S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Ogahiy tarixlari.
Ogahiyning tarixiy fakt va m a’lumotlarga boy 
tarixiy asarlari XIX asr Xiva xonligi davridagi voqea-hodisalarni 
o'rganishda qimmatbaho manbalardir. «Ta’viz ul-oshiqin» devoniga 
yozgan d e b o c h a d a O gahiy to g 'a s i S h e rm u h a m m a d M u n is 
tom onidan yozilib, uning bevaqt vafoti tufayli tugallanmay qolgan 
«Firdavs ul-iqbol» asarini davom ettirib, tugallaganligini, Xorazmda 
O llo q u lix o n (1 8 2 5 —1842) x u k m ro n lig i d a v ri v o q e a la rig a
b ag 'ish lan g an «Riyoz ud-davla», R ahim quliga (1843—1846) 
«Zubdat ut-tavorix», M uham m ad A m inxon II (1846—1855), 
Sayid M uham m ad (1856—1865) ham da M uham m ad Rahim II 
Feruz davri voqealariga bag'ishlangan tarix asarlari bitishga 
musharraf bo'lganini so'zlaydi. Ogahiyning tarixiy asarlari Xorazmda

---

qariyb 60 yil ichida sodir bo'lgan voqealarning tarixiy-badiiy 
solnomasidan iborat. Bu asarlarda shoir va taijim on Ogahiyning 
ijodkor, so‘z ustasi sifatidagi m ahorati o‘z izlarini qoldirgan.
1999 yil dekabr oyida, aw al aytganimizdek Ogahiy tavalludining 
190 yilligi keng nishonlandi. U ning buyukligi, m a’naviyatimiz 
u ch u n qoldirgan o ‘lmas m erosi t o ‘laligicha nam oyon etildi. 
P re z id e n tim iz l.K a rim o v n in g O gahiy y u b iley i ta n ta n a la r i 
ishtirokchilariga y o ‘llagan tabrigida O gahiy adabiy va ilm iy 
merosining nihoyatda katta ahamiyati ko‘rsatib o ‘tildi. Shu tabrik 
m atnini aynan keltirish maqsadga muvofiqdir.

---

MUHAMMAD RIZO OGAHIY TAVALLUDINING
190 YILLIGIGA BAG‘ISHLANGAN TANTANALAR
ISHTIROKCHILARIGA!
Muhtaram d o ‘stlar!
Aziz vatandoshlarf
T in c h lik va x o tirja m lik , o ‘zaro h u rm a t va h a m jih a tlik
hukm ron b o 'lg an m ustaqil yurtim izda bugun yana bir tantana. 
O 'zbek m um toz adabiyotining zabardast nam oyandasi-betakror 
shoir, yirik tarjim o n , salohiyatli tarixnavis olim va yirik davlat 
arbobi M uham m ad Rizo Ogahiy tavallud topganiga 190 yil to'ldi.
Qadim X orazm insoniyatning aqliy va m a’naviy taraqqiyotiga 
beqiyos hissa q o 'sh g an allom alar yurtidir. Bu q u tlug'zam inda 
bashariyatni ezgulikka chorlagan «Avesto»dek m uqaddas kitob 
y a ra tilg a n , o 'z d av rid ag i ja h o n
ilm u 
fa n in in g
m ark azi 
hisoblangan M a ’m u n akadem iyasi faoliyat ko'rsatgan. Ilm iy va 
badiiy tafakkuri q u d rati bilan dunyoning n e-n e ahli donishlarini 
hayratga solgan o 'n la b xorazm iylar xalqim izning buyuk iste’dodi 
va iqtidorini olam ga tanitganlar. Axir, b u n d an iftixor qilmay, 
g 'u ru rlan m ay b o 'lad im i?
Bugungi bayram ham ayni shu iftixor va g'urum ing yana bir 
namoyishidir. Bu bayram faqat adabiyot shodiyonasigina emas, 
balki xalqimizning boy va qadimiy madaniyati, fani va san ’atiga 
bo'lgan azaliy ehtirom va e ’tibom ing uzviy davomi ham dir. Zero, 
ko'pqirrali iste’dod sohibi Ogahiy m illatim iz timsoli sanalmish 
ulug'Alisher N avoiy singari insonning m a’naviy kam oloti bilan 
bog'liq deyarli barcha sohalarda samarali ijod qildi. U ulkan she’riy 
devonni, o 'nlab yirik badiiy, tarixiy va falsafiy asarlar taijimasini, 
ko'plab ilm iy-tarixiy risolalarni biz — avlodlariga m eros qilib 
qoldirdi. Agar Ogahiyning bosh m iroblik ilm i va tadbirkorligi 
X orazm zam in in i suv bilan yashnatgan b o 'lsa, uning badiiy 
tafakkuri va ko'ngul ziyosi millatimiz qalbini so'nm as qadriyatlar 
bilan nurafshon etdi.

---

Biz b u g u n d o n ish m a n d ajd o d la rim iz d an tin im siz saboq 
olishim iz n a q ad a r zarur. Shu jih a td a n O gahiyning m ana bu
baytiga alohida e ’tibor berishingizni xohlardim :