S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari

Oddiy irodaviy 

harakatlar

 

Murakkab irodaviy 

harakatlar

 

  ҳаракатлар

 

---

yosh  yigit  qator  ichki  va  tashqi  to`siqlar  va  qiyinchiliklarni  bartaraf  etadi  hamda 

o`z  niyatini  amalga  oshiradi.  O`z  navbatida,  murakkab  harakatlar  kishining  ongli 

ravishda  qo`yilgan  yaqin  va  uzoq  maqsadlarga  erishishga  qaratilgan,  uyushgan 

irodaviy faoliyati sistemasiga kiradi. Unda kishining u yoki bu irodaviy fazilatlari 

namoyon bo`ladi. 

Iroda  o`zaro  bog`liq  ikkita  vazifalarning  bajarilishini  tahminlaydi  va  ularda 

o`zini namoyon qiladi: 

15-shakl 

  

 

 

Irodaning  undovchi  vazifasi kishining  faolligi  bilan  tahminlanadi.  Harakat 

oldingi  vaziyat  bilan  bog`liq  bo`lgan  paytdagi  reaktivlikdan  farqli  o`laroq  faollik 

harakatning  ayni  o`zida  namoyon  bo`ladigan  ichki  holatiga  nisbatan  subyektning 

o`ziga  xos  xususiyatini  kuchga  kiritish  harakatini  chiqaradi  (zarur  axborotni 

olishga  ehtiyoj  sezayotgan  kishi  o`rtogini  chaqiradi,  jahli  chiqqan  holatda  yon 

atrofdagilarga qo`pollik qilishga yo`l qo`yadi va hokazo). 

Irodaning  undovchi  vazifasi  bilan  birgalikda  harakat  qiluvchi  to`xtatish 

vazifasi  faollikning  yoqimsiz  ko`rinishlarini  jilovlashda  namoyon  bo`ladi.  SHaxs 

uning dunyoqarashida, eng yuksak maqsadlariga javob bermaydigan motivlarning 

uyg`onishini  va  harakatlarning  bajarilishini  to`xtatishga  qodirdir.  To`xtatish 

bo`lmasa, xulq-atvorni boshqarish bo`lmas edi. 

Kishining    tavakkalchilik    sharoitidagi    xatti-harakati  irodaning  harakterli  

ko`rinishlaridan  biri  sifatida  namoyon  bo`ladi.  Tavakkalchilik  -  subyekt  uchun 

uning  cheki  noma’lum  yoki  muvaffaqiyatsizlikka  duch  kelganda  mumkin 

bo`ladigan  noqulay  oqibatlar (jazolash,  og`riq  ta’sirini  o`tkazish,  jaroxat,  obro`ni 

yo`qotish) 

xaqidagi 

taxminlar 

mavjudligi 

sharoitidagi 

faoliyatning 

harakteristikasidir.  Tavakkalchilik  paytida  kutilayotgan  noxushlik  bunday 

holatdagi  muvaffaqiyatsizlik  extimoli  va  noqulay  oqibatlar  darajasining 

uyg`unlashtirilishi bilan belgilanadi. Psixologiya tavakkal qilish uchun zarur shart