S. F. Abdirasilov

Plakat harflar bilan yozish usullari
Plakat,  shior  va  diagrammalar  ishlashda  ko‘pincha  plakat 
harflardan  foydalanamiz.  Haiilami  m aiu m   bir  qolipga  solishda 
kataklardan  foydalanish  qulaydir.  Harflaming  katta yoki  kichik  b o iish i 
kataklaming  oicham iga  bogiiq.  Daftarga  kvadrat  shaklida  katta 
kataklar chizib, harflar yozishni mashq qilib ko‘riladi.
sa:.;
■n.
1  ÍÜ 
CT73
№
[bllill[ 
ñ ü
_
r u
U1
Jl
Plakat harflami o ‘rganish, o'rgatish va eslab qolishni osonlashtirish 
maqsadida ulami o‘zaro teng kataklarga ajratamiz. Harflar balandligini  5 
katak,  enini  3  katakchada  olinadi.  Harflar  orasida  bir  katak  joy
222
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qoldiriladi,  Qog‘ozga  chizgMcli  bilan  kataklar  chizish  ko‘p  vaqt  o'udi. 
Shu 
sababli 
katakli 
daftardan 
foydalanish 
ham 
mumkin.
A,B>V,G,D,E,P,S,K,L,U,  0 ‘,Z ,0   harflari  shakl  jihatdan  bir  xil 
boiganliklari uchun 5XZ yoki  7XZ oicham da J,M,Sh,Yu,F  luirllariniMg 
eni  va  bo‘yi  bir  xil  oMchamda  boMgani  uchun  5X4,  7X6  o'lchanula 
yozish mumkin.
Alfavitdagi  harflar  turli  konstruktiv  tuzilishga;  to‘rtburchaksinion 
(N,I,P,Sh),  uchburchaksimon  (A,G,T,U)  va  aylanasimon  (0,F,Yu) 
shakllarga ega.
B  va  V  harflari  oddiy  E  ko‘rinishdagi,  nisbatlari  bir  xil  boMgan 
harflardir.  Bu harflaming o‘ng  tomonlarini to‘g‘ri  to‘rtburchak  shaklida 
jiddiy ko‘rinishda tasvirlanadi.
0 ‘,E harflarini yasash uchun esa G harfiga belbog‘  qo‘yish kifoya. 
T harfi ham xuddi shunday xususiyatga ega.
I  harfming  tuzilishi  N,P  harflariga  o'xshaydi  va  ular  bilan  teng 
qilib  yoziladi. 
0
‘ng  vertikal  chizig‘ining  yuqori  qismi  bilan  chap 
vertikal  chizig'ining  pastki  qismi  tutashtiruvchi  chiziqni  asosiy 
chiziqlarga nisbatan biroz ingichkalashtirib olish mumkin.
K  harfini  yozishning  bir  necha  ko‘rinishlari  b o iib ,  aniq  bir 
ko‘rinish  alfavitdagi  boshqa  harflaming  konstruktiv  tuzilishidan  kelib 
chiqadi.  Qolgan  harflaming  yozilishini  ham  asosan  kataklar  orqali 
o‘rganish  maqsadga  muvofiqdir.  Boshqa  harflar  ko‘rinishi  raqamlarga 
ham mos keladi.
Harflarni  katak  daftarlarda  yozib  malaka  hosil  qilgandan  so‘ng 
rasm  daftari,  albom  yoki  alohida  qog‘ozga  faqat  ikki  chiziq  orasida 
yozishga 
0
‘tiladi.  So‘ngra, qiyinroq tipdagi harflar yoziladi.
H arf  yozishda  yetarli  malaka  hosil  qilgandan  so‘ng  plakat  pero 
bilan  «Kitob  bizning do‘stimiz»  gapini yozishga kirishamiz.  Avvalo  har 
bir so‘z necha harfdan tuzilgani  aniqlanadi.  Masalan, «kitob»  so‘zi  5  ta, 
«bizning»  so‘zi  7  ta,  «do‘stimiz»  so‘zi 
8
  ta  harfdan  tuzilgan.  Harf 
oralarida  bir  katakdan  joy  qoldiramiz.  Shuni  hisobga  olib,  birinchi 
so‘zga  19  ta,  ikkinchi  so‘zga 26 ta,  uchinchi  so‘zga 33  ta katak olinadi. 
So‘zlar  orasida  ikki  katakdan  joy  qoldiramiz.  So‘zlami  markazdan  2 
tomonga  barobar joylashtiramiz.  Shu  taiiqa  «Kitob  bizning  do‘stimiz» 
shiori yoziladi.  So‘ngra akvarel bo'yoq bilan bo‘yaladi.
223
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Dekorativ 
shirift XIX
Gumanist antikva
Yegipet shrift
GEIJKLMNO
cdefghijblmn
Shriftlarni 4 guruhi mavjud: a) hajmli. 
b) fazoviy. d) ikkio'lchamli rangli. 
e) biro'lchamli ko‘ndaIangli.
Badiiy  bezash  ishlarida  hatflar  kompozitsiyasiga  alohida  e’tibor 
berish  kerak.  Bu  kompozitsiya  turlicha  b o iad i.  Ulaming  eng  ko‘p 
tarqalgan  harflarni  simmetrik  holatda  joylashtirishdir.  Bunday  kom­
pozitsiyada  qatorlar  markazdan  ikki  tomonda  bir  xil  kengiikda 
joylashadi.  Kompozitsiyalarda  mazmun  jihatidan  bir-birining  davom- 
chisi  va  toidim vchisi  b oigan  so‘zlar  bir  qatorga  joylashtiriladi. 
Masalan,  «Toshkent  -   Sharq  mash’ali!»  quyidagi  ko‘rinishda  yozilsa, 
Toshkent  -   Sharq  m ash’ali!  uning  so‘zlarida  mantiqiy  bogianish 
boim aydi,  mash’ali  so‘zi  ham  asossiz  alohida  yozilgan.  Uning  to‘g‘ri 
joylashtirilishi quyidagicha boiadi:
Toshkent -  Sharq  m ash’ali!  yoki T oshkent -
S harq  m ash’ali!
Bu  so‘zlarning  har  birini  alohida-alohida  qatorga  yozish  ham 
mumkin.
T o s h k e n t -
S harq
m ash’ali!
224
www.ziyouz.com kutubxonasi

---