Dastlabki so‘zni shifrlash uchun quyidagi qadamlarni bajarish lozim.

1. 
   qadam. р=Ъ va q=11 tanlab olinadi.
   
2. 
   qadam. « = з ■ 11 = зз hisoblanadi.
   

2-qadam. Eyler funksiyasi aniqlanadi:

/(p,?)=(3-lV0 1-11=20

4. 
   qadatn. O^lzaro tub son sifatida d—Ъ soni tanlab olinadi.
   
5. 
   qadam. (^e'³) (^{mod20) = 1}shartini qanoatlantiruvchi e soni tanla- nadi. Aytaylik, e=7.
   
6. 
   qadam. Dastlabki so‘zning alfavitdagi harflar tartib raqami ketma-ketligiga mos son ekvivalenti aniqlanadi. A harfiga -1, G harfiga-4, Z harfiga -9. 0‘zbek alfavitida 36ta harf ishlatilishi sababli ikkili kodda ifodalash uchun 6 ta lkkili xona kerak bo‘ladi. Dastlabki axborot ikkili kodda quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
   

000100 000001 001001.

Blok uzunligi i butun sonlar ichidan ^siog,(33 + D _shartini qa­noatlantiruvchi minimal son sifatida aniqlanadi. "=33 bo‘lganligi sababli /-=6.

Demak, dastlabki matn > ketma-ketlik ko‘rinishida

ifodalanadi.

4. 
   qadam. ^X{') ketma-ketligi ochiq kalit {7,33} yordamida shifrlanadi: