Mehmondo`stlikka doir.
Mehmon- otangdan ulug.
Mehmon kelar eshikdan,
Rizki kelar teshikdan.
Mehmonga osh kuy,
Ikki qo`lini bush kuy.
Mehnatsevarlikka doir.
Elga xizmat-oliy ximmat.
Yaxshidan bog qolar, yomondan dog.
Mehnat, mehnatning tagi roxat….
Milliy tuyg`u kayfiyat va temperament, ayniqsa milliy rakslarda va musiqada yorkin namoyon bo`ladi. 1896 yil Nijniy Novgorod shaxridabo`lib o`tgan. Butun Rossiya qishloq xo`jflik ko`rgazmasida Rossiyada birinchi marta o`zbek xalq sozandalari konsert berishgan.
Mana shu konsertda bo`lgan M. Gorkiy keyinchalik bunday deb yozgan edi. "bir necha kun avval ko`rgazmadagi musiqali tovushlar olamiga qandaydir yangi, g’oyat vazmin, kaygu-alamli ko`ylar okib kirdi… Diqqat bilan tinglar ekansiz, siz bu galati mo`zikaning mungli oxangida qandaydir o`ziga xos bir narsa yaratayotganini his etasiz. Bu sarkash musiqada cheksiz, bitmas-tuganmas gam-kaygular eshitiladi. Muvafakkiyatsizlik va turmush azob-ukubatlari haqida kuylovchi ogir musibatni anglatuvchi musiqa yangraydi".
Darhaqiqat, oktyabr revolyusiyasigacha bo`lgan o`zbek xalqining ogir turmushi, iqtisodiy va siyosiy tengsizligi, boy va amaldorlarning qattiq zulmi, milliy asorat xukuksizligi, ruhiyati ular yaratgan kuy va qo`shiqlarda ifodalangan.
Xalq tomonidan yaratilgan musiqalarda, raks va qo`shiqlarda ayrim tadqiqotchilar aytgan "tutkich bermas" va "anglab olinishi qiyin" bo`lgan milliy psixologik qiyofalar "manaman" deb ko`zga yaqqol tashlanib turadi. Buning uchun albatta shu xalq yaratgan musiqani va boshqa ijod mahsullarini diqqat bilan tinglash, unga razm sola bilish kerak.
Rus xalqi qo`yini xind quyidan, yoki o`zbek raksini ukrain raksidan farqlash uchun san’atdan chuko`r xabardor bo`lish zarur emas. F. Engels irland xalq ijodi to`g`risida to`xtalib, xalq ko`ylarida irland millatining hislat va kayfiyati to`la aks ettirilganini ko`rsaib bergan edi.
Shuni yana bir bor ta’kidlab ko`rsatish kerakki, sinfiy jamiyatdagi madaniyatda milliy va sinfiy tomonlar doimo birga, bir-biriga bog`liq xolda mavjud bo`ladi. Sinfiy jamiyat tarixining butun rivoji davomida millat ichidagi turli sotsial guruhlar, sinflar o`rtasidagi madaniy-maishiy turmushdagi tafovutlar chuko`rlashib borsa ham, lekin bu tafovut xalq madaniy-maishiy turmushining barcha tomonlarini to`la kamrab olmaydi. Milliy va sinfiylik yagona, dialektik bir butunni tashkil etadi.
Milliy madaniyat sinfiy xususiyatlar bilan bir qatorda, millatning psixologik qiyofasini, uning hayotini, turmush-tarzini va tabiatini aks ettirmasdan yashay olmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |