Ruzmetova gulnoza ilxamovna

O'zlashmalarning assimilatsiyasi 
O'zlashmalar o'zlarining xususiyatlariga qanday moslashgani va ingliz tilidagi 
muhim o'zgarishlarni tahlil qilish jarayonini boshidan kechirgan. O'zlashgan 
elementlarning barcha o'zgarishlari ikki katta guruhga bo'linadi. Bir tomondan bu 
yerda faqat aniq o'zlashgan so'zlarning o'zgarishlari bor. Bu o'zgarishlarning maqsadi 
o'zlashayotgan til me'yorlariga begona so'zlarni moslashtirish. Masalan, yunoncha 
pneumatics, psychology, Ptolemy so'zlaridagi (pn), (ps), (pt) kabi undosh 
birikmalarining kelib chiqishi, (n), (s), (t) ga soddalashtirilgan bo'lib, (ps), (pt), (pn) 
undosh birikmalari inglizcha (sleep, stop so'zlari) oxirida tez-tez uchraydi, hech 
qachon dastlabki o'rinda foydalanilmaydi. 
Lotin o'zlashmalaridagi -ar, -or, -ator suffikslari eski ingliz tilidagi -ere suffiksi 
o'rnini egallagan. Masalan, L. Caesar - OE. Casere, L. sutor - OE. sutere. 
Ko'plik -s shaklini oladigan ko'pchilik otlar anologik jihatga ko'ra o'zlashmalarning 
haqiqiy ko'pliki o'rniga quyidagi tuslanishni afzal ko'radi. Masalan, soviets, 
bolsheviks, kolkhozes, sputniks so'zlari bu jarayonga misol bo'la oladi. 
Boshqa tomondan biz bunday o'zgarishlar ham o'zlashma ham mahalliy so'zlar 
uchun xos xususiyatlar ekanligiga guvoh bo'lamiz. Bu o'zgarishlar berilgan til 
qonuniyatlariga ko'ra so'z taraqqiyotining natijasidir. Qachonki yuqori darajada 
tuslangan eski ingliz tili tizimi o'rta davr ingliz tilisini soddaroq tizimga o'zgartirganda 
dastlabki o'zlashmalar umumiy qonuniyat asosida uyg'unlashadi. Lazu (MnE. Law), 
feolaza (MnE. Fellow), strat (MnE. Street), disc (MnE dish) singari tuslanuvchi 
o'zlashmalar ta'sir ostida eski ingliz tili grammatik formalari o'rta davr ingliz tilisiga 
kelib uchta shaklga ega bo'lgan. Bosh kelishik, egalik kelishigi, birlik va ko'plik shakli 

---

(fellow, fellowes, fellowes). 
Bu ikki jarayon o'rtasidagi farqni aniqlash juda muhim - olinma materialni til 
normalariga moslashuvi va til qonuniyatlariga ko'ra bu so'zlarning yuksalishidir. (7; 
115)