Rivojlantirish institu ti

Fizik  nurash  — asosan,  h aro ratn in g   o ‘zgarib  tu rish i  o q ib atid a 
vujudga  keladi.  H a ro ra tn in g   k e c h a-k u n d u z d a   o ‘zgarib  turishi  n a ti­
jasida to g ‘ jinslari  uvalanib,  yem iriladi.  C h u n k i  kunduzi  haro ratn in g  
yuqoriligi tufayli  tog‘ jinslari qism an b o ‘lsa-da,  kengayadi,  aksincha, 
kechqurun sovuqdan torayadi,  natijada (jinslarning tarkibi,  rangi  har 
xil b o ig a n lig id a n )  turli  xil yoriqlar vujudga  keladi.  Bu  yoriqlar asta- 
sekin  kengayib,  to g ‘  jin slari  uvalanib,  yem irilaveradi.  Shu  tufayli 
tog‘larning  quyoshga  qaragan  yonbag‘rida  fizik  nu rash   (shim oliy 
yonbag‘riga  nisbatan)  kuchli b o ‘lib,  q u ru m la r k o ‘p tarqalgan.
H a ro ra tn in g  ta ’siri  tufayli  to g ‘ jin slarin in g   uvalanib,  yem irilishi 
c h o ila r d a   h am   m avjud.  C h u n k i  c h o ‘llarda  (Q izilq u m d a)  kunduzi 
havo  isib  (soyada  +   50°,  oftobda  +   70,  +   80°  g a c h a),  kechasi  esa 
soviydi  (tu p ro q   haro rati  yozda  +   10°C  ga  tushib  qo lad i),  o qibatda 
jin slar yem irilib,  sham ol ta ’sirida b irjo y d a n   ikkinchi joyga ko ‘chadi.
F izik n u rash d a   h a ro ra td a n   tashqari  suv  h am   ishtirok etadi.  Suv 
yoriqlarga  kirib  m uzlab,  hajm i  11  m aro tab a   kengayib,  jin slarn i 
yemirilishiga sabab b o ‘ladi.  Bunday fizik nurash turini sovuqdan nurash 
deyiladi.  Sovuqdan nurash, ayniqsa, qutbiy hududlarda keng tarqalgan.
Fizik  n u rash d a  jin slar  m aydalanadi,  b o ‘laklanadi  va  b irjo y d a n  
boshqa joylarga ko‘chadi,  lekin ulam ing kimyoviy tarkibi o ‘zgarmaydi.