S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Urarlar ahli mansab ertalab choyu palov oqshom,
Senu mendeklara hargiz muyassar y o ‘q g ‘urunbode.
Bu yonglig fazl ila naylay, chiqib Qamab yo ‘tin tutmay,
Buxoro ichra mansab topdilar har zog‘u kalxode.
Rasolar holini bilmak uchun Shavqiy savol etdi:
Qani bir ahli donish to javobin qilsun inshode.
Taxminan, XIX asrning 60-yillarida olamdan o'tgan 
Shavqiyning qabriga yodgorlik toshi qo‘yilgan bo‘lib, unda Miriy, 
Ahqar, Noqis kabi ixlosmandlari tomonidan yozdirilgan vasfiy 
marsiya ruhidagi misralar, ta’rix she’rlar bor.
Qabr toshlaridagi satrlarning ahamiyati shundaki, unda 
shoiming taxallusi, asosiy asarlarining nomlari ko'rsatilgan, o‘z 
zamonasida atoqli so‘z ustalaridan biri sifatida tanilgani e’tirof etilgan. 
Shu ma’lumotlardan shoirning jiddiy mehnat tufayli arab 
grammatikasi, lug‘at, fiqh, mantiq, handasa kabi ilmlarni 
egallaganligini bilish mumkin.
Shavqiy tomonidan yaratilgan o‘zbekcha, forscha-tojikcha va

---

qisman arabcha g‘azallarining 50 dan ortiq namunalari mavjud. 
Uning uch tildagi g'azallari muallifning mahoratidan guvohlik 
beradi.
Shavqiy ishqiy lirikada ayniqsa buyuk Navoiyning samarali 
ta’sirida bo'ldi. U Navoiy g'azallaridagi sevgi taronalarini, 
gumanistik fikrlarni kuylashni mahorat bilan davom ettirib, 
o'zining chinakam original shoir ekanligini namoyish qildi. 
Shavqiyning sho‘x ishqiy tuyg'ularni ifodalovchi g'azalidan zavq 
olgan o'quvchi beixtiyor hazrat Navoiyning:
Tun oqshom keldi kulbam sori ul gulrux shitob aylab,
Xirom suratidin gul yuza haydin gulob aylab
matlaii g'azalini xotirga oladi va uni Shavqiy g'azali bilan qiyoslab 
ikki karra zavq-shavqqa to'ladi. Shavqiy g'azalida vazn, qofiya va 
radifda Navoiy g'azalidan ilhom olgan, undan kuchli ta’sirlangan 
holda, ishq zavqini o'ziga xos talqin qiladi, musajja’ qofiyalar, 
hayotiy tashbehlar, xalqona iboralar qoilab, go'zal yor va uning 
ishtiyoqida kutilmagan turfa ruhiy ahvolga tushib qolgan oshiq 
timsolini yaratadi: