Rivojlantirish institu ti

Amaliy mashg‘ulot
46

---

I I   B O B .
  YER  H A Q ID A   U M U M IY  
M A ’L U M O T
Yerning  paydo  boMishi  va  taraqqiyot  bosqichlari
Mavzu rejasi
1.  Yerning paydo boMishi va taraqqiyot bosqichlari  haqida olimlar 
fikri.
2.  Yerning astronomik bosqichi.
3.  Yerning geologik bosqichi.
1.  Yeming paydo bo  lishi va taraqqiyot bosqichlari haqida olimlar 
fikri.  Buyuk m utafakkir A ristotel b u n d an   23 asr m u q ad d am  sayyora- 
m izning  sh ar  shaklida  ekanligini  birinchi  boMib  isbot  etgan  boMsa, 
E ratosfen  2200  yil  bu ru n   Y erning  aylanasini  va  radiusini  oMchagan, 
Abu  R ayhon  B eruniy  Yer  shari  (shim oliy  qism i)ning  diam etri  besh 
m etrli globusini yaratgan  va Am erika q it’asining m avjudligini o ‘n asr 
a w a l  bashorat  qilgan,  M irzo  U lug‘bek  550  yil  m uqaddam   yulduz, 
Quyosh, sayyoralarning fazodagi o ‘mi va harakat davrlarini hayratom uz 
katta aniqlikda  hisoblab chiqqan.  I.  N y u to n   300 yil a w a l sayyoralar­
ning shakli va harakatining m atem atik ifodasini berdi...  Lekin bebaho 
m a ’lu m o tlar to ‘plangan  boMishiga  qaram asdan,  Q uyoshdan  uzoqligi 
jihatidan  Merkuriy (Atorit) va Zuhra (Venera) dan keyin uchinchi o‘rinda 
turgan sayyora — Y em ing paydo boMishi va taraqqiyoti to ’g^risida uzil- 
kesil  isbotlangan yagona likr y o ‘q.  Bu borada ko‘plab dalil, talab,  faraz 
va t a ’lim otlar ko^p.  U larning ayrim larigagina to ‘xtalib oMamiz.
O lim lar Y erning paydo boMishi va taraqqiyotini turlicha bosqich- 
larga ajratishadi.  Bir guruh olim lar (F .N .  Milkov va boshqalar) Y em ing 
paydo  boMishini  u ch ta  bosqichga  ajratishadi.  Ular:  tobiogen,  biogen 
va antropogen bosqichlar  deb nom lanadi.  Lekin so ‘nggi  yillarda Y er­
ning  paydo  boMish  bosqichlarini  yer  haqidagi  fan  vakillari  quyidagi 
to ‘rt bosqichga ajratishadi:  astronomik, geologik,  biologik (biogen) va