Tadqiqotlar Farg’ona viloyati Dang’ara tumani Yo’ldoshev Mashrabjon fermer xo’jaligida, gidromorf tuproqda eksperimental asosda olib borildi. Tadqiqotlarda asosan 2ta ilmiy uslubdan foydalanildi:
*dala tajribalari tadqiqot uslubi- Paxtachilik ITI uslubi asosida,
*fenologik kuzatuvlar uslubi, xosildorlikni aniqlash va boshqalar.
Dala tajribalarini o’tkazish, fenoligik kuzatuvlar olib borish, o’simlik namunalarini olish va tahlil qilish “Методика полевых опытов” (Б.А.Доспехов, 1985), “Dala tajribalarini o’tkazish uslublari” (Sh.Nurmatov va boshqalar,2007) qo’llanmalari asosida o’tkazildi.
III. Tajriba natijalari. Dala tadqiqotlari 2021-yil 5-aprelda boshlandi. G’o’za ekishdan 1 sutka oldin Namangan-77 navi “RIZOKOM-1” biopreparati qo’shib ivitib qo’yildi. Ekishdan oldin 1 soat davomida shamollatib so’ng ekildi. Ko’chatlar 2ta dalaga odatiy holda va biz ivitgan urug’lar ekildi. Tajriba dalasida ko’chatlar 4-5 kunda unib chiqdi ya’ni 1-2 kun oldin. Chigitlar unib chiqqanidan so’ng go’za o’simligining o’sishi va rivojlanishi har oyda solishtirib kuzatib borildi.
8-iyun kuni “SERHOSIL” biopreparati tajriba dalasiga sepildi. 11-iyun kuni tajriba va nazorat dalalarida 1-sug’orish amalga oshirildi. Birinchi va uchinchi sug’orishlar o’rtasidagi davrga kelib, g’o’zaning shonalash va gullash davrida “RIZOKOM-1” va “SERHOSIL” biopreparatlarining tuproq namligiga ko’rsatgan ta’sirining ijobiy natijalari tajriba dalasidagi ko’chatlarning saqlanib qolgan sonlari va bir ko’chatdagi hosil tuguvchi elementlarning sonidagi farqda aks etgan. 1hafta o’tgach ikkinchi sug’orish amalga oshirildi. Shu asosda daladagi namlikka va ob havoga qarab daladagi sug’orish amalga oshirib borildi.
8-iyul kuni Serhosil biopreparati ikkinchi marotaba tajriba dalasiga sepildi. 8-avgust kuni Serhosil biopreparati uchinchi marotaba tajriba dalasiga sepildi.
Tajriba va nazorat dalalaridagi ko’chat qalinligining solishtirma ko’rsatkichi.
Dalalar
Tajriba
Nazorat
Ko’chat qalinligi ming.dona/ga
88.8
83.6
Go’zaning o’sishi va rivojlanishidagi farq may oyining ohirlariga kelib sezila boshladi. Birinchi sug’orishdan 1kun oldin olib borilgan kuzatishlarga qarab ko’chat sonida va o’sishida farq 1-2 sm ni tashkil qildi.
3-sug’orishdan oldin tajriba va nazorat dalalaridagi ko’chat va hosil tuguvchi elementlarning solishtirma sonlari.
6-sentabr kuni dalaga defelyatsiya sepildi. Hosil yeg’iladigan kunga kelib tajriba dalasida har bir ko’chatdagi ko’saklar soni o’rtacha 25 tani tashkil etgan bo’lsa, bu ko’rsatkich nazorat dalasida 18tani tashkil etdi. Ochilgan chanoqlar soni esa 20tani va 17 tani tashkil etdi. Ochilmay qolgan ko’saklar soni 11-sentabrga kelib, tajriba dalasida 6tani va nazorat dalasida 4tani tashkil etdi. Umimiy olganda tajriba dalasidagi o’rtacha bitta ko’chatdagi ko’saklar soni 25-27 va nazorat dalasida ushbu ko’rsatkich 20-22 tani tashkil etdi.
Tajriba va nazorat dalalaridagi hosildorlik ko’rsatkichlari.
Tadqiqot natijalarining statistik tahlili o’rganilayotgan texnalogiyaning go’za hosildorligiga ta’siri ijobiy bo’lishini ko’rsatdi. Tajriba dalalaridagi paxta hosildorligi 50.7s/ga bo’lib, nazorat dalasidagiga nisbatan 4.2 s/ga yuqori bo’lishi aniqlangan. “RIZAKOM-1”va “SERHOSIL” biopreparatlari asosidagi tomchilatib sug’orish texnalogiyasi g’o’za o’simligining o’sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ijobiy ta’siri kompleks xarakterda bo’ldi.
Xulosa Biz o’tkazilgan tajribalar asosida shuni aytishimiz mumkinki g’o’za ekinidan yuqori hosil olish uchun birinchi navbatda zamonaviy sug’orish texnalogiyasidan ya’ni tomchilatib sug’orishdan va tabiiy biopreparatlardan keng foydalanishimiz zarur. Chunki kimyoviy preparatlar yerga ko’p sepilgani bilan uning zararli tomonlari ham juda ko’p. Tajriba natijalarimiz shuni ko’rsattiki tabiiy biopreparatlarni qo’llab ham hosil miqdorini oshirish mumkin ekan. Bunda tabiiy biopreparatlar yer ustida ingichka plonkaga o’xshagan sirt hosil qiladi va tuproqdagi namlikni ushlab turishga ozgina miqdorda bo’lsa ham yordam beradi. Bizga ma’lumki g’o’zaga asosiy suv uning gullash va shonalash davrida kerak bo’ladi. Shu vaqtlarda tuproqdagi namlikni ushlab tura olsak va tabiiy biopreparatlarni vaqtida bera olsak hosil biz o’ylaganday hosil ola olamiz. Bu tajribalarni faqatgina g’o’zada emas balki boshqa turli hildagi o’simliklarda ham amalga oshirishimiz mumkin.
