S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Xodimlar tarldbi. 
Mehnat jamoasi aniq individlardan tashkil topadi. Tashkilot 
uchun xodimlar tarkibi qanday ahamiyatga ega.
Birinchidan, u mehnat taqsimotiga bevosita ta’sirini o'tkazadi. Bir xil tashkiliy 
va mehnat munosabatlari m a’lum bir mehnat jamoasida samarali, boshqasida esa - 
aksincha, lekin samaradorlikning o‘zini baholashda bu narsa hisobga olinmaydi.
Mehnat faoliyati qatnashchilarining xususiyatlari uning differensiatsiyasiga ham 
bogiiq. Eng oddiy mehnat maqsadlari va xususiyatlari insonning malakasi va kasbiy 
sifatlarini hisobga oigan holda boiinadi.
Mehnat jamoasi xodimlarining o ‘zgarishi tashkil topgan aloqalami buzishga 
qodir. Masalan, mehnat jamoasida yangi a’zolaming paydo boiishi, tashkilotni 
kuchaytiradi yo zaiflashtiradi yoki hech qanday ta’sir o'tkazmaydi.
Ikkinchidan, xodimlar tarkibi nisbiy, salbiy va neytral ijtimoiy samaraga ega 
boiadi. Umumiy mehnat dalili, inson o ‘rtasidagi aloqalarlar xodimlarga yo qoniqish, 
g'ayrat olib kelishi yoki xodimlaming hissiyotlarini yo‘qotishi, yoki hech qanday 
ta ’sirsiz boiishi ham mumkin. Xodimlar ham o'zaro ta’sirga yoki o‘z ishida 
yakkaxonlikka intiladi.
Uchinchidan, tashkilotning m a’muriy tarkibini inobatga olmasdan, personal 
yakka va guruhiy birinchilikni yoki etakchilik spetsifik holatini, mehnatga boigan 
munosabatni, jamoada ma’naviy boyliklami barpo etadi. Tashkilotlarning bir-biriga 
o‘xshamasligini ilk (sardorlik) xususiyatlari belgilaydi. Bunda quyidagilar hisobga 
olinadi.
o Aloqa yo ‘lian (kommunikatsiyalar).
• Vaziyatni tushunish.
• Shaxs xarakteri.
® Shaxsiy munosabatlar.
• Mehnat targ'iboti.
a Joylashish.
» Mezon farqlanishi.
« Madaniyat.
« Nazorat.
Masalan, shunday holatlar boiadiki, «individ — mehnat guruhiga» va, aksi, 
«mehnat guruhi - individga» murojaat qilishi mumkin. Mehnat guruhi xodimning 
maiumotlarini va aytilgan fikrlarini e’tiborga olmasligi, u bilan gaplashishga vaqti 
yoki xohishi boimasligi, unga ochiq jamoa bosimini o‘tkazishi mumkin.
49

---