Россияда журналистик суриштирув

Телевизорда журналист суриштируви
Жанрнинг ўзига хос хусусиятлари ва томошабинни жалб қилиш усуллариЖурналистика тадқиқоти ўзига хос жанрдир. Нима? Қаерда? Қачон? Нега? Ва бундан нима келиб чиқади? Бу саволларга жавоб бериш журналистик суриштирув учун етарли эмас.Тергов қилинаётган воқеаларнинг асл сабаби нима, нима учун бу содир бўлди ва бошқача эмас, бошқа оммавий ахборот воситалари томошабиндан синчковлик билан яширади - журналистик текширув айнан мана шу кўламга етиши керак. Бу жанрнинг асосий фарқи: муаллиф муаммони шакллантириш ва уни ўрганиш билан чекланмайди.
Журналист юзага келган саволларга жавоб вариантларини таклиф қилади,ўзи томонидан бажарилган ишлардан келиб чиқадиган хулосаларни шакллантиради. Баъзан у буни ҳатто очиқ ифода этмаслиги ҳам мумкин, аммо тўпланган фактлар ва шарҳлар томошабинни тўғри хулосага келтиради.Журналистик суриштирувининг яна бир ўзига хос жиҳати шундаки,журналист ўз олдига қўйилган мавзу доирасида томошабинни воқеликни ўрганиш жараёнига жалб этади, ўзи эришган натижаларини шунчаки кўрсатмайди.
Журналист томонидан олиб борилган терговнинг равшанлиги, унинг шаффофлиги туфайли томошабин унинг самарадорлиги, тўлиқлиги ва ишончлилигини очиб беради. Америкалик журналист Джин Робертс жуда тўғри таъкидлади: "Текширув фақат жиноятчини топиш ёки алоҳида қонун бузилишини аниқлаш эмас, балки ер остида ётган фактларнинг тубига кириб боришдир.Томошабинга бизнинг мураккаб дунёмизда нималар содир бўлаётганини тушунишга ёрдам бериш лозим.»[12, 81-б.]
Бироқ кўрсатувлар жадвалига журналистик суриштирувнинг киритилиши, унинг шов-шувли ва шов-шувлилиги ҳақидаги бир неча бор эълон қилингани телеканалнинг ҳам, тергов муаллифининг ҳам рейтингини оширишнинг ютуқ йўли эканлиги жуда тушунарли. Бунинг сабаби инсон руҳиятида, "кўздан кечиришга қизиқиши" деб аталадиган туғма эҳтиёжда муаллифнинг қўллаган усулларида, масалан, ҳаракатнинг кескинлигини ошириш эффектини яратишда ётади. Журналист фактларни тасвирлаб, гуруҳлаб, мавзунинг янги қирраларини изчил очиб беради ва уларни бир сюжет тугунига боғлайди, бу эса ўқувчини имкон қадар унинг тан олинишига қизиқтиради. Шундай қилиб, журналистик текширув детектив жанрнинг айрим сюжетли хусусиятларини олади. [19, 40-бет]
Газета журналисти матнда сюжет интригасини яратиш учун фақат иккита воситага эга: муаллиф сўзи ва ўқувчининг тасаввури. Телевизорда кўпроқ ифодали воситалар мавжуд:
- видео кетма-кетлиги, яъни тасвир ва фигура ва фон турлича ишлаши мумкин - ҳам бирликда, ҳам контрапунктда;
- ўрнатиш, яъни. рамкаларнинг мазмунли бирикмаси;
- персонажларнинг синхрон нутқи;
- экрандан ташқари матн;
- фон овози;
- "стенд-уп" - воқеа фонида мухбирнинг нутқи.
Телевизион текширув ижтимоий билан муаммоли муносабатлари туфайли ҳақиқатан ҳам ифодали воситаларнинг бутун аспектларидан фойдаланади. Бироқ, улардан юқори профессионал фойдаланишни талаб қилади: суратга олишга кетаётганда, журналист нафақат нима ҳикоя қилишни, балки томошабинда қандай таассурот қолдиришни хоҳлашини ҳам ўйлаб, шакллантириши керак. Ва кейин у бунга эришмоқчи бўлган ифодали маънони аниқлаши даркор.Ва яна бир қоида: тадбир иштирокчилари билан иложи борича кўпроқ интервю ёзиб олинг - уларнинг ўзлари айтганлари сизнинг қайта айтиб беришингиз ёки овозингиздан кўра ишончлироқ бўлади.
Журналистика тадқиқотида сюжет интригасини шакллантиришнинг замонавий долзарб усуллари орасида умумий матн эффектлари тобора фаол ўрин эгаллайди. Аввало, биз қидириш ҳақида бормоқда - атайлаб олдинга югуриш.
Шундай қилиб, НТВ телеканалининг Беларус президенти Александр Лукашенконинг фаолияти ҳақидаги "Чўқинтирган ота" ҳужжатли филмида томошабинни мамлакатдаги қонунбузарликлар ва жиноятлар оламига бағишлашдан олдин журналистлар филмни суратга олиш чоғида суратга олиш гуруҳи ҳибсга олингани ҳақида хабар беришди. Барча видеоматериалларни тортиб олган ҳукумат амалдорлари томонидан ва ҳужжатли филм яратилгандан сўнг, бундай маълумотлардан кейин қайси одамлар кўрмайди?[23]
Журналистлар Лукашенко фаолиятини босқичма-босқич ўрганмоқда, ўтмиш воқеаларини ўрганмоқда. Бизнинг олдимизда бир қарашда баҳслашиш мумкин бўлмаган фактлар сурати очилади. Белоруссия Президентининг сиёсий ва шахсий ҳаётини энг майда деталларигача кўриб чиққан кино ижодкорлари қуйидагиларни таъкидладилар:
1) А.Г.Лукашенко "ўзига тегишли" бўлган Беларуснинг барча иқтисодий муваффақиятлари Россиянинг жами 52 миллиард долларлик субсидияларига асосланади;
2) Лукашенко Россия олдидаги мажбуриятларини бажармайди;
3) Муаллифлар президентнинг руҳий бузуқлигига далил сифатида Лукашенконинг Адолф Гитлер ва унинг сиёсатига қойил қолгани акс этган аудиоёзувни ва иккита видеоёзувни келтирган, уларнинг бирида у Гитлерни мақтаганини тан олган, иккинчисида эса рад этган;
4) Бир қатор сиёсий рақибларни (хусусан, Геннадий Карпенко, Юрий Захаренко, Виктор Гончар ва Дмитрий Завадскийни) ўғирлаш ва ўлдиришни ташкил этиш, шахсий ҳокимиятнинг диктатура режимини яратишда айбловлар қўйилди;
5) Президент доимий равишда расмий тадбирларда намойиш этадиган Лукашенко Николайнинг учинчи ўғлини у филмда президентнинг бекаси деб аталган онаси Ирина Абелскаядан тортиб олади.
Бироқ, бир қатор экспертларнинг ўтказилган терговга баҳоси қуйидагича бўлди: филм Россия раҳбариятининг кўрсатмаси билан намойиш этилди. Филм Россия раҳбарияти ва Лукашенко ўртасидаги муносабатларнинг ёмонлашуви контекстида кўриб чиқилди. Хусусан, Испаниянинг эл Паис газетаси мухбири Пилар Бонетнинг ёзишича, “Кремл телевидение орқали Беларус президентини ҳақорат қилиб, унга нисбатан жиддий айбловларни илгари сурган”[6, 20-бет]. Шунга ўхшаш фикрлар борлиги сир эмас.
