Rossiya musulmonlari modern asriga qadam qo‘ydi


Rus millatchiligining bosh ko‘tarishi



Download 420,89 Kb.
bet5/10
Sana05.01.2021
Hajmi420,89 Kb.
#54974
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
O'zTIL 1-savol

Rus millatchiligining bosh ko‘tarishi

1930-yillarning o‘rtalarida SSSRda til siyosati o‘zgara boshladi. Avvalo, barcha turkiy xalqlar bitta alifbodan foydalanishi ularning integratsiyasini kuchaytirayotgan edi, bu esa bolsheviklarni tashvishga solmay qo‘ymadi. Ikkinchidan, bolsheviklar orasida rus millatchilari yana ovoziga ega bo‘la boshladi. Ularning sa’y-harakatlari bilan har bir turkiy xalqqa kirill yozuvi asosida bir-biridan farq qiladigan alohida alifbo ishlab chiqishga qaror qilindi. Bu bilan bolsheviklar ikkita maqsadga erishdi:

- turkiy xalqlar integratsiyasiga chek qo‘yish;

- SSSRdagi turkiy tillarni ruslashtirish.

O‘zbek adabiy tili bazisi qipchoq shevalaridan forslashgan va singarmonizmni yo‘qotib borayotgan qarluq shevalariga ko‘chirildi. Yozuvdan ham singarmonizm olib tashlandi. 1934-yili Ө өY yЬ ь harflari alifbodan chiqarib yuborildi, Ə ə harfining ishlatilishi cheklandi. Rasmiy hujjatlarda bu qaror shahar shevalarida singarmonizm yo‘qligi bilan tushuntirilgan bo‘lsa-da, asosiy maqsad o‘zbek tilini boshqa turkiy tillardan uzoqlashtirish bo‘lganini ko‘pchilik olimlar tan oladi. Buni dalillaydigan fakt: qarluq shevalarida singarmonizmning qoldig‘i sifatida “i” tovushi ikki variantda ishlatilishiga qaramay, bu ikki tovush ham yagona и harfi bilan ifodalanishi belgilandi.

Singarmonizm bekor qilinishining oqibatini bugun ham ko‘rib turibmiz: qozoqlar, qirg‘izlar, ozarbayjonlar og‘zaki o‘zbek tilini yaxshi tushunadi, lekin singarmonizm aks etmagani tufayli yozma tilni tushuna olmaydi.



1937-yilda bu boradagi muhokamalar taqiqlab qo‘yildi. Keyingi bir necha yilda o‘zbek tilini lotinlashtirish ishida faol qatnashgan ziyolilar yoppasiga “panturkist” va “millatchi” deb e’lon qilinib, qatl etildi yoki qamaldi. Ular orasida, jumladan, rus millatiga mansub turkolog Yevgeniy Polivanov bor edi.

Yevgeniy Polivanov.

Foto: Google Photos


Download 420,89 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish