S. Eshtemirov elektron jadvallar ( 0 ‘quv qo‘llanma)

5.7.1- rasm.
Nisbiy murojaat
Odatda formulalar tuzayotganda formulalar tarkibida katakchalarga A l, В 12, C8,...
kabi murojaatlardan foydalanamiz. Bunday murojaatlar nisbiy murojaatlar hisoblanadi.
Chunki o ‘z ichida biror formulani saqlovchi katakcha manzilini o ‘zgartirganimizda, unga
mos ravishda, katakchalarga murojaat ham o ‘zgaradi.
Masalan, F7 katakchaga =A2+B1 kabi formulani kiritib, Enter tugmachasini bosing
va chegaraviy ramkaning o ‘ng quyi burchagidagi kvadratdan to‘rttala yo ‘nalish bo‘yicha
suring. Agar natijalarni tahlil qilsangiz, formuladagi murojaat qilinayotgan katakchalaming
ham ustun, ham satr bo‘yicha nomlari o ‘zgarayotganligi va mos ravishda katakchalarda
yigMndi natijalari ham har xil ekanligining guvohi boMasiz.
82

---

Nisbiy murojaat Excelning kamchiligi emas, balki uning oddiy jadvallarga qaraganda 
eng katta ustunlik tomonlaridan biridir. Agar G1 katakchada Avtosummani ishga tushirib, 
bu formulani katakchaning o‘ng quyi burchagidagi kvadratdan pastdagi beshinchi satriga 
sursangiz, bimga ishonch hosil qilasiz.
Absolut murojaatni tashkil qilish uchun katakchaning ham ustun, ham satr nomlari 
oldiga dollar ($) belgisini qo'yish kerak. Masalan, $B$2, $F$28, 
kabi murojaatlar 
absolut murojaatlar hisoblanadi. Absolut murojaatda katakcha manzilini o‘zgartirsak ham 
murojaatlar o‘zgarmasdan qolaveradi.
Xuddi nisbiy murojaatda bo‘lgani singari, F7 katakchasidagi formulani endi 
=$D$3+$E$3 kabi o‘zgartirib, uni to‘rttala yo‘nalish bo‘yicha sursangiz, katakchalardagi 
formulalar va ularga mos yig‘indi natijalari ham o‘zgarmayotganligining guvohi bo‘lasiz.
Demak, absolut murojaat yo‘li bilan go‘yo formulaning biror qismini qotirib (fiksirlab) 
qo‘yish mumkin.
Yuzaki qaraganda, Excelning bu imkoniyati keraksizdek tuyuladi. Absolut murojaat 
ham o‘z o‘mida Excel ning yaxshi imkoniyatlaridan biridir. Masalan, hozircha biz 
avtosummadan foydalanib (boshqa o‘zgarishlar qilmasdan), faqat ma’lum satr va ustunlar 
bo‘yicha yig‘indini hisoblashni bilamiz. Endi jadvalingizdagi barcha sonlar yig‘indisini 
topishga harakat qilib ko‘ring. Bu ishni hozircha bitta usul bilan bajara olasiz. Ya’ni, sonlar 
yozilgan sohani belgilab, natijani holat satridan o‘qishingiz mumkin. Ammo bu yig‘indidan 
sizning varag‘ingizda iz qolmaydi.
Endi G1 katakchani joriy qilib, Avtosummani ishga tushiring va =SUMM(A1; FI) formu­
lani =SUMM ($A$1; FI) kabi o‘zgartirib, G1 katakchaning o‘ng quyi uchidagi kvadratdan 
beshinchi satrgacha suring. Natijalarga e’tibor qilsangiz, G1 ustunning har bir satrida birinchi 
satridan qaralayotgan satrigacha boMgan barcha satrlardagi sonlar yig‘indisi turganligining 
guvohi bo‘lasiz (5.7.2- rasm). Bu ishni ustunlar bo‘yicha ham amalga oshirishingiz mumkin. 
G1 katakchadagi formulani =SUMM($A$1;$F$1) kabi o‘zgartirib, yuqoridagi amalni 
takrorlasangiz, G ustundagi barcha sonlaming o‘zgarmayotganligini ko‘rasiz.