|
Kelib chiqish sabablari
Oldini olish yo‘llari
Bartaraf
etish
imkoniyatla
ri
1.
2.
...
1.
2.
...
4. Kompaniyaning mansabdor shaxslari, xodimlari va mijozlar o‘rtasida
manfaatlarning qarama-qarshiligi kelib chiqishi sabablari, ularning oldini olish
yo‘llari va bartaraf etish imkoniyalari bo‘yicha jadvalni to‘ldiring.
Kelib chiqish sabablari
Oldini olish yo‘llari
Bartaraf
etish
imkoniyatla
ri
1.
2.
...
1.
2.
...
5.
Kompaniya hamda mansabdor shaxslar, xodimlar o‘rtasida
manfaatlarning qarama-qarshiligi kelib chiqishi sabablari, ularning oldini olish
yo‘llari va bartaraf etish imkoniyalari bo‘yicha jadvalni to‘ldiring.
Kelib chiqish sabablari
Oldini olish yo‘llari
Bartaraf
etish
imkoniyatla
ri
1.
2.
...
1.
2.
...
VIII bob. KORPORATIV BOSHQARUVDA ICHKI
NAZORAT TIZIMI
8.1. Ichki nazorat tizimining tashkiliy jihatlari va amal qilish mexanizmi
Aksiyadorlik jamiyatlari moliyaviy-xo‘jalik faoliyatining qonunchilik
hujjatlari talablari hamda ichki hujjatlar qoidalari asosida borishini nazorat qilib
borish maqsadida ichki nazorat tizimi ham amal qiladi. Bunda ichki nazorat tizimi
faoliyati aksiyadorlik jamiyati Ustavi, korporativ boshqaruv kodeksi va ichki
me’yoriy hujjatlariga asoslanadi. Shu o‘rinda aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi
tomonidan tasdiqlanadigan “Ichki nazorat to‘g‘risida”gi Nizomda ichki nazorat
tizimining maqsad va vazifalarini, uning ishlash prinsiplarini hamda aksiyadorlik
jamiyati va shaxslarning ichki nazoratdagi javobgarligini belgilaydi.
Samarali ichki nazorat mexanizmlarini joriy qilish maqsadida kompaniya:
- kuzatuv kengashi to‘g‘risidagi nizomda uning tarkibiga mustaqil a’zolarni
kiritish talablarini aks ettiradi;
- kuzatuv kengashiga homiylik (xayriya) yoki beg‘araz yordam ko‘rsatish
(olish) tartibi va shartlarini belgilash hamda bu borada qaror qabul qilish huquqini
fakat aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi va qonun hujjatlarida belgilangan
doirada, bu haqda barcha aksiyadorlar uchun ma’lumotlarni oshkor etgan tarzda
beradi;
- aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi qaroriga asosan, har yili mustaqil
professional tashkilotlar – maslahatchilarni jalb etgan holda biznes-jarayonlar va
loyihalarning kompaniya rivojlanish maqsadlariga muvofiqligi yuzasidan tahlil
o‘tkazadi;
- kompaniya samarali ichki nazorat tizimini joriy qilishning asosiy
maqsadini barcha aksiyadorlar, shu jumladan, minoritar aksiyadorlarning huquq va
qonuniy manfaatlarini ta’minlashni belgilaydi; ijroiya organining affillangan
shaxslar bilan va yirik bitimlarni mustaqil amalga oshirishi uchun kompaniyaning
joriy xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq bitimlarni aniqlash masalasini
aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida muhokama qilinishini ta’minlaydi;
- kompaniyaning ichki audit xizmatiga ichki nazoratni, shu jumladan, 50
foizdan ziyod ulushi kompaniyaga tegishli bo‘lgan yuridik shaxslar bilan
o‘tkazilgan operatsiyalar ustidan nazoratni amalga oshirish vakolatini beradi;
- kompaniya tarkibiga kiruvchi tashkilotlarning boshqaruv organlari
yig‘ilishlarida o‘zining vakillarini kompaniya nomidan ovoz berish tartibini
belgilaydi; kompaniya umumiy yig‘ilishida ishtirok etuvchi shaxsga shunday shaxs
hisobidan o‘zi to‘ldirgan byulleten nusxasini olish imkonini beradi;
- kompaniya ijro organidan muntazam ravishda kompaniya tarkibiga
kiruvchi korxonalar faoliyati yuzasidan ularning tasdiqlangan biznes-rejasiga
muvofik, bajarilgan ishlar va erishilgan ko‘rsatkichlar to‘g‘risida hisobot talab
qiladi;
- kompaniya ichki nazorat organi (taftish komissiyasi va ichki audit
xizmati)ning kuzatuv kengashi, aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi, minoritar
aksiyadorlar qo‘mitasi (agar mavjud bo‘lsa) va aksiyadorlar bilan o‘zaro
hamkorligi tartibini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi.
Kompaniyada samarali ichki nazorat tizimini joriy qilish uchun
aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi "Ichki nazorat to‘g‘risidagi nizom"ni
tasdiqlaydi. U quyidagilardan iborat bo‘ladi:
- kompaniyaning ichki nazorat organi tarkibiga hamda uning a’zolari
malakasiga talablar;
- ichki nazorat tizimi to‘g‘risidagi hisobot tarkibi va uni shakllantirish
reglamenti;
- kompaniya ichki nazorat organi tizimi samaradorligini baxolash uchun
mustaqil professional tashkilotlar maslahatchilarni jalb qilish tartibi;
- ichki nazorat organi ishini monitoring qilish mexanizmlari tavsifi, uning
a’zolariga to‘lanadigan kompensatsiya va mukofot pullarini hisoblash tartibi.
"Ichki nazorat to‘g‘risidagi nizom" kompaniya xodimlari, boshqaruv va
nazorat organi a’zolari uchun rioya etilishi majburiy bo‘lgan hujjat hisoblanadi.
Kompaniya "Kuzatuv kengashi to‘g‘risidagi nizom" talablariga muvofiq,
kuzatuv kengashi tarkibiga bittadan kam bo‘lmagan (ammo ustavda ko‘zda tutilgan
kuzatuv kengashi a’zolari sonining 15 foizidan kam bo‘lmagan) mustaqil a’zo
kiritadi.
Quyidagilar kompaniya kuzatuv kengashining mustaqil a’zosi bo‘lishi
mumkin:
(I) so‘nggi besh yil mobaynida kompaniya, uning sho‘’ba va affillangan
korxonalarida ishlamagan shaxslar;
(II) kompaniya, uning sho‘’ba va affillangan korxonalari aksiyadori
bo‘lmagan shaxslar;
(III) kompaniya, uning sho‘’ba va affillangan korxonalari bilan qonun
hujjatlarida belgilangan eng kam ish xaqining besh ming baravari miqdoridan
yuqori summaga tegishli shartnomaga ega bo‘lgan yirik mijozlari yoki mol etkazib
beruvchilari bilan bog‘liq bo‘lmagan shaxslar;
(IV) kompaniya, uning sho‘’ba va affillangan korxonalari bilan xizmat
ko‘rsatish yuzasidan shartnomaga ega bo‘lmagan shaxslar;
(V) kompaniya, uning sho‘’ba va affillangan korxonalari rahbarlari bo‘lgan
yoki so‘nggi besh yil mobaynida shunday lavozimlarda ishlagan shaxsning oila
a’zosi bo‘lmagan shaxslar;
(VI) kompaniyani nazorat qiluvchi shaxs (yoki kompaniya ustidan jamoa
tarzida nazorat olib boruvchi gurux va/yoki tashkilot a’zosi) bo‘lmagan shaxslar;
(VII) kompaniya bilan fuqarolik-huquqiy shartnoma orqali bog‘liq
bo‘lmagan va kompaniyaning soxasi bo‘yicha yuqori turuvchi tashkiloti
(kompaniya) yoki yirik aksiyadorining hodimi bo‘lmagan shaxslar.
Bizga ma’lumki, taftish komissiyasi va ichki audit xizmati aksiyadorlik
jamiyatlarida korporativ boshqaruvning va ichki nazorat tizimining muhim tarkibiy
qismlari hisoblanadi. “Ichki audit xizmatining vazifasi kompaniyada risklarni
boshqarish hamda ichki nazorat tizimining samarali amalga oshirilayotganligini
mustaqil baholashdan iborat”
33
. Taftish komissiyasi milliy amaliyotda aksiyadorlar
umumiy yig‘ilishiga bo‘ysunadi, xalqaro amaliyotda esa “direktorlar kengashiga
bo‘ysungan holda holat yuzasidan maslahatlar berib boradi”
34
. Quyida taftish
komissiyasi va ichki audit xizmati faoliyat mexanizmi xususida to‘xtalib o‘tamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
