С а д р и д д и н а й н и й э с к и м а к т а б

ридан1 бири Бухоро амири Олимхон эди. Ширкат арзон ишчи
топиш пайига тушиб, бу тўғрида амирдан ёрдам ва маслаҳат
сўради. Амир иқтисодий жиҳатдан энг кейинда қолган Қоратегин
вилояти аҳолисидан бу тўғрида фойдаланмоқчи бўлиб, бу борада
у ернинг ҳокими Шодуллабекка хат ёзиб, у ердан бир қанча
ишчи тўплаб юбормоққа буюрди.
Ҳоким ўзига ақча тўпламоқ учун бу фурсатдан фойдаланмоқчи
бўлди, ишнинг тагидан ҳеч хабари бўлмаган халқни ёппасига
Бухорога узатмоқчи бўлди.
Умр бўйи ишсиз юрган, унмас овқат, чиқмас жон учун бойлар
эшигида қул бўлган ва кўпинча Фаргонага бориб ишлаб кун
кечирмакка мажбур бўлган халқ, бу оқибати номаълум ва нима
учун юборилуви билинмаган сафардан қўрқди ва ҳар нима билан
бўлса бўлсин, қутулиш пайига тушди. Одат бўйича бундай ҳодиса-
лардан қутулмоқнинг бирдан-бир йўли пора эди. Бирор нарсага
эга бўлган кимсалар бор-йўқларини ҳокимга бериб, ўзларини қут-
қаздилар. Бирор нарсаси бўлмаса ҳам, ишламакка кучи борлар
ўзларини бойларга умрлик қулликка солиб, ҳоким ва унинг одамт
ларига пора бердилар. Баъзилар ёш ўгил қизларини, ҳатто хотин-
ларини сотмоққа мажбур бўлдилар. Оёғи остидаги ер, боши устида-
ги осмондан бошқа нарсаси, танидаги иссиқ жонидан бўлак кучи
бўлмаганлар эса ўлимга рози бўлиб, бу сафарга борувга мажбур
бўлдилар.
Арбоб Камол ҳам ўз навбатида бу воқеадан фойдаланмоқчи
бўлиб, қишлоқ «катталари» олдида Одинага:
— Сени бу балодан қутқазмоқ учун ҳокимга юз танга пора
бердим, энди уруғ-авлодинг билан менга ва менинг авлодимга
умр бўйи хизмат қилсанглар ҳам қарздан қутула олмайсанлар,—
деб унинг бўйнидаги эски сиртмоқлар устига тагин бир сиртмоқ
солиб қўйди.
Қақиқатда эса Арбобнинг бу сўзи ғирт ёлғон эди. Дуруст,