Rivojlantirishning ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi xalqaro menejment

1-jadval 
Avtomobil korporatsiyalarining texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari 
 
№ Ko‘rsatkich 
“Djeneral 
motors” 
“Toyota” NYuMMI 
1.
Bir avtomobilni yig‘ish vaqti (s)
31 
16 
19 
2.
Yig‘ishda 
nuqsonlar 
soni 
(100 
mashinaga) 
135 
45 
45 
3.
Yig‘ishda foydalaniladigan maydon
(1 avtomobilga, kv.fut.) 
8,1 
4,8 
7,0 
4.
Omborda butlovchilar zaxirasi (kun) 
14 
2 soat 
2 
 
 

---

127 
2-jadval 
Yapon menejmentining usullari 
 
Prinsip 
Izohlash 
Raqobatbardoshlik 
darajasining oshishiga hissa 
qo‘shilishi 
Ishlab chiqarish sohasida 
Aniq muddatda 
(Just time) 
Yetkazib 
beruvchilar 
boshlang‘ich materiallar va 
butlovchilarni buyurtmachiga 
kerakli hajmda va o‘z vaqtida 
yetkazib beradilar
Ombor xarajatlari qisqaradi 
va 
yetkazib 
berilayotgan 
mahsulot 
sinovlarining 
zaruriyati yo‘qoladi 
Sifat 
nazorat 
to‘garaklari 
Mahsulotni 
yaxshilash 
maqsadida 
sifat 
nazoratida 
ishchi 
va 
xizmatchilarning 
ixtiyoriy ishtiroki 
Jamoa yanada jipslashadi 
Egiluvchan 
ixtisoslashuv 
Brigada o‘zaro almashuvchi 
ishchilar va tor ixtisoslashuv 
bilan cheklanmagan 
Yangi 
mahsulot 
ishlab 
chiqarishga ishlab chiqarish 
liniyalarini tez qayta yo‘lga 
qo‘yish 
uchun 
sharoitlar 
yaratiladi 
– 
ishlab 
chiqarishning egiluvchanligi 
Ekologiya sohasida 
Atrof-muhit 
muhofazasi va 
texnika 
xavf-
sizligi bo‘yicha 
me’yorlarga 
qat’iy 
rioya 
qilish 
Me’yorlar va standartlarning 
aniq va konkret atalishi 
Atrof-muhit 
muhofazasiga 
xarajatlarni qisqartirish 
Inson resurslari va ishlab chiqarish munosabatlari 
Xizmat bo‘yicha 
ko‘tarilish 
va 
mehnatning 
brigada usuli 
Xizmat bo‘yicha ko‘tarilish 
firmadagi ish staji bilan 
aniqlanadi; 
ish 
haqi 
individuum mehnati sifatiga 
emas, 
balki 
brigada 
ish 
natijalariga bog‘liq 
Ommaviy ishlab chiqarishni 
boshqarish soddaligi. Ish haqi 
va xizmat bo‘yicha ko‘tarilish 
oson o‘rnatiladi va barchaga 
tushunarli. Barqaror ishlab 
chiqarish munosabatlari
Bajarish sifatiga 
qarab 
mukofotlash 
Chiqarilgan mahsulot sifati 
va 
miqdoriga 
to‘g‘ri 
bog‘liqlikda haq to‘lash 
Mahsulot chiqarish kamayadi 
va ish haqi darajasini aniqlash 
soddalashadi

---

128 
Ishlab 
chiqarishni 
takomillashtirish 
to‘garaklari 
Ishlab chiqarish jarayonini 
uzluksiz 
takomillashtirish. 
Ishlab chiqarish va marketing 
siyosati 
ularga 
ishchilar, 
muhandislar va menejerlarni 
jalb qilish yo‘li bilan amalga 
oshiriladi
Ishchilar, 
muhandislar 
va 
menejerlar 
o‘rtasida 
mustahkam barqaror ishlab 
chiqarish 
munosabatlari 
o‘rnatiladi 
Tashabbuskor 
xodimlar 
to‘garaklari 
Firma har bir xodimining har 
qanday 
ishlab 
chiqarishni 
yaxshilash 
to‘g‘risidagi 
yozma 
takliflari 
rag‘batlantiriladi 
Har bir ish joyida mehnat 
sharoitlari 
yaxshilanadi; 
ishlab chiqarish jarayonida 
har bir xodimning ishtirok 
etish darajasi oshadi 
Kompaniya 
departamentlari 
avtonomiyasi
Kompaniya departamentida 
qaror 
qabul 
qilish 
avtonomiyasi
Qaror 
qabul 
qilishda 
soddaroq koordinatsiya, lokal 
muammolarni tez hal qilish, 
departament xodimlari birligi 
hissiyotining 
mustahkamlanishi 
Qaror 
qabul 
qilishning 
zinasimon usuli 
Muhim qarorlar variantlari 
muhokamasida 
ishchilar 
ishtirok 
etadi. 
Muhokamaning 
keyingi 
bosqichi 
– 
kompaniya 
rahbariyati. Qaror konsensus 
yordamida qabul qilinadi 
Qaror 
qabul 
qilishdan 
manfaatdor 
muhokama 
ishtirokchilari 
kengayishi, 
qaror 
chiqarishning 
ob’yektivlik darajasi oshadi 
Ishchi 
va 
xizmatchilar 
rotatsiyasi 
Ishchilar, 
muhandislar 
va 
menejerlar 
rotatsiyasi 
2-3 
yillik 
davr 
bo‘yicha 
kompaniya xorijiy filiallari 
bilan 
birga 
turli 
departamentlari 
o‘rtasida 
amalga oshiriladi
Kompaniya 
turli 
departamentlari 
o‘rtasida 
o‘zaro 
tushunish 
va 
hamkorlikning 
kuchayishi. 
Xodimlar dunyoqarashining 
kengayishi. 
Kompaniya 
doirasida muammolarni hal 
qilishni tezlashtirish
Ishga 
umrbod 
yollash 
Kompaniyaga 
sodiqlik 
kuchayadi
Xodimlar malaka darajasi 
oshadi 
Yuqoriroq 
lavozimdagilar 
uchun ish haqi 
yuqori 
Tajribaliroq 
katta 
stajli 
xodimlar 
yuqoriroq 
lavozimlarga qo‘yiladi va 
yuqori ish haqi beriladi 
Ishchi 
va 
xizmatchilarda 
xizmat bo‘yicha ko‘tarilish va 
kompaniyaga 
sodiqlikka 
motivatsiyalash kuchayadi 
Ishlab chiqarish 
brigadasi 
a’zolarining 
keng 
ixtisoslashuvi 
Keng ixtisoslashgan malakali 
ishchilarning ishlab chiqarish 
brigadasi 
to‘la 
ishlab 
chiqarish 
davrini 
amalga 
oshiradi. 
Har bir xodimning bir turdagi 
operatsiyalarini ko‘p vazifali 
kelishilgan 
mehnatga 
almashtirish 
yo‘li 
bilan 
mehnat unumdorligi oshadi 

