Rivojlantirish institu ti

„M uttasi/h olat“ modeli. J.  N arlikarning fikricha,  „katta portlash" 
g‘oyasiga qaram a-qarshi o ‘laroq, O lam  taraqqiyotining „muttasil h o la t 
m odeli h am  mavjud.  U   1948- yilda G erm ani  Bondi, T om as G ould va 
F red   Xoyl  (ingliz  astrofizigi)  to m o n id a n   ishlab  chiqilgan  b o ‘lib, 
u lar  n a  boshi,  n a   oxiri  b o ‘lm agan,  abadiy  kengayayotgan  O lam ni 
tasvirlaydilar.  M odelning n om idan m a’lumki,  Olam dagi m oddalarning 
zichligi  o ‘zgarm as  qiym atga  ega.  O lam n in g   „m uttasil  h o la t“ga  ega 
b o ‘lishligi un d a uzluksiz ravishda yangi m oddalarning,  ya’ni yulduzlar 
olam ining tarkib topishidir.  Binobarin, massa va energiyaning saqlanish 
q o n u n ig a   zidsiz  m o d d alarn in g   paydo  b o ‘lish jara y o n in i  m atem atik  
ifodalar y ordam ida  isbotlash  m um kin.
D em ak, olam ning hayoti, b irto m o n d a n , bunyodkorlikdan  iborat 
bo 'lsa,  ikkinchi to m o n d a n  o ‘zini o ‘zi yem irishdan,  barbod qilishdan 
h am   iborat ekan.  Bu jara y o n   m ateriya  h arak atin in g  dialektik ta ra q ­
qiyoti  q o n u n larig a   m os  kelishidan  dalo lat  beradi.  M ateriya  h ech 
q ach o n  yo‘q b o ‘lm aydi, balki d oim o bir tu rdan  ikkinchi turga aylanib 
turadi.  Bu taraqqiyotning boshqaruvchi  —  m urvatidir.
Tabiiyki,  Olamdagi  h ar qandayjism  bora-bora parchalanib ketadi. 
Lekin  erk in   n ey tro n n in g   hayoti  tax m in a n   o ‘n  besh  d aq iq a  b o ‘lsa, 
p ro to n n in g   h ayot  um ri  1030 yilga teng.  B u n d an   xulosa  shuki,  bizda 
hech  q an d ay   tu sh kunlikka  berilishga  asos  y o ‘q,  negaki,  O lam ning 
paydo boNganiga bor-yo‘g ‘i 2 0 — 18 milliard yil o ‘tdi, xolos.  O lam ning 
yashash  davri  nisbatan  „u m rb o d "  ekanligi  to ‘g ‘risidagi  m iqdoriy 
tu sh u n c h a  p ro to n n in g   um ri  a n iq lan g an d an  so ‘ng paydo b o 'ld i.
„K atta portlash"  sochilm alari hisoblanm ish zarrach alar harakat- 
dagi  m ateriyaning  b ir  k o ‘rinishi  b o ‘lib,  o sm o n  jism la rin in g   tarkib 
topishiga  olib  keladi.  O la m n in g   kelajak  taq d iri  esa  m oddiy  ja ra - 
yonlarning  nisbati  va o ‘z aro  t a ’siri bilan   uzviy b o g ‘liq.  S hubhasiz,  u 
bir ho latd an   ikkinchi  holatga o ‘tib tu radi.  H a r holda yuqorida k o ‘rib 
o ‘tilgan  O lam   taqdiri  m o d ella rin in g   qaysi  biri  hayotiy  ekanligini 
kelajakdagi yangi  kashfiyotlar natijasi  ko ‘rsatadi.
28

---