Шунинг учун биз асосли хулоса чиқаришимиз мумкин: тергов жанрининг телевиденияда оммалашиши ҳам тескари таъсирни келтириб чиқаради: сарғишлик аниқ бўлган материаллар эфирга узатилади, шунингдек, "буюртма" остида олиб борилган терговлар, афсуски, томошабинлар эътиборини ошириш имконияти ҳам мавжуд. Ҳозирча чекланган миқдордаги журналистлар ўткир ижтимоий қарама-қаршилик ва муаммоларни тадқиқот обекти сифатида танлаб, сарфланган саъй-ҳаракатларни, қўлланган усулларни, томошабин ишончини оқламоқда. Кузатувчи, ўйчан ва ғамхўр журналистлар туфайли жанрнинг ижодий салоҳиятини ривожлантириш давом этмоқда.
2014 йил сентабр ойида НТВ телеканалида янги "Касб-муҳбири" дастури чиқди. У томошабинга кескин ижтимоий ёки экстремал ҳисоботларни тақдим этади. Бу унинг зиддиятлари, долзарблиги ва муаммоларини очиб беришга ихтисослашган эди. Кўрсатувнинг ҳар бир мухбири ўзига хос бўлиб, у ёки бу муаммо, ҳодиса ёки ҳодисага ўзининг индивидуал нуқтаи назарини тақдим этади, мавзуни алоҳида ишлаб чиқади ва уни эфирга тайёрлайди.
“Касб-мухбир” илк эпизодлариданоқ маҳаллий телевидениенинг рейтинги юқори дастурлардан бирига айланди, бунга нафақат эфирга узатилаётган материаллар муаллифларининг юқори профессионаллиги, балки ўткир тингловчилар ҳам ёрдам берди. ,ҳатто экстремал мавзулар, ҳисоботларнинг долзарблиги, воқеалар ва қаҳрамонларга ғайриоддий қарашлар ютуқ учун хизмат қилди.
Вақт ўтиши билан муаллифнинг таркиби бироз ўзгарган.Александр Зиненкодан ташқари, Вадим Такменев, Андрей Лошак, Алексей Бахарев, Катерина Гордеева, Павел Лобков, элизавета Листова, Олга Шанкина ва Юлия Варентсова дастурга келишди. Аммо дастур ҳали ҳам Россия телевидениесидаги энг қизиқарли, ўткир ва долзарб ҳисобот даврларидан бири бўлиб қолмоқда.
Тадқиқот ўтказиш ва дастур мазмунини таҳлил қилиш учун сотсиологик усуллардан фойдаланиш айниқса долзарб бўлиб қолади, чунки ўрганилаётган турдаги теледастурнинг мақсадларидан бири жамоатчилик фикрини шакллантириш учун томошабинларга таъсир қилишдир. Ушбу бўлимда сиз ахборот таҳлилининг мақсадлари, вазифалари ва гипотезаларини кўришингиз мумкин.
Таркибни таҳлил қилиш ҳисобот дастурларининг баъзи хусусиятларини ва ўзига хос йўналишини, тематик ва жанр афзалликларини аниқлашга ва таҳлил бошида илгари сурилган фаразларни тасдиқлашга имкон беради. Шундай қилиб, "Профессионал репортёр" дастурининг таркибини қатъий деб аташ мумкин.
Телекўрсатувнинг ўзига хос хусусияти - бу янгиликлар рейтинги принтсипи. Яъни, асосий компонент воқеа таҳлилини тақдим этувчи воқеа блоки, шунингдек, ижтимоий аҳамиятга эга бўлган ҳодисаларни муҳокама қиладиган ҳисобот шаклида тақдимоти. Дастурга томошабинлар эътиборини жалб қилиш ва натижада рейтингни ошириш усули сифатида. "Мухбир касби" яратувчилари мавзу хилма-хиллигига катта эътибор беришади.
Шундай қилиб, дастурнинг ҳар бир мухбири маълум бир муаммо, ҳодиса ёки ҳодиса бўйича аниқ индивидуал нуқтаи назар билан ўзига хос тарзда деб аташ мумкин. Кўпинча дастур мухбирлари мустақил суриштирувчи- ўз ҳисоботини тақдим этишга тайёр журналистнинг аралашувини талаб қиладиган муайян муаммо ёки муаммони ўрганмоқда.
Воқеалар ҳақида хабар бериш - бу дастур учун асос бўлиб, кўпроқ қандайдир тантанали маросим ёки ҳарбий оператсия, фалокат ёки иш ташлаш, долларнинг тўсатдан қулаши ёки ҳукуматдаги оммавий истеъфолар ҳақида гапиришга қаратилган. Асосийси, янги ҳодиса, яъни фақат ўз мантиғига бўйсуниш. Сиз унга қарашингиз, хоҳлаганингизча томоша қилишингиз, ўйлаб кўришингиз мумкин, лекин уни томошабинга мурожаат қилиб, ўзгартира олмайсиз. Бинобарин, мухбирнинг сўзи ташкилотчилик қилмайди, тадбирга бошчилик қилмайди, балки унга эргашади.
Муаллифлар обектив маълумотларни тақдим этишга муваффақ бўлишади. Ҳар бир сонда воқеа гувоҳлари билан суҳбатлар, ўз позитсиясини ҳимоя қилиш учун ҳужжатлар, суд қарорлари ва бошқа далилларни томошабинларга кўрсатади. Бундан ташқари, икки қарама-қарши томоннинг позитсияси изчил ва малакали тасвирланган.
Бундай ҳолда, жамиятда ҳеч қандай асоссиз тажовуз юзага келмайди, шунчаки томошабин ўз бузилган ҳуқуқларини малакали ва изчил ҳимоя қилишга ундайди.
“Профессион Репортер” дастури “Ақлий ҳужум” турига кўра эмас, балки репортаж турига кўра қурилгани билан ҳам томошабинларнинг катта ишончини қозонган. Айнан шу ҳисоботлар томошабинга дастурда маълум воқеалар қанчалик тўғри тасвирланганлигини кўриш имконини беради. Ушбу турдаги дастур конструктсияси томошабинда яратади.
Суриштирув журналистикасининг жамият учун аҳамияти ушбу фаолият турининг табиати билан изоҳланади, у журналистикани бевосита ижтимоий назорат қилиш, ҳар қандай касалликларга, шу жумладан замонавий рус жамиятига таъсир кўрсатган коррупсияга қарши кураш воситаси сифатида аниқ тавсифлайди. Журналист, шунингдек, манфаатлари поймол қилинган фуқароларга ёрдам беришга ва қўллаб-қувватлашга чақирилади. Бу журналистиканинг асосий мақсади. Лекин тадқиқотчи журналист учун энг муҳими ўз ғояларини ҳаётга татбиқ этишга ижодий ёндашиш, доимий изланиш, синов ва хатолик, ностандарт, ўзига хос услуб ва усуллардан фойдаланиш, қонун доирасидан чиқмасдан, албатта. Буларнинг барчасини “Касб мухбири” кўрсатувини томоша қилганда кўриш мумкин.
Россия телевидения суриштирув ишлари ҳақида кўплаб кўрсатувлар тайёрлайди.Россия телеведениясида кўплаб телекўрсатувлар суриштирувга асосланади.Жумладан,Россия-1 телеканали ижодкорлари ҳамда кўплаб журналистларнинг ижодий суриштирув ишлари кенг кўламли амалга оширилишини кузатман..Албатта,бу жароёнларни шахсан давлат раҳбари қўллаб-турса не ажабки журналист тадқиқоти натижа бермаса?!
Владимир Гритскийнинг “Кўхна тарих”телесуриштируви жудаям машҳур ва бутун Оммавий ахборот воситалари томонида ҳар йили йилнинг энг яхши телекўрсатувларидан бири сифатида эътироф этилади.ТЕФИ-мукофотига ҳам лойиқ кўрилган ушбу кўрсатув жанри жуда мураккаб усул.Ҳам таҳлил ҳам жароён,ҳукмлар ва натижалар асосли ва факлар билан бойитилади.
Ҳозир мен Минтақавий веб-сайтларда коррупсияга қарши журналистик тадқиқот ҳақида суриштирув бермоқчиман.
Замонавий журналистика: мавзулар ва муаммолар
Коррупсия минтақавий журналистикада текширувлар предмети сифатида.Коррупсияга қарши курашиш кенгашининг 2013 йил охиридаги йиғилишидаги нутқида В.В. Путин буни замонавий Россиянинг энг муҳим муаммоси деб атади1. Коррупсия даражаси бўйича Россия Покистон ва Ливан каби учинчи дунё давлатларидан кейин туради.2013 йил бошида Коррупсияга қарши кураш миллий қўмитаси ҳозирда Россияда коррупсион фаолиятнинг йиллик айланмаси 300 миллиард доллардан ошгани ҳақида хабар берган эди. Шу билан бирга, маҳаллий ҳокимият органларининг коррупсия даражаси 36 фоиз, йўл ҳаракати политсияси – 32, милитсия – 26, суд тизими – 21, тиббиёт – 17, йирик тадбиркорлик – 14, таълим – 12 фоизни ташкил этади. %. Мамлакатимизнинг турли ҳудудларидаги коррупсия даражасига эътибор қаратсак,жуда катта % ларни ва жиноятларни кўришимиз мумкин.
Таниқли тадқиқотчи журналист А.Константиновнинг фикрича, “коррупсия яшайди ва гуллаб-яшнайди. Россияда пора ҳар доим қабул қилинган, аммо бугунги кунда ҳокимиятни суиистеъмол қилиш кўлами аллақачон мамлакат миллий хавфсизлигига таҳдид солмоқда. Давлат ўзини ўзи даволай олмайди, чунки буни қилиш керак бўлганларнинг ўзлари касалликнинг ташувчилари" (Константинов, 2006: Ушбу касалликни даволашга ҳисса қўшишга қодир бўлганлар орасида, шубҳасиз, журналистика бор, бу хорижий тажрибадан далолат беради (Ловенберг, 1999: 9-21; Хюстон, Бруззесе, Wеинберг, 2002: 138-146). "Журналистик суриштирувининг коррупсияга қарши таъсир кўрсатиш воситаси сифатида аҳамияти ушбу фаолият турининг моҳияти билан изоҳланади, бу суриштирув бевосита ижтимоий назорат воситаси сифатида, барча турдаги касалликларга қарши кураш воситаси сифатида аниқ тавсифлайди ( замонавий рус жамиятига таъсир қилган коррупсияни ўз ичига олади" (Тертичний, 2002: 203).
Амалиёт шуни кўрсатадики, анъанавий минтақавий ОАВ журналистлари ҳали ҳам нисбатан камдан-кам ҳолларда коррупсия ҳолатларини текширишга журъат этадилар.Улар маҳаллий ҳокимят органларига ҳаддан ташқари қарам, кўпинча порахўрлик ҳолатларини исботлаш жуда қийин. Коррупсияга қарши курашда энг фаол федерал нашрларнинг минтақавий масалалари.
Минтақавий коррупсия мавзусида, масалан, "Аргументи и факти" ("Уй-жой ва коммунал хўжалиги вазирлиги қўшнилар ҳуқуқлари учун курашда Уфа нафақахўри билан алмаштирилди"), "Российская газета" ("Ўзбекистонда фирибгарлар камроқ бўлади" кўп қаватли уйларнинг бошқарув компаниялари.Комбинатсияланган қулф”), "Комсомолская правда" ("Коммунал молиявий пирамидалар", "Домcомс Уните") ва бошқалар.
Федерал округларнинг айрим нашрларида коррупсияни текширишда маълум ютуқлар мавжуд.Новосибирскдаги "Ҳақиқат лаҳзаси" газетаси яна уй-жой-коммунал хўжалигидаги коррупсия ҳақида бир қатор мақолаларни нашр этди ("Ўзаро яшириш", "Уй-жой коммунал хизматлари машинадан қимматроқ бўлмаслиги керак" ва бошқалар).Баъзан минтақавий "Смоленская газета" терговларни нашр этади ("Нега бувим амалдорларга ёқмайди?" ва ҳоказо), шунингдек "Калининградская Вечерка" ("Амбер Руссиа" давлат мақсадли дастурини амалга оширишда коррупсия ва манфаатлар тўқнашуви”, “Болтиқ флоти базаси бандитлар қўлида”,“Қуёш тошининг” туманли келажаги”) ва бошқа бир қатор нашрлар. Аммо бу рақам нисбатан кичик.
Коррупсияни тергов қилиш бўйича минтақавий Интернет сайтларининг тажрибаси.Минтақавий коррупсияга қарши веб-сайтларнинг типологик хусусиятлари.
Коррупсияга қарши ахборот курашининг энг фаол ривожланаётгани минтақавий интернет сайтларининг журналистлари бўлиб, улар журналистларнинг тергов фаолиятидан норози бўлган турли кучлар қаршиликларига нисбатан камроқ ҳимояланган (Ловенберг, 1995: 212-221). Сўнгги йилларда давлатларда жуда кўп.Уларнинг барчасини шартли равишда иккита катта гуруҳга бўлиш мумкин: 1) коррупсия тадқиқот нашрларининг кўплаб мавзуларидан фақат биттаси бўлган сайтлар; 2) жамиятдаги коррупсияни текширишга ихтисослашган сайтлар. Биз илгари ўрганган сайтларнинг умумий сонидан, бизнинг кузатишларимизга кўра, тармоқ фойдаланувчилари энг фаол ташриф буюрадиган бештасини кўриб чиқайлик.
Биринчи гуруҳга, масалан, 2009 йилда Владивостокда яратилган "Детектив" журналистик текширувлар бюроси" веб-сайти кириши мумкин. Сайтнинг бош муҳаррири ва асосчиси журналист А.Й.Скобеева (Загоруико). Сайтда тўлиқ вақтли, шунингдек, мустақил ёзувчилар мавжуд. Матнлар нафақат веб-сайтда, балки ижтимоий тармоқларда (ВКонтакте ва Тwиттер) ҳам нашр этилади. Таъсисчининг сўзларига кўра, "Детектив" Журналистлик Тадқиқотлари Бюроси маълум бир ўзига хос хусусиятга эга агентликдир. Қонунчилик янгиликлари, турли ҳуқуқий вазиятлар, ҳуқуқий “жумбоқлар”, шунингдек, ҳар хил турдаги ва тоифадаги порахўр амалдорлар, қонунни бузувчилар, қонунбузарликлар, ҳуқуқий зиддиятлар ва ҳудуддагиларнинг “қора ишлари” “бюро”нинг диққат марказида бўлади. куч. "Детектив" журналистик тадқиқот бюроси ахборот агентлиги, бепул юридик маслаҳат ва онлайн юридик кутубхонадан иборат. “Биз ҳамкорлик ва мулоқот учун очиқмиз: адвокатлар, юридик фирмалар ва адвокатлар ассотсиятсияси билан. Материаллари ҳужжатли фактлар билан тасдиқланган терговчи журналистлар билан” дейди нашр ўз саҳифасида.
Сайтда “Назоратда” сарлавҳалари остида матнлар чоп этилади; "Униформадаги бўрилар"; "Корпоратив низолар ва босқинчилар"; “Автомобил”, “Ҳуқуқий янгиликлар”, “Кўчмас мулк ва ер”, “Коррупсия”, “Бюджет иши”, “Юридик маслаҳат”, “Бундай касб бор...”, “Юридик кутубхона”, “Почта қутиси”, "Оғиздан оғизга радио". Сайт фаолияти давомида “Журналист текширувлари” рукни остида саксондан ортиқ матн эълон қилинган. Аммо уларнинг тахминан бешдан бир қисми коррупсия мавзусини қамраб олади. Таъкидлаш жоизки, нафақат тергов матнлари, балки сайтда эълон қилинган баъзи бошқа матнлар ҳам маълум даражада коррупсия мавзусига тўхталиб ўтади.
Кейинги сайт Новосибирскда жойлашган Журналист тадқиқотлари агентлиги бўлиб, у ҳам 2009 йилда ташкил этилган. Унинг яратувчиси таҳририят жамоасидир.Сайт текширувларининг асосий муаллифлари унинг бош муҳаррири, “Журналистлар коррупсияга қарши” Бутун Россия танлови лауреати Виктор Антропов ва “Шон-шараф” ва “Журналист қадр-қиммати” мукофоти лауреати Сергей Кузминдир. Агентлик веб-сайти асосан унинг мухбирлари, жумладан, МДҲнинг айрим мамлакатларида ишлаётган мухбирларнинг материаллари билан тўлдирилган. Ўз веб-сайтининг мавжудлиги зарурлигини асослаб, уни яратувчилари "ҳокимият ва диктатурага сиғиниш билан тўлиқ кенг тарқалган коррупсия мамлакатида cу = $ (қонун диктатураси ниқоби остида), "тўртинчи. мулк” (матбуот бир вақтлар масхара қилганидек) кўпинча умидлар маҳкамаси томонидан камситилган ва хафа бўлганлар учундир эдб қиёслайди.Аммо барибир максимал даражада яшаш - яъни натижаларга эришиш яхшироқдир. Мақсадлар шу. Воситалари эса, содир бўлаётган воқеаларни ошкора қилиш учун ўша журналистик текширувлардир. Сиз ҳаромлар ва ёвуз одамлар ўзларининг ифлос сирларини ошкор қилишдан қўрқишларини пайқагандирсиз. Юртдошларини дунёдан сиқиб чиқариш билан бирга, айни пайтда шов-шув кўтармасликка кўндирилади. Шундай роҳат-фароғатни ёвузларга, ҳаромларга етказмайлик?! Илгари шундай дейилган: ёмон одамлар камроқ, лекин улар яхшироқ ташкил этилган. Ҳозир эса кучлар мувозанати янада кескинлашган. “Уч мушкитёр”қаҳрамонларидан намуна олиш керак.
"Бир киши ҳамма учун" ? Тушунганингиздек,ҳаммамизнинг қуролимиз сўздир.
Журналистлар ўзларининг тадқиқотларининг якуний натижаларини агентликнинг "Cлаим6" деб номланган газетасида нашр этадилар. Бош муҳаррирнинг сўзларига кўра, "бу газета янгилик эмас ва шунга кўра, у ўз олдига "биринчи қарғайди, лекин ҳеч бўлмаганда у эрда тонг отмайди" деган мақсадни қўймайди. Бизнинг мақсадларимиз ҳақиқатни излаш ва уни тасдиқлаш текислигида. Шу боис шубҳали қонунларни тарғиб қилувчи ОАВ фирибгарлари билан баҳслашаётганга ўхшайди:
Масалан,барикадаларга кўтарилиш ёмон шакл, сиз курашдан юқори бўлишингиз керак... Яхшилик билан абадий курашда қандай қилиб курашдан устун туришингиз мумкин. ёмон?! Классика ҳақида нима дейиш мумкин: "Сиз шоир бўлмаслигингиз мумкин, лекин сиз фуқаро бўлишингиз керак"? (А.С. Пушкин. - АТ.). Бу эрда кимнинг позитсияси фойдалироқ ва қанча - вақт кўрсатади.
Ушбу сайтда мавжуд бўлган давр мобайнида номли мавзу бўйича қирқга яқин журналистик текширувлар чоп этилган.2010 йилда Екатеринбургда "Федерал Пресс" МЧЖ "Федерал Репортер" Журналист тадқиқотлари агентлиги веб-сайтини яратди.Агентлик бош муҳаррири И.С. Эремин.Ушбу сайт,аслида,тергов жанрига қизиққан ва ўзларини Россиянинг ижтимоий фаол фуқаролари деб ҳисоблайдиган барча тармоқ фойдаланувчилари учун оммавий Интернет-платформадир.
У Россиядаги кундалик ҳаёт муаммолари, шунингдек, бу муаммолар аҳоли, ҳокимият, жамоат ва тижорат ташкилотлари томонидан қандай ҳал қилинаётгани ҳақида тергов ҳисоботларини нашр этади. Бундан ташқари, сайтда виждонсиз хизмат ва товар ишлаб чиқарувчилар, мансабдор шахслар ва тадбиркорларни жавобгарликка тортиш мақсадида ўз ўқувчилари томонидан ёзилган “Ҳокимият мактублари” ҳам эълон қилинади. Сайтнинг ижтимоий тармоқларда ўз блоглари мавжуд бўлиб, у эрда ўз нашрларини ҳам жойлаштиради, кейинчалик улар тармоқ фойдаланувчилари томонидан шарҳланади. Федерал репортёрнинг Россиянинг турли минтақаларидаги йигирмата йирик шаҳарларида ўз мухбирлари бор.
Глобал тармоқда бўлган вақт давомида сайт коррупсия мавзусига оид элликдан ортиқ тергов матнларини нашр этди.
Енди айтилганидек, коррупсияга қарши аниқроқ ихтисослашган сайтларнинг иккинчи гуруҳини кўриб чиқайлик. Бундай сайтлар сўнгги икки йил ичида пайдо бўла бошлади, бу давлат даражасида коррупсияга қарши курашнинг кучайиши билан боғлиқ. Буларга, масалан, “Коррупсияга қарши биринчи оммавий ахборот воситалари” интернет ресурси киради. У 2012 йилда Москвада "Ёрдам" давлат бошқарувини такомиллаштириш ва коррупсияга қарши сиёсатни такомиллаштиришга кўмаклашиш бўйича минтақалараро жамоат ташкилоти томонидан яратилган. Сайтнинг бош муҳаррири э. Василченко. "Лойиҳа ҳақида" бўлимида сиз қуйидагиларни ўқишингиз мумкин:
"Коррупсияга қарши биринчи оммавий ахборот воситалари" - бу Россияда ва хорижда коррупсияга қарши сиёсатни ёритувчи федерал, ихтисослашган оммавий ахборот воситалари. Айни пайтда коррупсияга қарши кураш бўйича реал самарали ҳаракатлар ва саъй-ҳаракатлар кўпинча текисланади,обрўсизланади ёки сояда қолиб, сиёсий ва ахборот урушларининг қуролига айланиб қолади.Ижобий тенденсиялар, натижалар ва ташаббусларга эътибор қаратиш, сиёсий холисликни сақлаш, жамиятни уйғотиш ва тарбиялаш, жараёнларни таҳлил қилиш, саъй-ҳаракатларни бирлаштириш, коммуникатсиялар ўрнатиш орқалигина мамлакатнинг миллий муаммосига айланган коррупсияга қарши самарали курашиш мумкин.Ҳокимият органлари, бизнес ва жамоат ташкилотлари ўртасида ва буни янада кенгроқ ёйиш лозим.
