Rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi samarqand temir yo


Tayanch  axborotlarni  boshqarish  vositalari



Download 1,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/122
Sana31.12.2021
Hajmi1,73 Mb.
#258684
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   122
Bog'liq
A.X fanidan mavzular 1-semestr

5.Tayanch  axborotlarni  boshqarish  vositalari.Ushbu  tizimda  tayanch 
axborotlar  sifatida  kompyuter  tizimi  va  tarmog‗ida  qo‗llaniladigan  barcha 
kriptografik kalitlar tushuniladi. Bu xolda kalitlarni generatsiyalash, saqlash va 
taqsimlash kabi boshqaruv funktsiyalarini ajratishadi.  
Kriptografiya  nuqtai-nazaridan  shifr  –  bu  kalit  demakdir  va  ochiq 
ma‘lumotlar  to‗plamini  yopiq  (shifrlangan)  ma‘lumotlarga  o‗zgartirish 
kriptografiya o‗zgartirishlar algoritmlari majmuasi hisoblanadi.  


Kalit  –  kriptografiya  o‗zgartirishlar  algoritmining  ba‘zi-bir  parametrlarining 
maxfiy  holati bo‗lib,  barcha  algoritmlardan  yagona  variantini tanlaydi.  Kalitlarga 
nisbatan ishlatiladigan asosiy ko‗rsatkich bo‗lib kriptomustahkamlik hisoblanadi.  
Kriptografiya himoyasida shifrlarga nisbatan quyidagi talablar qo‗yiladi:  
• yetarli darajada kriptomustahkamlik;  
• shifrlash va qaytarish jarayonining oddiyligi;  
• axborotlarni shifrlash oqibatida ular hajmining ortib ketmasligi;  
• shifrlashdagi kichik xatolarga ta‘sirchan bo‗lmasligi.  
Hozirgi  vaqtda  kompyuter  tarmoqlarida  tijorat  axborotlari  bilan  almashishda 
uchta  asosiy  algoritmlar,  ya‘ni  DES,  CLIPPER  va  PGP  algoritmlari 
qo‗llanilmoqda.  DES  va  CLIPPER  algoritmlari  integral  sxemalarda  amalga 
oshiriladi.  DES  algoritmining  kriptomustahkamligini  quyidagi  misol  orqali  ham 
baholash  mumkin:  10  mln. AKSh  dollari  xarajat qilinganda  DES shifrlash  ochish 
uchun 21 minut, 100 mln, AQSh dollari xarajat qilinganda esa 2 minut sarflanadi. 
CLIPPER tizimi SKIPJACK shifrlash algoritmini o‗z ichiga oladi va bu algoritm 
DES algoritmidan 16 mln. marta kuchliroqdir.  
PGP algoritmi esa 1991-yilda Filipp Simmerman (AKSh) tomonidan yozilgan 
va  elektron  pochta  orqali  kuzatiladigan  xabarlarni  shifrlash  uchun  ishlatiladigan 
PGP dasturlar paketi yordamida amalga oshiriladi, RGP dasturiy vositalari Internet 
tarmog‗ida elektron pochta orqali axborot jo‗natuvchi foydalanuvchilar tomonidan 
shifrlash maqsadida keng foydalanilmoqda.  
PGP  (Pretty  Good  Privacy)  kriptografiya  dasturining  algoritmi  kalitli,  ochiq 
va yopiq bo‗ladi.  
Ochiqkalit bevosita Web-sahifalarda yoki elektron pochta orqali ochiqchasiga 
yuborilishi  mumkin.  Ochiq  kalitdan  foydalangan  jo‗natilgan  shifrli  axborotni 
axborot  yuborilgan  manzil  egasidan  boshka  shaxs  o‗qiy  olmaydi.  PGP  orqali 
shifrlangan axborotlarni ochish uchun, superkompyuterlar ishlatilganda bir asr ham 
kamlik qilishi mumkin.  
Bulardan tashqari, axborotlarni tasvirlarda va tovushlarda yashirish dasturlari 
ham mavjud. Masalan, S-toots dasturi axborotlarni BMP, GIF, WAV kengaytmali 
fayllarda saqlash uchun qo‗llaniladi.  
Kundalik jarayonda foydalanuvchilar ofis dasturlari va arxivatorlarni qo‗llab 
kelishadi.  Arxivatorlar,  masalan,  PkZip  dasturida  ma‘lumotlarni  parol  yordamida 
shifrlash  mumkin.  Ushbu  fayllarni  ochganda  ikkita,  ya‘ni  lug‗atli  va 
to‗g‗ridanto‗g‗ri usuldan foydalanishadi. Lug‗atli usulda bevosita maxsus fayldan 
so‗zlar  parol  o‗rniga  qo‗yib  tekshiriladi,  to‗g‗ridan-to‗g‗ri  usulda  esa  bevosita 
belgilar kombinatsiyasi tuzilib, parol o‗rniga qo‗yibtekshiriladi.  
Ofis  dasturlari  (Word,  Excel,  Access)  orqali  himoyalash  umuman  taklif 
etilmaydi. Bu borada mavjud dasturlap Internet da to‗siqsiz tarqatiladi.  


 

Download 1,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish