S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

A6flypa^MOHOB 
K..X. 
Mex,naT HiçmcoaHëTH. 
T.: 
«Me\HaT» 2004.
59

---

nogironlik, bevalik holatlarida moddiy ta’minot olish huquqiga ega.
Bu boradagi barcha huquqlar ko‘pchilik mamlakatlarda milliy konsepsiyalar 
asosida amalga oshiriladi.
Bozor munosabatlariga o‘tish davrida 0 ‘zbekistonda yangi ijtimoiy — iqtisodiy 
sharoitlarga javob beradigan tumiush darajasi konsepsiyasini yaratishga zarurat 
tug‘ildi.
Uni shaldlantirishda so'nggi yiltarda jahon amaliyotida keng qoMlanilayotgan 
«turmush sifati» kontseptsiyasining ayrim qoidalaridan foydalanish mumkin.
Turmush sifati konsepsiyasi inson jamoalarining jismoniy, aqliy, ijtimoiy 
barkamolligini belgilovchi shartlarni shakllantiradi.
Bu yerda gap faqat turmush sifatini (ovqatlanish, uy- joy, ish bilan bandlik, 
taiim darajasi) baholovchi obyektiv omillar haqida emas, balki inson tomonidan 
o'zining farovonligi, baxt, qoniqish, rohat kabi tushunchalarni subyektiv his 
etish to‘g‘risida ham bemioqdi.
Turmush darajasi aholi hayot faoliyatining m aium bir qirrasi to‘g‘risida tasavvur 
beradigan ko'rsatkichlar tizimi bilan belgilanadi.
Turmush darajasi to‘g‘risida batafsil ma’lumot olish uchun aholi daromadlari 
va ehtiyojlari, iste’mol darajasi va tarkibi, uy - joy, mol- mulk, madaniy - maishiy 
buyumlar va boshqa imkoniyatlar bilan ta’minlanganlik darajasini chuqur o'rganish 
lozirn.
Turmush darajasini ifodalovchi ko'rsatkichlar turli-tuman boiib, turmush 
darajasi konsepsiyasi bilan uzviy bogiiq.
Turmush darajasi quyidagi ko‘rsatkichlar yordamida baholanadi:
- darajaga oid ko'rsatkichlar (mutloq qiymatlar);
- tarkibiy ko'rsatkichlar (darajaga oid ko‘rsatkichlarning tarkibiy qismlari);
- dinamik (darajaga oid ko'rsatkichlarning o ‘zgarishini tavsiflaydigan) 
ko'rsatkichlar sifatida hisoblab chiqilishi mumkin.