Rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi xalqaro menejment



Download 3,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/214
Sana03.02.2022
Hajmi3,95 Mb.
#426662
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   214
Bog'liq
150 Xalqaro menejment. Darslik. T 2018

 
 
 
 
 
 
 


56 
II bob. XALQARO BIZNES YURITISHNING O‘ZIGA XOS 
XUSUSIYATLARI 
 
2.1. Xo‘jalik faoliyatini baynalmilallashtirishni motivatsiyalash 
 
Xorijiy faoliyatning yuqori tavakkalchiligi firma oldida ochilayotgan 
xorijda harakatlanishning keng imkoniyatlari bilan qoplanadi. XX asr 
boshidayoq “ishlab chiqarish xarajatlari pastroq bo‘lgan joyda ishlab 
chiqarish” qoidasiga asoslangan ishlab chiqarishning mutlaq va nisbiy 
xarajatlari asosiy tamoyillariga Amerika avtomobilsozligi asoschisi Genri 
Ford sotish bozori haqidagi “qayerda sotsam, shu yerda ishlab 
chiqaraman” degan o‘z fikrini qo‘shdi. Bu bilan u qabul qiluvchi 
mamlakatlarda xorijda ishlab chiqarilgan qismlar va detallardan yig‘ma 
ishlab chiqarishga ega xalqaro ishlab chiqarish majmualari tashkil 
qilinishiga asos soldi. Hozirgi sharoitlarda xorijiy tadbirkorlikni 
rag‘batlantiruvchi omillarga quyidagilar kiradi: 
– ichki milliy bozordagi faoliyatga nisbatan yuqori foyda olish; 
– nisbatan yirik va qudratli firmaning ta’siri (masalan, uning 
subyetkazib beruvchisi sifatida faoliyat yuritish). Bunga misol sifatida 
AQShda Yapon kompaniyalarining avtomobil korxonalari qurilishini 
keltirish mumkin. Bunda asosiy Yapon avtomobil kompaniyalari ketidan 
ularning kichikroq firmalari – subyetkazib beruvchilari avtomobillarga 
butlovchi detallarni ishlab chiqaruvchi korxonalar AQShda o‘rnasha 
boshladi; 
– hukumat va xalqaro tashkilotlarning tashabbusi. Rivojlangan 
davlatlar hukumati yoki xalqaro moliyaviy tashkilotlar – Xalqaro 
rekonstruksiya va taraqqiyot banki (XRTB), Xalqaro valyuta fondi (XVF), 
Xalqaro 
taraqqiyot 
assotsiatsiyasi 
(XTA) 
va 
boshqalarning 
rivojlanayotgan 
davlatlarga 
kreditlari, 
ko‘pincha, 
rivojlangan 
mamlakatlarning xususiy sarmoyadorlariga qabul qiluvchi davlatlarda 
bevosita xorijiy investitsiyalar asosida korxonalarni qurish imkoniyatini 
beradi; 
– kompaniyalarning faoliyatini xorijga ko‘chirishga majbur qiluvchi 
milliy bozordagi noqulay sharoitlar. Bunga davlatning tartibga solishi 
bilan bog‘liq xarajatlar (masalan, federal va mintaqaviy soliqlar, atrof-
muhit muhofazasi bo‘yicha milliy me’yorlarga muvofiqlikka erishish 
uchun tabiatni himoya qilishga sarflar) misol bo‘lishi mumkin. Tabiiy 
resurslarning kamayishi yoki ularni qazib olish sharoitlarining 
yomonlashuvi oqibatida ishlab chiqarish 
xarajatlarining 
o‘sishi, 


57 
shuningdek, milliy bozorda keskinlashayotgan raqobat, ichki bozorning 
bir turdagi mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqarish va sotish sharoitlarini 
qiyinlashtiradi. Sig‘imli o‘sib borayotgan bozor mavjud bo‘lgan 
mamlakatda tovar va xizmatlar ishlab chiqarishni tashkil qilishga intilish 
harakatchan kompaniyalar strategiyasining “mahalliy bozor uchun 
mahalliy ishlab chiqarishni tashkil qilish” prinsipiga asoslanadi; 
– qabul qiluvchi mamlakatda bozor sig‘imi, tabiiy resurslar va 
malakali arzon ishchi kuchi hamda “inson kapitali” (yuqori malakali 
mutaxassislar, muhandislar va olimlar)ning mavjudligi; 
– eksport uchun proteksionistik to‘siqlar. Ular qabul qiluvchi 
mamlakatga tayyor mahsulotlar olib kelishdan ko‘ra u yerda tovarlar va 
xizmatlarni ishlab chiqarishni tashkil qilish afzalroq bo‘luvchi sharoitlarni 
yaratadi; 
–qabul qiluvchi mamlakatda qimmatli axborotlarning mavjudligi; 
– qaltisliklarning diversifikatsiyasi (masalan, bozorga yangi mahsulot 
bilan chiqishda). Bunday holda qaltisliklarni xorijiy sherik bilan bo‘lib 
olish maqsadga muvofiq;
– xorijda yangi texnologiya, xorijiy kapital va ishlab chiqarish hamda 
sotishni tashkil qilish tajribasini egallash; 
– tez o‘zgaruvchan bozor kon’yunkturasi keltirib chiqargan uzoq 
muddatli talab va ko‘psonli qaltisliklarning noaniqligi sababli tovarlarni 
ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishni diversifikatsiya qilish; 
– tashqi iqtisodiy faoliyat sohasiga chiqish yo‘li bilan 
raqobatbardoshlik darajasini saqlab qolish; 
– qabul qiluvchi mamlakatda moliyaviy imkoniyatlardan (bankning 
past foizi, mahalliy, xorij va xalqaro tashkilotlarning fondlari va 
kreditlaridan) foydalanish; 
– jahon bozorida kuchayib borayotgan raqobat sharoitlarida eksport 
tovarlarining raqobatbardoshligini oshirishga imkon beruvchi xorijda 
imtiyozli soliqqa tortish. 
Xorijiy 
tadbirkorlikni 
rivojlantirishga 
undovchi 
sabablarning 
yoritilishi 
shuni 
ko‘rsatadaki, 
dinamik kompaniyalarning ishlab 
chiqarishni xorijga o‘tkazishi faqat yakuniy foydani maksimallashtirish 
maqsadida amalga oshirilmay, balki ishlab chiqarish kuchlarini 
takomillashtirish 
va 
zamonaviylashtirish 
zaruriyati 
bilan 
ham 
tushuntiriladi
.
Bugungi kunda, qabul qiluvchi mamlakatda xorijiy firmalarning 
faoliyat yuritish sharoitiga moslashuviga
 
jahon moliyaviy inqirozining 
ta’siri va oqibatlarini tahlil etadigan bo‘lsak, albatta xalqaro firmalar 


58 
faoliyatini bir oz susayganligini ko‘rish mumkin. Lekin “shu o‘rinda 
O‘zbekistonda 
moliyaviy-iqtisodiy, 
budjet, 
bank-kredit 
tizimi, 
shuningdek, iqtisodiyotning real sektori korxonalari va tarmoqlarining 
barqaror hamda uzluksiz ishlashini ta’minlash uchun yetarli darajada 
mustahkam zaxiralar yaratilganini va zarur resurslar bazasi mavjud 
ekanini ta’kidlash joiz”
3
.

Download 3,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   214




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish