Rivojlantirish instituti

Periodontitning kelib chiqish sabablari (etiologiyasi)
va rivojlanishi (patogenezi)
Kelib chiqishi bo‘yicha periodontitlar 2-ga bo‘linadi: infeksiyali va
infeksiyasiz, noinfeksiya. Noinfeksionperiodontitlar o‘z navbatida yana
ikkiga bo‘linadi: dorilar (medikamentoz) va jarohatlar oqibatida kelib
chiqadigan periodontitlar.
Patologik jarayonning periodontitni qaysi qismida, ya’ni joylashishiga
qarab ildiz cho‘qqisi (apikal periodontitlar), chetki, yon (marginal),
hamda umumiy (diffuz, total) periodontitlarga bo‘linadi. Bular orasida
eng ko‘p uchraydigan — infeksiyali periodontitlar xisoblanadi. Infeksiyali
periodontitlarda infeksiyaning to‘qimaga kiradigan yo‘llari turlicha.
Infeksiya (mikroblar va ularning zaxarlari) asosan tish kanali (lari) orqali
pulpit kasalligida, pulpa chiriganda (nekroz) yuz beradi. Mikroblardan
eng ko‘p uchraydiganlari — nogemolitik, ko‘kimtir, gemolitik strepto-
kokklardir. Bu kokklar bilan bir qatorda laktobakteriyalar, hamirturush-
simon zamburug‘lar ham bor. Periodontga infeksiyaning tushishi (o‘tishi)
patologik tish-milk cho‘ntagi orqali ham bo‘lishi mumkin. Shunday
qilib, tish ichi-kanali (interdental) yo‘llari orqali infeksiya periodont
to‘qimasiga tushishi va uni yallig‘lantirishi mumkin. Tish tashqarisidan
infeksiyani periodontga o‘tishining yana bir yo‘li — bu qo‘shni tishlar

---

1 6 3
atrofidagi infeksiyani tish yonlaridan yoki lateral joylardan ildizlararo
va alveolalararo bo‘shliqlar, teshiklar cribra alvejiaria orqali per conti-
neutatem yo‘li yoki kontakt yo‘li bilan o‘tishidir. Paradont kasalliklarida
(paradontit, surunkali gingivit) infeksiya periodontga tish bo‘yin qismidan
kirib, patologik cho‘ntagi orqali ham o‘tishi mumkin. Va nihoyat, infek-
siya yuqumli kasalliklar, osteomiyelit, ostit, gaymorit, sepsis va boshqa
shunga o‘xshash kasalliklarda qon orqali gematogen va limfogen yo‘llar
bilan ham tushishi mumkin.
Demak, infeksiya asosan tish ildizi orqali (intradental) tish tash-
qarisidagi (ekstradental) yo‘llar-patologik tish-milk cho‘ntagi, qo‘shni
yallig‘langan o‘choqlar va qon, limfa orqali periodontga tushishi va uni
yallig‘lantirishi mumkin ekan.
Infeksiyani periodont to‘qimasiga tushishining yana bir yo‘li bor —
bu sog‘lom pulpali tishlar emal qavatining emirilishi oqibatida, emal-
dentin yoriqlari (dentin kanalchalari) orqali ekstradental kirish yo‘lidir.