“Мақсад – Россия ҳукуматида коррупсияга қарши самарали курашиш ва такомиллаштириш ва ривожлантиришга қаратилган коррупсияга қарши кураш сиёсатини профессионал ахборот билан таъминлаш”.(Тертичий-АР) “Коррупсияга қарши кураш боʻйича биринчи оммавий ахборот воситалари” оʻз вазифаларини бажаришда сайт журналистлари ва “ташқаридан келган муаллифлар” томонидан оʻтказилган текширувларни (бундан ташқари, “коррупсионер ва бошқа турдаги мансабдор шахсларнинг ноқонуний фаолияти фактлари ва бошқа ҳолатлар юзасидан олиб борилган текширувларини” эʼлон қилади.Шахслар, шунингдек,давлат хизматининг обрўсига путур етказадиган ғайриижтимоий хатти-ҳаракатлар"сайт ҳам пуллик асосда "буюртма асосида" амалга оширади).
Иккинчи сайт - Миллий журналистика тергов бюроси. Ушбу ресурс жорий йилнинг 31 мартида, Росбалт агентлигида ушбу жанрда фаолият юритувчи журналистларни бирлаштиришга чақирувчи жамоат ташкилоти 14 таʼсис конференсияси боʻлиб оʻтганида яратилган. Бюро баёнотида:“Коррупсия узоқ вақтдан бери Россия миллий хавфсизлигига ҳақиқий таҳдидга айланган. Мамлакат иқтисодиёт самарадорлигини кескин пасайтирадиган, фуқароларнинг ҳалол меҳнати эвазига яратилган нарсаларни барбод этувчи, қашшоқлик ва ижтимоий тенгсизликни кучайтирувчи, жамият ва ҳокимият ўртасидаги тафовутни кенгайтирувчи, сиёсатни давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларига айлантирувчи корруптсион жараёнлар ботқоғига тобора чуқур ботиб бормоқда.Миллий бойликларни улашиш ва жамиятнинг маънавий асосларини парчалаш, мамлакатнинг жаҳон миқёсидаги обрў-еътиборига путур этказиш соҳаси. Коррупсион фаолият - бу ҳам алоҳида фуқаролар,ҳам бутун уюшган жиноий гуруҳлар ва жамоаларнинг ноқонуний ва жиноий фаолиятининг янги шаклидир.”дейилади.
Оммавий ахборот воситаларида коррупсияга қарши изчил ахборот сиёсатининг амалга оширилиши, унинг мақсади ноқонуний ҳаракатларга қарши кураш олиб борилиши,ўрнини шиддатли далиллар уруши эгаллади.Коррупсия фактлари камдан-кам ҳолларда ҳам журналистик текширувлар, ҳам жиноий ишлар материаллари учун асос бўлади ёки шунчаки судга келтирилмайди.Коррупсия давлат лавозимига тайинланиш шартларидан бирига айланади. Шу билан бирга, давлат корпуси коррупсияга учраган амалдорларни ҳам оммавий ахборот воситалари, ҳам бутун жамият олдида жавоб беришдан ҳимоя қиладиган ўзига хос "ўзаро жавобгарлик" органидир.
Жамиятдаги ноқонуний ва коррупсион кўринишлар тўғрисида жамоатчиликни хабардор қилиш механизмларининг йўқлиги Россия давлатчилигининг қулашигача бўлган ҳалокатли оқибатларга олиб келиши мумкинлиги ҳақида прогноз қилинади.Россия ҳукумати коррупсиянинг ўзи ва бутун мамлакат учун хавфли эканлигини англаб етди.Аммо жамият қўллаб-қувватламаса, ҳокимиятнинг коррупсия кўринишларига қаршилик кўрсатишга уриниши навбатдаги баланд шиорга айланиши мумкин.
“Оммавий ахборот воситалари вакиллари, журналистлар, жамоат арбоблари, вазифаси коррупсияга қарши курашиш ва мустақил журналистик текширувлар олиб бориш соҳасида ахборот майдонини яратишдан иборат ягона ахборот бирлашмасини тузишни принсипиал муҳим деб биламиз...”.(В.В.Путин-CН)
Бюро таъсисчилари орасида Россиянинг турли минтақаларидан келган таниқли бўлим бошлиқлари, журналистлар, жамоат арбоблари бор. Сайтда баъзи нашрларда эълон қилинган журналистик текширувлар ҳам, турли сензура, сиёсий ва бошқа сабабларга кўра кун ёруғини кўрмаган материаллар ҳам эълон қилинади. Сайт ташкил этилганидан бери ўтган нисбатан қисқа вақт ичида унда Россиянинг турли минтақаларидан йигирмадан ортиқ коррупсияга қарши нашрлар тақдим этилди.
Веб-сайтлардаги коррупсияга қарши текширувлар мазмуни
Кенг маънода коррупсия (лотинча cорруптио - порахўрлик) деганда мансабдор шахснинг, қоида тариқасида, қонун ҳужжатларини бузган ҳолда ўз хизмат мавқейидан бевосита шахсий бойиш мақсадида фойдаланиши тушунилади.Ушбу ҳодисанинг аниқроқ таърифи Россия қонунчилигида ҳам берилган,бунда коррупсия қуйидагича тавсифланади:
"а) мансаб мавқейини суиистеъмол қилиш, пора бериш, пора олиш, мансаб ваколатларини суиистеъмол қилиш, тижорат порахўрлик ёки жисмоний шахс томонидан бошқа ноқонуний фойдаланиш. мақсадларига кўра жамият ва давлатнинг қонуний манфаатларига зид бўлган расмий позитсияси,ўзи ёки учинчи шахслар учун пул, қимматбаҳо буюмлар, бошқа мулк ёки мулкий хусусиятдаги хизматлар, бошқа мулкий ҳуқуқлар кўринишидаги нафақалар олиш ёхуд бошқа шахслар томонидан кўрсатилган шахсга бундай имтиёзларни қонунга хилоф равишда тақдим этиш;
б) ушбу банднинг “а” кичик бандида кўрсатилган ҳаракатларни юридик шахс номидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этиш”.
Коррупсиянинг юқоридаги барча турлари қуйидаги даражаларнинг ҳар бирида намоён бўлиши мумкин:
1) энг паст даражадаги муносабатлар билан боғлиқ бўлган (ёки маиший)коррупсия:
фуқаро - бу муайян вазифаларни бажарадиган жамоат ходими (масалан, ҳамшира ёки тез тиббий ёрдам шифокори ва бошқалар). Бу, айтайлик, турли хил совғалар (моддий, пул) етказиб бериш ёки фуқаролар томонидан маълум бир мансабдор шахсга ёки унинг оила аъзоларига хизматлар кўрсатиш сифатида намоён бўлиши мумкин. Бу туркумга қариндошчилик (непотизм) ҳам киради.
2) Ўрта бўғиндаги мансабдор шахслар, ҳудуддаги муайян соҳалар, аниқ муассасалар (масалан, шифохона бош шифокори, ички ишлар бўлими бошлиғи ва бошқалар) ишини ташкил этувчи раҳбарлар ўртасидаги коррупсия.
3) Минтақавий ҳокимиятнинг олий органларидаги коррупсия, уларнинг ғаразли манфаатларига хизмат қиладиган ва минтақа аҳолиси манфаатларига тажовуз қилувчи сиёсат юритишда намоён бўлади. 4) Олий ҳокимиятнинг коррупсияси (бу мамлакатнинг сиёсий раҳбарияти ва олий судларни назарда тутади). Коррупсиянинг бундай кўриниши мамлакатда олий ҳокимиятни амалга оширувчи, ўз манфаатларини кўзлаб, сайловчилар манфаатларига зиён етказувчи сиёсат юритувчи шахслар ва гуруҳларнинг виждонсиз хатти-ҳаракатлари сифатида намоён бўлади.
Ўрганилаётган сайтлар бўйича коррупсияга қарши текширувлар мазмуни таҳлили шуни кўрсатадики, уларнинг деярли барчасида одатда биринчи, иккинчи ва учинчи даражадаги коррупсия ҳодисалари акс этади. Тўртинчи даража жуда кам таъсир қилади.Агар биринчи даражадаги коррупсиянинг намоён бўлиши ҳақида гапирадиган бўлсак,унда уларнинг асосий сабаблари, биринчи навбатда, баъзи фуқаролар томонидан хизматларни олишда маълум бир манфаатни қидириш, ҳатто баъзан қонун билан талаб қилинади (масалан, бепул тиббий ёрдам олиш навбатсиз хизматлар) ёки ҳар хил турдаги ҳуқуқбузарликлар учун жазодан қочишга уриниш. Бу ҳолда пора тўсиқларни енгиб ўтиш ёки ҳуқуқбузарларни қонун таъсиридан ҳимоя қилиш воситаси бўлиб хизмат қилади. Бундан ташқари, коррупсион хатти-ҳаракатларнинг ташаббускорлари ҳам қонун номидан ҳаракат қилишга чақирилганлар, яъни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг вакиллари ҳам, ҳуқуқбузарлик қилувчи шахслар ҳам бўлиши мумкин.
Масалан, "Ёмонларнинг поралари" деб номланган нашрларнинг бирида (Новосибирск "Журналистлик тергови агентлиги" веб-сайтида жойлаштирилган),бу эрда 50 минг рубл пора олишга уриниш ҳақида гап боради. ЙТҲни тергов қилаётган Ички ишлар вазирлиги шаҳар бошқармаси терговчиси.У бу пулни йўл ҳаракати қоидаларини бузганлардан биридан жиноий жавобгарликдан қочиш учун тўлов сифатида талаб қилган. "Йўл ҳаракати политсиясига пора беришга уриниш учун .." деб номланган бошқа нашрда ("Федерал репортёр" журналистик текширувлар агентлигининг веб-сайтида жойлаштирилган) Екатеринбург ҳайдовчиларидан бири йўл политсияси инспекторига пора беришга ҳаракат қилгани ҳақида ҳикоя қилади. Ҳужжатларни текшириш чоғида маълум бўлишича, бу ҳайдовчи ҳайдовчилик гувоҳномасига эга эмас ва маъмурий жазога тортилмаслик учун инспекторга 2000 рубл пора таклиф қилиб, “келишиш”ни таклиф қилган. Ва милитсия ходими пулдан воз кечиб, пора олиш жиноят эканлигини огоҳлантирган бўлса-да, ҳайдовчи хизмат машинасининг салонига пул солиб қўйишга муваффақ бўлди. Муаллиф тўғри таъкидлаганидек, пора беришдаги бундай қатъият одамларнинг онгида “ёғланмасанг, бормайсан” деган ғоянинг бир кўринишидир. Ва бу коррупсияни ўрнатиш билан курашиш жуда қийин.
Ўрганилаётган сайтларда иккинчи даражага (ўрта бўғиндаги юқори мансабдор шахсларнинг коррупсия ҳолатлари) тааллуқли бўлиши мумкин бўлган коррупсия фаолияти бўйича тергов излари ҳақидаги нашрлар ҳам диққатга сазовордир. Улар биринчи даражага тегишли бўлганлардан анча кам эмас.Ушбу турдаги терговга мисол сифатида “Коррупсия учун кредит” терговини келтириш мумкин.Бу нашр “Россия Федератсияси Ички ишлар вазирлиги ходимлари Қурилиш, уй-жой коммунал хўжалиги федерал агентлиги (Давлатқурилиш) бошлиғи ўринбосари Андрей Шишкинни ўз кабинетида ҳибсга олишганига ишора қилади. Бу Москва вилояти,Истра шаҳридаги Восточний микрораёнини қуришда содир этилган фирибгарлик бўйича жиноий иш доирасида амалга оширилди. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларига кўра, жаноб Шишкин қурилиш учун барча лойиҳа ҳужжатларини мувофиқлаштириш ваъдаси учун 30 миллион рубл талаб қилган. "Каскад" ривожланиш компаниясидан ва бир неча катта “Компаниялар”дан.
Кўпинча мансабдор шахсларнинг ўз манфаатларини кўзлаган, лекин "ишлаб чиқариш зарурати" ниқоби остидаги хатти-ҳаракатлари иккинчи даражали журналистик текширувлар мавзусига айланади.Шунга ўхшаш мисол Анастасия Загоруйиконинг "Россияда бюджетни “ўзимнинг йўлимда” қисқартириш”каби журналистик текширувини ҳам олиш мумкин.
“Находка шаҳар хоʻжалик бошқармаси ходимлари қиймати 5 миллион рублдан кам боʻлган янги жипларни орзу қилаётган бир пайтда, туман тиббиёт муассасалари, шу жумладан тез тиббий ёрдам стансияси ҳам 9 йиллик эски машиналар билан қаноатланишга мажбур.Маъмурият улар учун сотиб олади.Находка шаҳар округининг "Иқтисодиёт бошқармаси" коммунал унитар корхонаси томонидан иккита қимматбаҳо жип сотиб олиниши режалаштирилгани ҳақида биз аллақачон ёзган эдик.Гап 2010-йилда чарм интерерли иккита Тоёта Ланд Cруисер автомобили ва бошқа гаджетлар тўпламини сотиб олиш ҳақида эди.Ушбу харидлар фонида жорий йилнинг август ойида Находка шаҳридаги 1-сонли болалар поликлиникаси учун транспорт воситаларини сотиб олиш жуда зиддиятли кўринади. Бемор ва иситмали болаларга борадиган тиббиёт ходимларини ташиш учун мўлжалланган машина 2001 йилдан ошмаган бўлиб, "қўнғироқ ва ҳуштак" сифатида унинг дократ ва захира шинаси бор. Харид қилиш 490 минг рублни ташкил этди.Ўша йилнинг июл ойида тез ёрдам машинаси эҳтиёжлари учун микроавтобус сотиб олинди. Шартнома шартларига кўра, у 2003 йилдан ортиқ бўлмаслиги ва 380 минг рублдан ошмаслиги керак эди. Қўшимча талаблар, шунингдек, жек, захира ғилдирак, замбил, ногиронлар аравачаси ва милтилловчи маёқли сиренани ўз ичига олади. Натижада 378 минг рублга эскирган машина сотиб олинди,2 минги тежалди. Яна бир тез ёрдам микроавтобуси апрел ойида 347 минг рублга сотиб олинди.Агар ҳисоб-китоб қилсак, учта тиббий автомашинанинг барчаси маъмуриятга 1 миллион 248 минг рублга тушади. Таққослаш учун, фақат битта жип 2 миллион 295 минг рубл туради.Бюджет маблағларини тақсимлашда ғалати математика. Тарозиларнинг бир томонида фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи, иккинчи томонида айрим мансабдор шахсларнинг қулайлиги...”.Суриштирувдан парчадан гувоҳи бўлиш мумкинки,осон эмас фактаж йиғиш ва исботлаш.
