Órta guruhlarda qurish-yasashga o'rgatishning vazifalari

O'rta guruhda tabiiy material va qog'ozdan qurish-yasashga o'rgatishning metod va usullari. 
O'rgatishning asosiy usuli - namunani ko'rsatish va tushuntirishdir. Tushuntirish qisqa va aniq bo'lishi kerak. Tarbiyachining aniq, tushunarli qilib tushuntirishi uchun bolalar vazifani to'liq bajarishlari lozim. Qog'ozdan uycha yasash davomida, tarbiyachi bolalarga tayyor uychani ko'rsatadi (ikkiga buklangan qalin qog'oz, ustida esa mo'rili tom) va u nimadan qilinganini so'raydi (qog'ozdan - uy, rangli qog'ozdan esa tomi, chiqizlardan mo'ri, deraza, eshiklar va hokazo). Oldingi tajribalarga tayangan holda, tarbiyachi bolalar bilan birga uychani ketma-ketlik asosida qurishni davom ettiradi. Qachonki bolalarga murakkab konstruksiya berilsa, ularning tajribalarini hisobga olgan holda, tarbiyachi bajarish usulini to'laligicha ko'rsatib, tushuntirib beradi. Agar yasaladigan narsa sodda bo'lsa, bolalar o'zlari mustaqil bajarishlari mumkin, lekin tarbiyachi namunani bolalarga ko'rsatadi. Masalan, yozuv kitobchalari yasash mashg'ulotida tarbiyachi bolalarga bir necha xil applikatsiya bilan bezatilgan yozuv kitobchalarini namoyish qiladi va bolalarga mustaqil bajarib, so'ng uni bezashni topshiradi. Yilning oxirida bolalarda qog'oz bilan ishlash tajribasi ortganligi uchun tarbiyachi bolaning xohishi bo'yicha qurish-yasash mashg'uloti o'tkazadi. Tarbiyachi bu mashg'ulotdan 1-2 kun oldin qog'ozdan yasalgan narsalardan ko'rgazma qilib, bolalarga ularning qanday yasalganligini eslatib qo'yadi. Mashg'ulot davomida tarbiyachi bolalar ishiga rahbarlik qilib, tekshirib boradi. Tayyor bo'lgan narsalarni tahlil qilganda, tarbiyachi asosiy e'tiborni to'g'ri va ozoda bajarilgan ishlarga qaratadi. Tabiiy materialdan narsa yasashga o'rgatish yilning oxirida boshlanadi. Masalan, yong'oq po'stidan tipratikan yasashga o'rgatishdan oldin tarbiyachi bolalarga tipratikanning o'zini ko'rsatadi. Yoki uning rasmini ko'rsatadi, uni tanasi igna bilan qoplanganligini, oyoqlari kaltaligini tushuntiradi. Keyin mashg'ulotda tayyor o'yinchoq bilan rostakam, tirik tipratikanni solishtiradi, so'ng uni qanday yasashni birma-bir ko'rsatadi. Uning tanasi yong'oq po'stidan, ignalari, yuzi plastilindan yasaladi. Avval yong'oq ustiga plastilin surtiladi, yuz tuzilishi va ignalarini yasaydi. Mashg'ulot davomida tarbiyachi bolalarga maslahat berib, yordamlashadi. Bolalarning barcha yasagan narsalari ma'lum bir maqsad uchun ishlatiladi. Albomlar - rasm uchun, yuk mashinasi, uychalar - o'yinlar uchun. Shunda bolalarda qiziqish uyg'onadi, shuning uchun narsalarni qiziqib, chiroyli, toza bajaradilar. Qurish-yasash uchun kerak bo'lgan materialni tayyorlash tarbiyachidan ko'p vaqtni talab etadi .
Bolalarda qurilish materiallari bilan turli xil predmetlarning turlicha timsollarini yaratish kabi ijodiy faoliyatini shakllantirish amalga oshiriladi.
Bolalarga qog'ozni teng buklash, to'rt buklash, buklangan joyni tekislash malakalari o'rgatib boriladi. Qog'ozni 16 kvadratlarga buklash, burchak va tomonlarini aniq joylashtirish, doirani diametri bo'ylab buklash va konus hosil qilib yopishtirish o'rgatiladi. Masalan, qog'oz silindrni birlashtirib, turli, murakkab bo'lmagan kompozitsiyalarni yasaydilar. Yana bolalar gugurt qutisini bir-biriga yopishtirib, narsalar yasashni ham o'rganadilar. Tabiiy materiallardan archa shishkasi, gulning urug'lari, o'tlar, yong'oqdan turli narsalar yasab, ularni yelim, gugurt bilan birlashtirishni, ulardan to'g'ri foydalanish kabi malakalarni egallab boradilar. Bolalar o'z faoliyatlarini rejalashtirish va uni mustaqil bajarishni ham o'rganadilar.
Dastlabki mashg'ulotlarda o'tgan materiallar takrorlanadi, natijada bolalarda qog'ozni teng buklash, tomonlarini qo'l bilan tekislash malakasi yanada mustahkamlanadi. Bolalar bu amallarni qanday bajarishni esga oladilar. Birinchi mashg'ulotda qog'ozdan savatcha yasaydilar. Tayyor namunani kuzatib borgach, tarbiyachi kvadrat qog'ozni qanday buklab qirqish, qanday yopishtirishni ko'rsatadi. Savatchaning bandini qanday yopishtirishni esa bolalar o'zlari o'ylab topadilar. Ikkinchi mashg'ulotda esa kvadratni diagonal bo'yicha buklashni o'rganadilar. Bunda kvadrat qog'ozni 16 kvadratga buklash ko'rsatilmaydi. Tarbiyachi tushuntirayotganda ikki tomoni qirqilgan, buklangan tayyor kvadratdan foydalaniladi. Bolalar oldingi mashg'ulotdan olgan bilimlarini uycha qurishda qo'llaydilar, o'zlari qirqib yopishtiradilar. Mashg'ulotning boshida namunani kuzatayotganda tarbiyachi ishni qanday bajarishni bolalarga o'rgatadi va yordam beradi. Qog'ozdan narsa yasashni ma'lum bir vaqtdan so'ng qaytarish mumkin, lekin bolalar o'zlari mustaqil bajaradilar (masalan, ochiq quticha). Tayyor shakllardan biror bir narsani yopishtirish orqali yasashni bolalar asta-sekin o'rganadilar. Birinchi mashg'ulotda tarbiyachi gugurt qutisidan qanday qilib avtobus yasashni ko'rsatadi: qutini qanday qilib bir-biriga yopishtirish, g'ildiraklarni qanday qilib birlashtirish va hokazo. Bolalar topshiriqni ko'rsatish va tushuntirish asosida bajaradilar. Ikkinchi mashg'ulotda tarbiyachi bolalardan avtobusni qanday yasaganlarini eslatib, so'ng tayyor yasalgan mebelning bir necha namunasini bolalarga namoyish qiladi. Bu qurilmalarni bolalar kuzatib bo'lgach, uni qanday qilib bir-biriga yopishtirilganligini va boshqalarni ko'radilar. Qurishlari kerak bo'lgan predmet uchun kerakli materiallar tanlaydilar. Bu mashg'ulotlarda hosil bo'lgan malakalarni tarbiyachi bolalarni o'ylaganlari bo'yicha narsa qurish mashg'ulotlarida mustahkamlaydilar. Bunda bolalar o'zlari qaysi materialdan nima yasashlarini, qanday qilib yasashlarini mustaqil hal qiladilar. Lekin keyingi mashg'ulotlarda mavzu ancha murakkablashadi, ya'ni quticha, karton, qog'ozdan yuk mashina, kema yasash va hokazo. Bu paytda tarbiyachi yana bolalar bilan birgalikda ish olib boradi, ya'ni o'zi ko'rsatib, tushuntirib beradi. Ish faoliyatining bunday olib borilishi bolalarning keyingi ijodiy faoliyatida katta ahamiyatga ega. Bolalarga doirani diametri bo'ylab buklash, konusni yopishtirish, kontur bo'ylab qirqishdan avval, tarbiyachi parashyut, uzun ko'ylak kiygan matroshka, o'yinga tushayotgan matroshkani yasashni o'rgatadi. Shunday qilib, topshiriq murakkablashib boradi: bolalar tayyor yarim doiradan qirqishni o'rganadilar. Bu jarayonni tarbiyachi tushuntiradi, qolganini esa bolalar bajaradi. Yil oxirida bolalar o'z bilimlarini tekshiradilar. Kvadratni diagonal bo'ylab buklash tomonlarni, burchaklarni to'g'ri birlashtirish, qayiq, o'yinchoqlar yasashni mashg'ulotlarda o'rganadilar. Mashg'ulotlarda bolalar tayyor murakkab bo'lmagan andoza bo'yicha ishlashni ham o'rganadilar. Shunday qilib, bolalar silindrni turli konstruksiyalarga birlashtirishni egallaydilar. Ularda fikrlash, ijodiyot, fantaziya rivojlanib boradi. Boshqa materiallardan narsa yasashga o'rgatishdan oldin tarbiyachi materialning xususiyati bilan tanishtiradi, bolalarga shu materialni ushlab, uning qanday ekanligini so'raydi, parolon - yumshoq, yengil, uni ezsa, yana o'z holatiga qayta oladi. Parolondan bolalar qorbobo, nayzangul, quyoncha, jo'ja va hokazolar yasaydilar. Narsa yasashni tushuntirayotganda tarbiyachi asosiy diqqatni alohida predmetlarni qanday birlashtirishga qaratadi, mashg'ulot davomida eslatib o'tadi. Yangi yil bayramida bolalar archa o'yinchoqlari yasaydilar: qog'ozni qat-qat qilib (gormoshka) buklab undan (turli) simmetrik shakllar qirqadilar. Bolalar o'z o'ylaganlari bo'yicha qog'oz, karton, boshqa materialdan narsa yasayotganida avval olgan bilimlarini ishlarida qo'llaydilar.