---

129 
Korxonada 
kasaba 
uyushmalari
Kasaba uyushmalar doirasida 
ishchilarning menejerlar bilan 
davriy maslahatlari 
Ishlab 
chiqarish 
munosabatlari yaxshilanadi, 
ziddiyat va sabotaj hollari 
qisqaradi, 
ishchilar 
va 
xizmatchilar 
kompaniya 
maqsadlari bilan birlashadilar 
Boshqarishni tashkil qilish 
Departamentlar
- 
ga bo‘linish 
Bosh ma’muriyat kompaniya 
yagona strategiyasi doirasida 
avtonom 
departamentlarni 
muvofiqlashtiradi
Kompaniyani 
boshqarish 
sxemasi soddalashadi, ishlab 
chiqarish 
departamentlariga 
alohida 
mahsulot 
turlari 
ishlab 
chiqarishni 
rivojlantirish 
va 
takomillashtirish imkoniyati 
beriladi
Biznes 
- 
birliklar 
Har 
bir biznes – 
birlik 
kompaniya 
doirasida 
o‘zi 
keltiruvchi 
foydasi 
uchun 
javobgar
Boshqarishni 
nomarkazlashtirish 
kompaniya 
yuqori 
rahbarlarini 
departamentlar 
darajasida 
qarorlar 
qabul 
qilishdan ozod qiladi 
Subyetkazib beruvchilar bilan munosabatlar 
Yetkazib 
beruvchilarda 
buyurtmachi 
bitta emas 
Subyetkazib 
beruvchini 
tanlashning bosh mezoni – 
uning 
mahsuloti 
bahosi. 
Buyurtmachi 
sub’etkazib 
beruvchilar o‘rtasida raqobatni 
rag‘batlantiradi 
Yetkazib 
berilayotgan 
xomashyo 
materiallari 
va 
butlovchi 
mahsulotlarning 
narxlari pasayadi 
Aloqalar tizimi Aksiya 
paketlarini 
o‘zaro 
egallash, 
direktorlar 
kengashining umumiy a’zolari, 
ishlab 
chiqaruvchilar 
va 
distribyutorlar kooperatsiyasi
Informatsiya 
va 
bilimlar 
ayirboshlashning 
barqaror 
tizimi 
Subyetkazib 
beruvchilar 
bilan 
munosabatlar 
rivojlanishida 
tendensiyalar 
Hamkorlik va o‘zaro ishonch 
ruhiyati, yetkazib berilayotgan 
mahsulot sifatiga va yetkazib 
berish 
muddatlariga 
rioya 
qilishga kuchaytirilgan e’tibor 
Etkazib 
beruvchi 
- 
qo‘shimcha bilimlar manbai
Osiyo menejment uslubi xususiyatini shunday momentlar bilan ham 
ifodalash mumkin. Masalan, Xitoyda sherikning og‘irligiga katta e’tibor 
beriladi – oriqlarga ularni potensial muttaham sifatida hisoblab shubha 
bilan qaraydilar. Tayvanda bitim taqdiri firma prezidentining hashamatli 

---

130 
ofisida emas, balki avlod otasi – qari chol yashaydigan oddiy kamtar 
uychada hal qilinadi. Gonkongda eng avvalo mahalliy ishbilarmonlik 
dunyosidagi munosabatlarda yaxshi harakat qilishga yordam beruvchi 
yetakchi firma tanlab olish muhim. 
5.4. Menejment uslubidan qat’i nazar ishga doir etiket 
 
Har qanday mamlakatda global menejerga qabul qiluvchi 
mamlakatning turli madaniy va tarixiy xususiyatlariga to‘g‘ri va mos 
keluvchi ishga doir etiket asoslariga rioya qilish tavsiya qilinadi. Bunday 
asoslarga: 
–
belgilangan ishbilarmonlik uchrashuvi vaqtiga qat’iy rioya qilish; 
–
muzokaralar boshlashdan avval tashrif kartochkalari bilan 
almashish zarur va tashrif kartochkasini uzata turib, o‘z nomingizni aniq 
ayting; 
–
muzokaralarni delegatsiya boshlig‘i – kompaniyaning eng yuqori 
lavozimli vakili boshlashi kerak. Muzokaralar paytida u tashabbusni 
muhokama qilinayotgan muammoni eng yaxshi biladigan menejerga 
berishi mumkin; 
–
muzokara qatnashchilarini joylashtirish qoidalariga (delegatsiya 
boshliqlari , odatda, bir-biriga qarama-qarshi o‘tiradi) amal qilish muhim; 
–
o‘z argumentlarini bayon qilishda faqat tarjimon yoki tilni 
biladigan shaxsga murojaat etmaslik kerak; 
–
ishbilarmonlik suhbatida sekin sur’atda argumentlarni aniq va 
ixcham izohlash bilan gapirish kerak; 
–
muzokaralarni olib borish sur’ati ikkala tomon fikrlarini to‘g‘ri 
qabul qilish va zarur bo‘lganda aniqlovchi savollar berish imkoniyatini 
berishi kerak; 
–
ishbilarmonlik suhbati imkoniyatidan to‘la foydalanish uchun har 
bir tomonning tadbirlar rejasini e’tibor bilan muhokama qilish lozim; 
–
muzokaralar yakunida doim sheriklarga sizga ajratgan vaqtlari 
uchun minnatdorchilik bildirish kerak; 
–
o‘z ofisingizga qaytgandan so‘ng uchrashuvda kelishilgan 
harakatlarni 
sodir 
qilishdan 
tashqari 
hamkorlikka 
qiziqish 
susaymaganligini bildirish uchun minnatdorchilik xatini yuborish lozim;
–
sheriklar savollari va talablariga darhol javob berish kerak. Bu 
sherik xabarini qabul qilganligingizni anglatadi. 
 

---

131