Коррупсия таркибий қисми,афсуски, замонавий минтақавий ҳаётнинг турли соҳаларида ўрта даражадаги жуда кўп сонли мансабдор шахсларнинг фаолиятига ҳамроҳ бўлади.Иккинчи даражали коррупсияга оид журналистик текширувлар, биринчиси каби, минтақавий веб-сайтларда ушбу турдаги нашрларнинг асосий қисмини ташкил қилади. Учинчи даражадаги коррупсия (минтақавий ҳокимият органларидаги коррупсия) бўйича текширувларга келсак, улар ўрганилаётган минтақавий веб-сайтларда коррупсиянинг дастлабки икки даражасидаги текширувларга қараганда камроқ пайдо бўлади.
Вилоят ҳокимияти иштирок этган учинчи даражали коррупсияни текширишга мисол қилиб, "Челябинск вилоятининг Увелский туманида ҳокимият фахрийларнинг уй-жойлари билан кимёвий тарзда шуғулланмоқда!" нашрини мисол қилиб келтираман.Тадқиқотлари агентлиги (Екатеринбург).
"Шундай бўлдики, Челябинск вилоятининг Увелский тумани туман бошлиғи, жаноб Литовченко бошчилигидаги узоқ йиллик "якка жамоа" учун узоқ муддатли бошпана бўлди. Ҳокимиятнинг ўзгармаслиги Россия Федератсияси давлатининг офатидир ва Литовченко жамоаси бунинг ёрқин тасдиғидир.Увелский туманида фахрийлар қандай таҳқирланиши ҳақида офитсер,Ватан ҳимоячиси, фахрий Алакшин Михаил Федоровичнинг ҳикоясидан мисол қилиб ёзган эдик.Келинг, ҳикояни қисқача такрорлаймиз.Бир вақтлар собиқ офитсер бор эди, у Германияда хизмат қилгандан сўнг, Улуғ Ватан уруши фахрийси, рафиқаси Алакшин Михаил Федорович билан кўп йиллик меҳнати туфайли меҳнат фахрийси бўлди. Хотини вафот этди ва Михаил Федоровичга ижарага квартира қолдирди. Михаил Федорович квартирани хусусийлаштиришга қарор қилди. Аммо уни туман маъмурияти ҳам, Челябинск вилояти Қонунчилик ассамблеяси ҳам рад этди. ЗСО мактубида фахрий "ўлимни кутиш" тушунарсиз тоифасига киритилган, бунинг асосида хусусийлаштириш унинг учун порламайди. Увелский тумани бошлиғи ўртоқ Литовченконинг мактубида фахрийга у ушбу квартирада "қуш ўнгида" яшаши ҳақида аниқ тушунча берилган.Бу ҳикоя давом эттирилди. Фахрийни хусусийлаштириш ҳуқуқини ҳимоя қилиш учун судга даъво аризаси билан прокуратура қўллаб-қувватлади. Бироқ суд жараёнида Увел тумани маъмурияти ўзининг мудофаа чизиғига бўғиш билан ёпишди.Маъмурият ўзининг чексиз позитсиясида бўйсунган туман фахрийлар кенгашининг қўшиқлари томонидан қўллаб-қувватланади. Хусусийлаштирилмаган уй-жой билан юзага келиши мумкин бўлган фирибгарликнинг сезиларли контурлари пайдо бўлди. Маълум бўлишича, маъмурият ва фахрийлар ташкилоти фахрийларни уй-жой билан таъминлаш бўйича янги федерал дастурларда иштирок этмайди.Ўлган кекса одамлардан қолган хусусийлаш тирилмаган квартираларни тақсимлаш анча осон.Ёки улар ҳали ҳам иштирок этадиларми? Агар шундай бўлса, унда бу мавзу бутунлай бошқача бурилиш олади! Агар йўқ бўлса, барибир, уни шакллантиришда ҳали ҳам кескин бўлган савол қолади: бир уйда 10 киши яшайдиган ҳурматли ва ҳурматли одамларнинг кўпчилигига ҳокимиятнинг ортиқча ҳақорати эмасми?.Тушунарсиз ҳолат билан?.Туман “ҳокимият”ига тушунарсиз ҳолат жуда мос келади.Фахрийларнинг чўнтак кенгаши квартираларни "уста" Литовченконинг рухсати билан ўзларининг, кўпинча ёввойи, маҳаллий "тушунчалар" га асосланган ҳолда тақсимлайди.Хусусан, фахрий Алакшинни уй-жой билан таъминлашда кўплаб "чўнтак фахрийлари" бунга қарши эдилар, чунки улар Алакшинлар оиласини "Қозоғистондан келган меҳмонлар" деб билишган ва бу турмуш ўртоқлар қишлоқда 10 йилдан бери яшашларига қарамай! Бу эрда нима дейиш мумкин? Серфлик ва лордлик ҳар доим ваҳшийлик ва ҳайвонийлик билан ёнма-ён боради.Увелский туман судида бўлиб ўтган суд жараёнида прокуратура ветераннинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича даъвони рад этиши таҳдиди пайдо бўлди. Нега? Ҳаммаси жуда оддий - туман маъмурияти ижтимоий ёллашнинг барча белгилари билан шартномани тижорат ёллаш шартномаси сифатида тақдим этади. Бундан ташқари, маъмурият вакилларининг сўзларига кўра, "ҳокимият" шошилинч равишда кириб, икки ҳафта ичида фахрийлар ва ногиронлар учун бир неча йил олдин бекор қилинган "ихтисослаштирилган" уй мақомини қайтариш ниятида ... ".
Ушбу нашрдан маълум бўлишича, муаллиф томонидан ўрганилган вазиятда у коррупсияга учраган деб ҳисоблаган белгилар мавжуд бўлиб, бу маҳаллий ҳокимият органлари (нафақат туман маъмуриятлари, балки Челябинск вилояти Қонунчилик ассамблеяси ҳам) сиёсат олиб бораётганидан далолат беради.Улар учун фойдали, аммо ҳарбий фахрийларнинг ҳуқуқларини бузувчи, бунинг учун квартира сотиб олиш учун навбатда турганлар учун ғалати тоифани шакллантириш("ўлим учун кутиш рўйхати"), бунинг асосида фахрийларга мерос қолган уй-жойни хусусийлаштиришга рухсат берилмайди.
Тўртинчи даражадаги коррупсия кўринишларининг журналистик текширувларида,мамлакат олий ҳокимияти вакиллари пайдо бўлади. "Дмитрий Медведевнинг бахтли синфдошлари" деб номланган шунга ўхшаш текширув коррупсияга қарши биринчи оммавий ахборот воситаларининг веб-сайтида жойлаштирилган.
"Биринчи коррупсияга қарши оммавий ахборот воситалари Россия Федератсияси Президенти Администратсияси иштирок этган федерал мулкни бегоналаштириш фактларини текширишда иштирок этган шахсларнинг ишбилармонлик портретларини нашр этишда давом этмоқда.Ушбу нашрда ПАСМИ очиқ таржимаи ҳоли, шунингдек, "Газпромбанк" раисининг ўринбосари ва "ДАР" Минтақавий нотижорат лойиҳалари жамғармасининг сўзсиз раҳбари Иля элисеевнинг алоқаларини тақдим этади.
