S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Spenser (1820-1903) 
— ingliz faylasufi va sotsiolog olimi. U o‘z ishlarini 
ijtimoiy  rivojlanish  va  ijtimoiy  evolyutsiya  savollariga  qaratgan.  Gerbert  Spenser 
ijtimoiy  darvinizmning  ochiq  tashviqotchisidir.  Ijtimoiy  kurash  va  raqobatlashish 
to‘g‘risidagi g‘oyalari raqobatning «toza iqtisodiy» nazariyalari orqali hisobga olingan. 
Ijtimoiy  kurash  va  raqobatlashish,  bu  ham  rivojlanishning,  ham  vayronalikning 
omillari.  Ular jamiyatdagi  ijtimoiy-iqtisodiy  farqlanishning  asosiy  manbalari  ham 
hisoblanadi.  Spenser ta'limotiga muvofiq, g'oliblar mulkdorlar sinfini tashkil etadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy  tizim  xususiyatlari  va  tarixiy  bosqichlar  tahlili  natijasida 
G. Spenser  qiziqarli  g'oyalami  ifoda  etgan.  Ijtimoiy  ishlab  chiqarishning  tashkil 
etish xarakteriga va taqsimlanishiga ko‘ra u «sanoatli» va «harbiy» jamiyat turlarini 
ajratgan  va  chuqur tahlil  qilib  chiqqan.
Olimning muhim yutug'i — ijtimoiy muammolami maxsus va batafsil o‘rganishga 
asos  solgan  organik  nazariyasidir.  Masalan,  olim tomonidan  biologik  organizmlar 
va  insoniy jamoalar orasidagi birlik va farqlar,  tashkil  etishga ta'sir etadigan  asosiy 
omillar,  tashkilotda erkinlik  muammosi va boshqalari o ‘rganilgan.
Uning ijtimoiy tashkil etilgan tizimlarning bo‘linishi haqidagi metodologik jadvali 
alohida e'tiborga molik.