Rtyhj5eykre r

Nafas markazi murakkab hosila bo'lib, u nafas olish va nafas chiqarish markazlaridan tashkil topgan. Keyinchalik nafas markazi ancha murakkab tuzilishga ega ekanligi va nafas olishni boshqarilishida organizmning turli faoliyatiga nafas a'zolari tizimining o ‘zgarishini ta’minlashda ishtirok etuvchi markaziy asab tizimining yuqori bo'limlari ham ishtirok etadi. Nafas olishni boshqarilishida muhim rolni bosh miya katta yarimsharlari po'stloq qismi o'vnaydi.

Reflektor boshqarilish. Og'riqli qo'zg'atishlar paytida, qorin bo'shlig'i a’zolari, qon tomirlari retseptorlari, teri, nafas yo'l lari retseptorlari qo'zg‘atilgan paytda nafas olishning o'zgarishi reflektor ravishda yuz beradi. Masalan, ammiak bug'lari bilan nafas olinganda burun-halqumning shilliq pardasidagi retseptorlar qo'zg'aladi, bu esa reflektor ravishda nafas olishni to'xtatadi.

Nafas markaziga gumoral ta’sirlar. Nafas markazining holatiga qonning kimyoviy. ayniqsa. uning gazli tarkibi, katta ta'sir ko'rsatadi. Qon tarkibida karbonat angidrid gazining yig’ilishi. qonni boshga olib boruvchi tomirlar devorlaridagi retseptorlarning ta'sirlanishini chaqiradi va reflektor mos ravishda nafas markazini qo‘zg’atadi. Jismoniy mehnat bilan shug'ullangan paytda qon tarkibida miqdori ko’payadigan boshqa kislotali moddalar, shu jumladan, sut kislotasi ham xuddi yuqoridagidek ta'sir ko'rsatadi.

Jismoniy ish paytida nafas olish. Voyaga yetgan odamlar jismoniy ish bajarganida nafas olishning tezlashishi va chuqurlashishi bilan bog'liq holda o'pka ventilatsiyasi ortadi. Yugurish, suzish, konkida va chang'ilarda yugurish. velosipedda yurish kabi faoliyat turlari o'pka ventilatsiyasining hajmini keskin oshiradi. Sport bilan shug'ullanuvchi odamlarda o'pkada gazlar almashinuvini tezlashishi, asosan, nafas olishning chuqurlashishi hisobiga yuz beradi. Bolalarda esa ularning nafas olish apparatlarining xususivatlariga ko'ra jismoniy yuklamalar paytida nafas olishning chuqurligini jiddiy ravishda o'zgartiraolmaydi, nafas olish esa tezlashadi. Shusiz ham yosh bolalarning tez va yuzaki nafas olishi jismoniy ish bajarish paytida yana ham tez va yuzaki bo'lib qoladi. Bu esa, ayniqsa, yosh bolalarda o'pka ventilatsiyasining yanada samarasiz faoliyat ko‘rsat.ishiga olib keladi.