S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

davrda (XV asming II yarmi) bu yerda adabiyot va san’at ancha
taraqqiy etdi. XVI asr boshlariga kelib esa, tanazzulga yuz tutgan
temuriylar davlati o ‘miga o'zbek urug‘laridan Muhammad Shayboniy
(1451—1510) boshliq shayboniylar sulolasi keldi. Shayboniylaming
Turkiston va Xurosondagi hukmronliklari XVI asr oxirigacha davom
etdi va u ashtarxoniylaming hokimiyatga kelishi bilan barham topdi.
Shayboniylar va ashtarxoniylar hukmronliklari davrida poytaxt qilib
Buxoro tanlandi.
Ashtarxoniylar hukmronligi yillarida ham o'zaro nizolar,
taralkashlik janglari, ba’zan hokimiyatga qarshi qo'zg'olonlar davom
etdi. Mustaqil xonliklarga ajralish harakati to'xtamadi. Awal Xiva
(XVI asr boshlarida), so ‘ng Buxoro xonliklari yuz aga keldi.
Shunday qilib, XVIII asr o'rtalariga kelib ashtarxoniylar sulolasi
barham topdi.
Shunday bir beqaror vaziyatdan foydalangan Eron hukmdori
Nodirshoh O'rta Osiyo xonlildariga hujum boshladi, Xiva, Buxoro
xonliklari hududlarida bir qancha vaqt o'z hukmronligini yuigizdi.
Shaharlami (Xiva, Buxoro, Samarqand) to‘pga tutib, vayron qildi;
u yerlardagi noyob narsalarni oija sifatida Eronga jo'natdi. Ular
ichida Mirzo Ulug'bek hoziigi Qiig'izistonning Chu vodiysi tog'larida
mo'g'ul xonlaridan Shermuhammadxonga qarshi janglar olib borib,
uning saroyidan o'lja sifatida Samarqandga keltirgan va bobosi
Sohibqiron Temur sag'anasiga qo'ydiigan qora yashm tosh hamda
Bibixonim masjidining naqshinkor darvozasi ham bo'lgan.
Keyinchalik Nodirshoh Olio taoloning qahridan qo'rqib, ulami
yana Samarqandga qaytargan ekan.

---

XVIII asming II yarmiga kelib mahalliy zodagonlar va istibdod