Тахминларга кўра, Иля элисеев туфайли ДАР жамғармаси "Газпромбанк" дан фоизсиз кредитлар олади,у тавсифланган схема бўйича қурилишни тўлаш ва кейинчалик федерал эрларни сотиб олиш учун кетади.Иля Владимирович элисеев 1965-йил декабрда Ленинградда туғилган. 1987 йилда Ленинград давлат университетининг машҳур юридик факултетини имтиёзли диплом билан тугатган.Унинг синфдошлари Бош вазир Дмитрий Медведев, Олий арбитраж суди раиси Антон Иванов, Президент ёрдамчиси Константин Чуйченко (баъзи оммавий ахборот воситалари уни ГУЕБИПК собиқ раҳбари Денис Сугробовнинг мартаба тез ўсиши билан изоҳлашади), Россия Бош прокурори ўринбосари эди.Николай Винниченко, ФССП директори Артур Парфенчиков, Ички ишлар вазирининг ёрдамчиси Валерий Кожокар (у, РБК маълумотларига кўра, Сугробовнинг ГУЕБИПК бошлиғи лавозимига тайинланишига ҳисса қўшган) ва бошқалар.Елисеев,Медведев ва Иванов ўқишни тугатгандан сўнг аспирантурада қолишди ва учаласи ҳам Санкт-Петербург давлат университетининг юридик факултети фуқаролик ҳуқуқи кафедрасида дарс берди. Элисеев, Медведев ва Иванов ҳам фуқаролик ҳуқуқи бўйича энг машҳур рус дарсликларидан бирининг ҳаммуаллифларидир. "Учлик" биргаликда бизнес билан шуғулланади. Шундай қилиб, уларнинг Балфорт юридик фирмаси бир неча йиллардан бери мавжуд эди. Кейин 2005 йилда Дмитрий Медведев президент маъмуриятини бошқарганида ва Антон Иванов эАК раиси бўлганида, улар Иля элисеевни Москвага чақиришди ва у "Газпромбанк" бошқаруви раисининг ўринбосари лавозимига тайинланди, у шу кунгача шу эрда ишлайди ва директорлар кенгаши аъзоси ҳисобланарди. "Газпромбанк" ОАО Россиядаги энг йирик универсал молия институтларидан биридир.Банк Россиянинг учта йирик банкларидан бири бўлиб, Марказий ва Шарқий Европадаги банклар рўйхатида учинчи ўринни эгаллайди. Газпромбанк Россия иқтисодиётининг асосий тармоқлари - газ, нефт, ядро, кимё ва нефт-кимё, қора ва рангли металлургия, электроенергетика, машинасозлик, транспорт, алоқа, агросаноат комплекси, савдо ва бошқа соҳаларга хизмат қилади. Газпромбанк учта хорижий банкнинг капиталида иштирок этади - Белгазпромбанк (Беларус), Арехимбанк (Арманистон) ва Газпромбанк (Швейтсария). Иля элисеев банк аксияларининг 0,02 фоизига эгалик қилади. Газпромбанкнинг 2014 йил 1 чорагидаги қимматли қоғозлар бўйича чораклик ҳисоботига кўра, Иля элисеев 2006 йилдан бери ДАР Минтақавий нотижорат лойиҳалари жамғармаси Кузатув кенгаши раиси лавозимида ишлаб келмоқда. Жамғарманинг асосчиси Леонид Михелсонга тегишли "Левит" МЧЖ...
2006 йилдан 2008 йилгача ДАР жамғармасининг бош директори Санкт-Петербург давлат университетининг юридик факултети битирувчиси - элисеев талабаси - Филипп Полянский эди. Полянский "Cертум-Инвест" МЧЖ орқали "Благовешченский клапан заводи" ОАЖга эгалик қилади, у эрда элисеев 2008 йилдан 2013 йилгача Кузатув кенгаши аъзоси бўлган. Олга Травина фонди дигари мудири, инчунин шуба жамияти – МЧЖ «Дар Фунд Манагемент Cомпанй», «Дар Фонд»нинг шимоли-г`арбий филиали. Айни пайтда, Травина Ижтимоий ва маданий ташаббуслар жамғармасининг ҳаммуассиси бўлиб, унинг президенти Россия Федератсияси Бош вазири Светлана Медведеванинг рафиқаси ҳисобланади.2009 йилда "Дар" жамғармаси Россия Федератсияси Президенти маъмуриятининг "спорт ва дам олиш мажмуаси" қурилиши учун ишлаб чиқарилган писта-арча ўрмонларини кесишга қарши бўлган экологлар билан жанжалга тушди. Баъзи оммавий ахборот воситалари ушбу мажмуани "Медведев дачаси" деб аташган. 2011 йилда матбуотда Миловка мулкида (Иваново вилояти, Приволжский тумани, Плёс шаҳри) - обект "Дар" фондига тегишли - "Медведев қароргоҳи" қурилиши давом этаётгани ҳақида маълумот пайдо бўлди. Плёсдаги сил касаллиги санаторийси қайта ишланган. “Санаторий шаҳарнинг маҳаллий эгаларига ёқмайди, улар Плёсдаги президент қароргоҳи қурилишидан фойдаланган ва шунга мос равишда уларнинг иттифоқчиси бўлган сизнинг бўлимингизга босим ўтказганлар”, деб ёзади А.Л. Радовитский.
Баъзи маълумотларга кўра, ДАР фондини бошқариш компанияси Санкт-Петербург халқаро юридик форуми жамғармасини ташкил этган бўлиб, у 2011 йилда Михайловский қалъасида (Санкт-Петербург) худди шу номдаги тадбирни ўтказган, у эрда (ўша пайтда президент) Дмитрий Медведев сўзлаган. Дар жамғармаси, шунингдек, Москва вилояти ва Краснодар ўлкасида федерал мулк учинчи шахслар фойдасига бегоналаштириш бўйича шубҳали оператсияларда иштирок этди, бу оператсиялардан давлатга мумкин бўлган зарар 1,7 миллиард рублни ташкил этади”…
Кўриб турганингиздек, бу нашрда "коррупсия" сўзи ҳам тилга олинмайди, гап фақат федерал мулкни учинчи шахслар, шу жумладан Россия Федератсиясининг амалдаги Бош вазири Дмитрий Медведевнинг Санкт-Петербург университети курсдошлари фойдасига бегоналаштириш ҳақида кетмоқда. Медведев. Матн муаллифи тўғридан-тўғри на "дўстлар"ни, на Россиянинг олий ҳокимият вакилини коррупсияда айбламайди, аммо нашр контекстидан тингловчилардан шунга ўхшаш хулоса келиб чиқиши мумкин.Шу ва шунга ўхшаш журналистик текширувлар анчагина.Булар ҳақида кейинчалик Илмий-иш қилганимда албатта тўхталаман.

Хулоса
Хулоса ўрнида шуни қўшимча қилиш керакки, журналистик суриштирув доимо ҳақиқат ва адолат учун курашишга интилиш кучли бўлган муаллифнинг шахсий ташаббуси ва ғайрати туфайли туғилади ва айнан шундай инсонлар ёрдамида жанр журналистикада энг ёрқин ва қизиқарли бўлиб қолмоқда.Россия журналистик суриштируви ҳақида жуда кўп далил ва исбот билан етарлича маълумот келтирдим деб ўйлайман.Россия тарихидаги кеча ва бугуннинг тадқиқотларини батафсил келтирдим.Суриштирув жанрининг ўзига хос илмий фонди сифатида “Россиянинг илмий тажрибалари”ҳам шулар жумлаидандир.Илмий мулк ҳар доим қонун муҳофазасида бўлмоқғИ керак.Фойдаланган адабиётларим мен билмаган кўплаб нарсаларни,теран фикрлашни ва жамият учун нималар муҳим эканини жуда яхши ўргатди.