S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

5.3.  Yangi  ish  oVinlarini  yaratish
Bugungi  kunda  aholining  ish  balan  bandligini  ta’minlovchi  asosiy  omillardan 
biri  —  yangi  ish  o‘rinlarini  yaratishdir.  Yangi  ish  o'rinlarini  yaratmasdan  turib 
aholini  o‘z-o‘zini  ish  bilan  bandligini  rag‘batlantirish  mumkin  emas.
Aholisi ko‘p mamlakat hisoblangan respublikamizda bu borada olib borilayotgan 
ishlar va ulaming natijalari  haqida batafsilroq  fikr yuritaylik.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, “O’zbekiston aholisining soni 2004 yilda 25707,4 
ming  kishini  tashkil  etdi.  Aholi  bandligini  ta”minlashda  ijobiy  o'zgarishlar  sodir 
bo‘ldi.  Iqtisodiyotda  band  bolganlar  soni  322,6  ming  kishiga  ko'paydi.  Moddiy 
ishlab  chiqarishda  ishlovchilar  soni  53,8%  ni,  nomoddiy  ishlab  chiqrishda 
ishlovchilar  soni  46,2%  ni  tashkil  etdi”1.
Mehnatga layoqatli aholi taqsimlanishining ham miqdori, ham sifat ko'rinishida 
iqtisodiyot sektorlarida birinchi navbatda, yuqori malaka va bilimga ega bo'lgan ishchi 
kuchlarini  tanlanadi,  bu  bozor  iqtisodiyotining  ishchi  kuchlariga  bo'lgan  asosiy 
talabidir.  Iqtisodiyotning barcha tarmoqlari ma’lum ishchi kuchi soni yoki miqdorini 
va ikkinchi tomondan ishchi kuchining bilim,  ko'nikma va malakasini talab qiladi. 
Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  ikkinchi  omilning  roli  ortadi.  Mehnatga  layoqatli 
aholining taqsimlanishi ishchi va mutaxassislaming  bilim va malakasi bilan o‘zaro 
aloqada bo'ladi.
“ Ishchi kuchiga talab va taklifni hisobga olish va tartiblashtirish asosida mehnat 
bozori mehnat resurslarini xo'jalik yuritish sohalari va tarmoqlari hamda mehnatda 
bandlik shakllari bo'yicha taqsimlanish vazifasini bajaradi.  Shu bilan birga, vaqtincha 
ishsiz qolgan  mehnatga layoqatli aholiga  ijtimoiy madad beradi.  Mehnat bozorida 
shakllangan ishchi kuchiga bo‘lgan talab va taklif natijasida 2004 yilda awalgi yilllarga 
nisbatan  ishsizlar soni sezilarli  ravishda  20  %  ga  kamaygan”2.
Iqtisodiy o‘sish, muntazam rivojlanishhamda bandlikning kengayishi bir vaqtning 
o‘zida amalga oshirilishi zarur.  Bu borada respublilcamizda juda ko‘plab amaliy ishlar 
qilinmoqda.  Yangi  ish o‘rinlari yaratish va  aholining  ish bilan  bandligini ta’sinlash, 
asosan, xususiy sektor hisobiga amalga oshirilmoqda. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik 
bilan  shug’ullanish  aholi  bandligi va  YalM  o‘sishining  muhim  manbaidir.  Bugungi 
kunda  rivojlangan  mamlakatlarda  aholining  ish  bilan  band  qismining  50  %  dan 
ortig’i  (Yaponiyada 80 %  ) kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida banddir.
“Yangi  ish joylarini tashkil qilishda xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi qo'shma 
korxonalaming ham roli kattadir. Istiqlolning dastlabki yillaridanoq, mamlakatimizda 
yengil  sanoatni, jumladan,  paxta tolasini  qayta  ishlovchi  korxonlar tarmog’ini  tez 
sur”atlar  bilan  rivojlantirish  ustuvor  strategik  vazifa  etib  belgilangan.  Pirovardida 
birgina to‘qimachilik sohasida 2003 yilgacha 11 ta zamonaviy to'qimachilik  korxonasi 
qurilib  ishga tushirilgan bo'lsa,  2003 yilning o‘zida umumiy qiymati  180,6  million 
AQSh dollarlik 17 ta yangi qo'shma korxona foydalanishga topshirildi”3.
1  SISM.O’zbekiston  iqtisodiyoti.  2004 yil  №5.
2 O'sha joyga qaralsin.