Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

Мустақил тайёрланиш учун саволлар 
1. Ўрмон ёнғинларининг неча хил тури мавжуд? 
2. Ўрмон ёнғинларининг олдини олиш учун қандай профилактик 
тадбирларни амалга ошириш зарур? 
3. Ўрмон ёнғинлари келтирган зарар қандай аниқланади? 
4. Ўрмон ёнғинини содир этган шахсларга нисбатан қандай жазо чора – 
тадбирлар қўлланилади?
 
ЎРМОННИНГ ҚЎШИМЧА МАҲСУЛОТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ 
Машғулотнинг қисқача мазмуни: 
Ер юзида ўрмонлар тирик 
мавжудотлар учун жуда катта аҳамиятга эгадир. Улар сув заҳиралари 
манбаларини кўпайтиришда, ҳосилдор тупроқ таркибини сақлаб қолишда, 
ҳайвонот олами учун озиқ – овқат манбаи ҳисобланади. Шунингдек, 
ўрмонлар ёғоч хомашёси маконидир ва шу боис уларнинг маҳсулотидан халқ 
хўжалигининг ҳамма соҳаларида фойдаланилади, ишлатилади. Ёғочдан 
қоғоз, пластмасса, фанера, картон, мебель, шакар олинади. Кинопленка ва 
кийимларни, уй – жой қурилиш материалларини, темир йўлларидаги 
шпаллар ва шахталардаги ҳар хил мосламаларни, ўтин ва ёғоч кўмирини, 

---

193 
ёғоч спиртини – ҳаммасини дарахтлар беради. Ўрмонлардан 25000 дан ортиқ 
ҳар хил бирикма ва маҳсулотлар олинади. Дунёда кейинги йиллар мобайнида 
ёғоч маҳсулотларига бўлган талаб 12 маротаба ошди. 
Ўрмонлар ҳар турли шифобахш ўтлари, буталари, ярим буталар, 
шунингдек қўзиқоринлари, ёнғоқ, писта, бодом, фундук, олма, нок, тут, 
наъматак, олча, жирғаноқ, қорақанд каби мевалари билан ҳам машҳурдир. 
Ўрмонлардан кўп ҳолатларда яйловлар сифатида ҳам фойдаланилади. 
Ўрмонзорлардаги майдонлар ҳар хил ва ранг – баранг витаминли табиий 
ўтларга ҳам бойдир. Бундан ташқари кўпчилик дарахт баргларидан, 
гулларидан, шохларидан, ҳамда илдизларидан витаминли озуқалар 
тайёрланади. 
Ўрмонлар – овчилик манбаи ҳамдир. Бундан ташқари бу ерларда 
асаларичилик маҳсулотлари неъматлари, ўрмон дорилари тайёрланади. 
Кўпчилик дарахт турлари ҳам шифобахш хусусиятларга эга.
Ўрмонлар намлик ва тупроқни сақлаш манбаи ҳисобланади. Ўрмонлар 
дарёларга оқиб тушадиган сувлар режимини тартибга солади. Суғориладиган 
ерларда, дарё ёқаларида жойлашган дарахтзорлар таъсири натижасида ер 
ости сувлари кўтарилмасдан бир хил меъёрда туради. 
Яна бир мисол: 1м
3
ёғочни кимёвий йўл билан қайта ишланганда ундан 
200 кг целлюлоза ёки 200 кг ёзув қоғози, 220 кг овқатга ишлатиладиган 
глюкоза, 5 – 6 литр ёғоч спирти, 20 литр сирка кислотаси, 70 литр вино 
спирти, 4000 жуфт ипак пайпоқ, 180 жуфт калиш, 2 дона автомомбиль 
шинаси, 600 м
2
целлофан, 1 млн дона гугурт тайёрлаш мумкинлиги 
исботланган. 
Ўрмонзорларнинг экологик аҳамияти ундан юқорироқ. 
Бир гектар кенг япроқли ўрмонзорлар бир кеча – кундада 2 – 3 кг, 
нинабарглиларда 5 кг, арчазорларда эса 30 кг гача фитонцидлар ажратилади. 
Ёки бўлмаса, бир гектар яшил ўрмонзор бир соатда ажратган кислород 200 
кишининг нафас олишини таъминлайди. 
Топшириқ: Талабалар турли вилоятлардаги ўрмонларнинг қўшимча 
маҳсулотларини қуйидаги жадвалга киритадилар 
32 - жадвал 
№ Вилоятлар
Ўрмоннинг қўшимча маҳсулотлари