Rossiyabanklari

ROSSIYABANKLARI Bugungi kunga kelib hech bir davlatni bank tizimisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Bank tizimi kundan kunga rivojlanib, har bir mamlakatning asosiy bo’g’iniga aylanib ulgurgan desak mubolag’a bo’lmaydi. Bugun men ana shunday bir katta davlatning asosiy bo’g’ini bo’lgan Rossiya banklari haqida ma’lumotlarga e’tiboringizni qaratmoqchiman. Quyida ular haqidagi ayrim ma’lumotlar bilan tanishib chiqishingiz mumkin.

Rossiya banklari tarixi Empress Anna Loanovaning pul idorasidan yillik 8 foizli kreditlar berishni buyurgan farmonidan boshlanadi. Bu davrda qimmatbaho buyumlar garov sifatida xizmat qilgan. Bundan oldin ham Pskovda shahar hokimiyatida kreditlar berishni tashkil qilgan mahalliy gubernator Ordin-Nashchokin tomonidan kredit muassasasini yaratishga urinish bo’lgan. Ammo uning bu tashabbusi uzoq vaqt davom etmadi. Davlat buni “o’z nizomiga ko’ra yashashga urinish”, deb bildi.

Zamonaviy ma’noda birinchi rus kredit tashkilotlari 1754-yilda paydo bo’lgan. Elizaveta Petrovnaning buyrug’I bilan Sankt-Peterburg va Moskvadagi Noble kredit banklari va Sankt-Peterburgdagi Savdo banki tashkil etildi. 1786-yilda ular tarqatib yuborildi va ularning asosida Davlat kredit banki tashkil etildi.Kreditlardan zodagonlar va savdogarlar ham foydalanganlar. Davlat kredit banki Rossiyada aholidan omonatlarni qabul qilgan birinchi moliya instituti bo’ldi.

1758-yildan boshlab Rossiyada Mis banki ikki million rubllik boshlang’ich kapital bilan ishlay boshladi. Uning funksiyalari qarzlarni berishni o’z ichiga olgan. Qarzlar mis tangalarda berilgan va kumush bilan qaytarilishi kerak bo’lgan.

1769-yilda birinchi qog’oz pul : rubl kupyuralari muomalaga chiqarildi. Kupyuralar bilan bog’liq muammolarga xizmat ko’rsatish uchun banklar tayinlangan.

1817-yilga kelib asosan savdogarlarga kredit berishga ixtisoslashgan davlat tijorat banklari tashkil etildi. O’sha davrda Tijorat banklarining soni 20 ga yaqin edi. 1861-yildan 1872-yilgacha 33 ta Aksiyadorlik tijorat banki va 11 ta aksiyadorlik yer banklari paydo bo’ldi.

1914-yilga kelib mamlakatda 778 filiali bo’lgan 53 ta aksiyadorlik tijorat banki mavjud edi.

1917-yilgi inqilob natijasida barcha kredit tashkilotlari milliylashtirildi va ularning mablag’lari yangi tashkil etilgan Davlat bankiga o’tkazildi. Keyinchalik u RSFSR Xalq banki, 1922-yilda esa SSSR Davlat banki sifatida o’zgartirildi.

Bundan tashqari, 1922-yildan boshlab o’sha paytda “Davlat mehnat jamg’arma kassalari” deb nomlangan omonat kassalari ish boshladi.

Tijorat banklari Rossiyada yana 1988-yilda paydo bo’ldi. Va 1990-yil 13-iyulda Rosssiya Federatsiyasi Markaziy banki (Rossiya banki) tashkil etildi.

1842-yilda Sankt-Peterburg va Moskvada birinchi jamg’arma kassalari paydo bo’ldi.

1860-yilda Rossiya imperatori Aleksandr II Davlat bankini tashkil qilish to’g’risida qaror imzoladi. Va shu yili Davlat tijorat banki Rossiya imperiyasining Davlat bankiga aylantirildi.

Dastlabki yillarda Davlat banki asosan qisqa muddatli tijorat kreditlari bilan shug’ullangan. Ammo tarixiy voqealar bunga o’z ta’sirini o’tkazmay qo’ymadi. XX asrning 20-yillarida bank mamlakat moliya tizimini tiklash, Tovar-pul munosabatlarini rivojlantirishda faol ishtirok etdi. Birinchi Jahon urushi va Ulug’ Vatan Urushining og’ir yillarida uning faoliyati harbiy harajatlarni qoplash, qo’shinlar va aholini pul bilan ta’minlashga qaratilgan edi.Sovet ittifoqida Davlat banki iqtisodiyotni rejali kreditlash organi bo’lib, naqd pul berar, xalqaro hisob-kitoblarni amalga oshirar edi. Mamlakat uchun qiyin bo’lgan 1990-yillarda bank iqtisodiy barqarorlikni saqlash uchun barcha imkoniyatlarini ishga soldi hamda, valyutani tartibga solish va nazorat qilish tizimini yaratdi.

Shu bilan birga Rossiya Federatsiyasi bank tizimi bir nechta rivojlanish bosqichlarini bosib o’tdi. Quyida ular bilan tanishib chiqamiz.