кетлик штрихли чизиқ билан ажратилган. (
Глик ва Пастернак бўйича)
Таниш сайтлари тўрт, беш, олти, саккиз ва ундан кўп
нуклеотидлардан ташкил топиши мумкин (жадвал 6.1).
Таниш сайти узунлигидан унинг ДНК молекуласида тарқалиш
тезлиги боғлиқ бўлади; кўпчилик ҳолатларда тетра- ва
гексануклеотидларни танийдиган рестриктазалар қўлланилади.
II типдаги рестрикцияловчи эндонуклеазалар генли клонлашда
муҳим роль ўйнайди. ДНК намунасига муайян рестриктаза билан
ишлов бериш ҳар доим фрагментларнинг айнан ўша тўпламини
беради – бўлиниш барча таниш сайтларида содир бўлиш шарти
билан. Агар бир нечта рестрикция ферментларидан фойдаланилса ва
дастлаб ҳар бир рестриктаза ДНКсига алоҳида, кейин эса комбинация
қилиб ишлов берилса, мазкур ДНКни физик харитасини тузиш
мумкин, яъни молекула бўйлаб рестрикция сайтларининг кетма-кет
жойлашиш тартибини ўрнатиш мумкин. Олинган фрагментларнинг
ўлчамини гель-электрофорез ёрдамида аниқлаб, рестрикция
сайтларининг ўрнини топиш мумкин.
49
Жадвал 6.1.
Баъзи рестрикция ферментлари билан аниқланадиган
нуклеотид кетма-кетликлари
(Глик ва Пастернак бўйича)
Фермент
Таниш сайтлари
Ҳосил бўладиган учлар
Eco
RI
GꜜA-A- T- T- C
C- T -T- A-AꜛG
Чиқиб турган 5'-учига эга
фосфат гуруҳи
Bam
HI
GꜜG-A-T-C-C
C-C-T-A-GꜛG
Чиқиб турган 5'-учига эга
фосфат гуруҳи
Pst
I
C-T-G-C-AꜜG
GꜛA-C-G-T-C
Чиқиб турган 3'- учига
эга гидроксил гуруҳи
Sau
3AI
ꜜG-A-T-C
C-T-A-Gꜛ
Чиқиб турган 5'-учига эга
фосфат гуруҳи
Pvu
II
C-A-GꜜC-T-G
G-T-CꜛG-A-C
Тўмтоқ учлар
Hpa
I
G-T-TꜜA-A-C
C-A-AꜛT-T-G
Тўмтоқ учлар
Hae
III
G-GꜜC-C
C-CꜛG-G
Тўмтоқ учлар
Not
I
GꜜC-G-G-C-C-G-C
C-G-C-C-G-G-CꜛG
Чиқиб турган 5'-учига эга
фосфат гуруҳи
6.4
, А
расмда турли рестриктазалар ва уларнинг аралашмалари
ёрдамида ДНК бўлиниши натижасида олинган фрагментлар
ўлчамлари кўрсатилган. Ушбу маълумотлардан келиб чиқадики,
ДНКнинг мазкур соҳаси
Bam
HI ва
Eco
RI учун иккитадан сайтга эга
.
Рестрикцион харитани тузиш учун алоҳида рестрикция ва
ферментлар аралашмаси ёрдамидаги рестрикцияда олинган
фрагментлар ўлчамларини таққослаш зарур. Бундай таққослашнинг
натижаси 6.4,
Б
расмда келтирилан.
Агар ДНКнинг иккала рестриктазанинг ҳар бири (EcoRI
ва
Ват
HI)
ёрдамидаги гидролизида учта фрагмент ҳосил бўлса,
демак, ДНКнинг дастлабки фрагментида ишлатилган ҳар бир
рестриктаза учун иккита танлаш сайти бўлган.
Eco
RI гидролизи
натижасида ҳосил бўлган 300 н.ж. ўлчамли фрагмент 850 ва 500 н.ж.
ўлчамли
ЕсоR
I-фрагментлардан фарқли ўлароқ,
ЕсоR
I ва
Ват
HI
аралашма билан гидролизланганда парчаланмайди. Демак, иккита
EcoR
I-сайт бир-биридан 300 н.ж. масофада жойлашган ва уларнинг
ўртасида
Ват
HI
-
сайти йўқ, узунлиги 850 ва 500 н.ж. бўлган
ЕсоR
I-
фрагментларда эса биттадан
Ват
HI-сайти бор.
50
Do'stlaringiz bilan baham: |