S burxonov, O‘. Xudoyorov, Q. Norqulova, N. Ruzikulova, L. Goibova matematika umumiy o‘rta ta’lim maktablarining

 1.
5 cm li to‘g‘ri chiziq chizing. Uning simmetriya o‘qini 
toping.
2.
Aylana chizing. Aylana markazidan diametr o‘tkazing. 
Aylana diametri uning simmetriya o‘qi bo‘lishini 
tushuntiring.
3.
Simmetriya o‘qiga nisbatan simmetrik bo‘lgan ikkita 
uchburchak chizing. Uchburchaklarning o‘zaro sim­
metrik bo‘lgan burchaklarini kesmalar yordamida 
tutashtiring.
4.
a) Teng tomonli uchburchak chizing. Uning 
simmetriya o‘qini toping.
b) Teng yonli uchburchak chizing. Unga nechta 
simmetriya o‘qi o‘tkazish mumkin?
d) Turli tomonli uchburchak chizing. Unga simmetriya 
o‘qi o‘tkazish mumkinmi?
 5.
a) 
9 ta cho‘pdan 4 ta teng tomonli uchburchak 
yasang.
b) 
9 ta cho‘pdan 5 ta teng tomonli uchburchak 
yasang.
6.
a) Tomoni uzunligi 3 cm bo‘lgan kvadrat chizing. 
Uning qarama­qarshi burchaklarini birlashtirib, qan­
day uchburchak hosil bo‘lganligini tahlil qiling. 
b) Tomonlari 2 cm va 4 cm bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak 
chizing. Qarama­qarshi ikkita burchaklarini birlashti­
ruvchi kesma o‘tkazing. Qaysi turdagi uchburchaklar 
hosil bo‘ldi?
7.
245 · 
x
= 5641 + 3179 9726 – 9301 = 
x
: 12

---

126
ODDIY KASRLAR. SODDA O‘NLI 
KASRLAR. KATTALIKLAR. 
GEOMETRIK FIGURALAR
Kasr tushunchasi
Nаrsаlаrni teng bo‘lаklаrgа bo‘lish davomida insоnlаr 
kаsr sоnlаr (yarim, chоrаk, nimchorak kabilar)ga 
duch kelishgаn. 
a) 2 ta olma 2 ta bolaga teng bo‘lib berilsa: 
2 : 2 = 1, ya’ni har bir bola 1 tadan olma oladi.
b) 1 ta olmani 2 ta bolaga teng bo‘lib berilsa-chi? 
Bitta olma nechta teng qismlarga bo‘linadi?
Har bir bola teng qismlardan nechtasini oladi? 
Bitta olma teng 2 qismga bo‘linib, har bir 
bola ikkidan bir qismini oladi: 1 : 2 = .
Bu son kasr son 
ko‘rinishida: ifo-
dalanadi va ikkidan 
bir deb o‘qiladi. 
Kasr chizig‘ining tagiga butun nechta teng qismlarga 
bo‘linganini (bitta olma teng ikkiga bo‘lindi) ko‘r-
satuvchi son yoziladi va kasr maxraji deyiladi. 
Kasr chizig‘ining ustiga bo‘lingan teng qismlardan 
nechtasi 
(bo‘ lingan 
teng qismlardan bittasi) 
olingani yoziladi va 
kasr surati deyiladi.
1
2
¯
1
2
¯

---

127
1.
Quyidagi jadvalda doira nechta teng qismga bo‘li-
nib, ulardan nechtasi bo‘yalganini ifodalovchi chiz-
ma, kasr ko‘rinishidagi yozuvi va o‘qilishi keltirilgan.
Chizma
Kasr
Nomi
Birdan 
bir
Ikkidan 
bir
Uchdan 
bir
To‘rtdan 
bir