Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази самарқанд вилоят ўрта махсус, касб ҳунар таълими бошқармаси пастғдарғом маиший хизмат касб -ҳунар коллежи

Shartli utish operatori
Bu operator paskal tilida tuzilgan dasturda kuyilgan shart­ning bajarilishi yoki bajarilmasligaga kura, boshkaruvni beril-gan operatorlardan bittasini bajarish uchun utkazadi. Paskal ti­lida shartli operatorning ikkita kurinishi mavjud, ya’ni tulik, va kiskartirilgan kurinishlari.
Tulik shartli utish operatorining umumiy kurinishi kuyi­dagicha:
if V then SI else S2 ■
bu yerda if (agar), then ( u ^olda), else (aks xolda) xizmatchi suzlardir.
Operator Si va operator S2 lar sodda yoki murakkab operatorlar. Operator Si va operator S2 sifatida yana shartli operator kullanilishi xam mumkin. Shartli operator murakkab operator xisoblanadi, ya’ni uning tarkibida boshka operatorlar xam katnashishi mumkin.
Shartli operator kuyidagicha bajariladi:
Agar mantikiy ifoda chin kiymat kabul kilsa, u xolda operator Si bajariladi, aks xrlda, ya’ni mantikiy ifoda yolgon kiymat Kabul kilsa, operator S2 bajariladi.
Mantikiy ifoda bir nechta shartga boglik bulsa, u xrlda bu
shartlarni bir-biriga boglash uchun mantikiy amallar (and,or,not) dan foydalaniladi. Masalan:
if(x<=0) and (a>=0) then S:=S+i else S:=S+sgr(i); Kdskdrtirilgan shartli operator kuyidagicha yoziladi:
if mantщiy ifoda then operator 1;
Bu operator kuyidagicha bajariladi: agar mantikiy ifoda "chin" kiymat kabul kilsa, operator! bajariladi, aks dodsa, ya’ni man­tiliy ifoda yolgon klimat kabul kdpsa, bu operatordan keyingi operator bajariladi. Masalan:
if x<5 then y:=y+l; z:=sl+5;
Bu operatorlar gurudi kuyidagicha bajariladi: x<5 shart ba-jarilsa, u dolda u:=u+x operatori bajariladi va undan keyin z:=sl+5 ta’minlash operatori bajariladi, aks dolda, ya’ni x<5 shart bajarilmasa birdan z:=sl+5 ta’minlash operatori bajariladi. Shartli operatorda tarkibiy operator xam kullaniladi. Bu dolda then va else suzlaridan keyin tarkibiy operator buladi. If mantщiy ifoda then begin
operator 1; operator 2;
else
operator p; end
begin
operator 1; operator 2;
operator p; end
Bu yerda else xizmatchi suzidan oldin nuktali vergul kuyilmaydi. Masalan, agar x>u bulsa Zl=5, Z2=Xhh, aks dolda ya’ni Xbulsa, Pl=2*X; P2=5*Y; ?3-X*Y ni xisoblash kerak bulsa, u dolda shartli operator kuyidagi kurinishda buladi:
If x>y then begin
Zl:=5; Z2:=x;
end else
begin
PI:=2*x;
R2:=5*u;
R3:=x*u end
Bu yerda 2 ta tarkibiy operator kullanilgan. Ba’zan bitta tar­kibiy operator, boshkasi sodda operator bulishi x,am mumkin. Shuni unutmaslik kerakki, then va else suzlaridan keyin tarkibiy operatorlar albatta begin-end urtasiga yozilishi shart.
Shartli operator ichma-ich joylashgan xam bulishi mumkin: If mantikiy ifoda then operator 1 else if mantikiy ifoda then operator2 else operatorZ;
Bu yerda operator./, operator2 va operatorZ lar sodda va murakkab operatorlar bulishi mumkin. Bu operatorning bajarilishi kuyi­dagicha: agar mantikiy ifoda chin kiymat kabul kilsa operator7, aks dolda, ichki shartli operator bajariladi. Unda mantikiy ifoda chin kiymat kabul kilsa, operator2, aks dolda operatorZ bajariladi. Misol;
Berilgan a, , s sonlaridan eng kattasini topish dasturini tuzing.
program MAX (input,output); var a,b,c,z,y:real; begin
read(a,b,c);
begin if a>=b then Z:=a else Z:=b end; begin if Z>=c then y:-Z else y:=c end; writeln(' katta son= ,u); end.
Misol uchun agar berilgan sonlar a=-5; =6 va s=0.5 ga teng bulsa, u dolda xisoblash natijasi kuyidagicha buladi: katta son = 6.