Rivojlanishi tarixidan

3. 
O'rta Osiyo tarixini o'rganishda rus sharqshunoslarining roli 
XIX  asrning  ikkinchi  yarmida  o'rta  Osiyo  CHor  askarlari  tarafidan  bosib 
olingach,  bu  erga  rus  olimlari  kelib  ko'plab  tadqiqot  ishlarini  olib  bordilar. 
SHunday  murakkab  va  og'ir  sharoitda  ham  o'lkashunoslar  o'z  fikr  va 
mulohazalarini erkin bayon etishga harakat qilganlar. O'rta Osiyoga kelgan olimlar 
o'lkadagi  ilg'or  mahalliy  ziyolilarning  namoyandalari  bilan  yaqin  aloqada 
bo'lardilar. 
Mustamlaka  ma'muriyati  O'rta  Osiyo  xalq  ommasining  milliy  ongini 
o'stirishga  yordamlashishni  aslo  ma'qul  ish  deb  bilmasdi,  aksincha,  mahalliy  xalq 
ommasi o'rtasida tarixiy bilimlarni biroz darajada keng targ'ib etish, ular diqqatini 
qadimgi  zamon  yodgorliklarini  o'rganishga  tortish  va  hokazolar  chorizmning 

---

mustamlakachilik siyosatiga faqat zarar etkazishi mumkin, deb qo'rqardi. 
Holbuki,  O'rta  Osiyoning  yangi-yangi  hududlarida  Rossiya  hukmronligining 
o'rnatilishi,  ularning  Umumrossiya  iqtisodiy  taraqqiyoti  yo'liga  qo'shib 
yuborilganligi  munosabati  bilan  turmushning  o'zi  ilmiy  tadqiqotlar  o'tkazish 
zarurligini taqozo qilardi. O'rta Osiyoning durustroq o'rganilmaganligi mustamlaka 
ma'muriyatining  ishlarini  qiyinlashtiradi.  Ilmiy  tadqiqotlardan  ba'zi  birlari 
o'zlarining  ko'p  yillik  tarixiga,  o'z  urf-odatlari,  xususiyatlari,  turmush  tarziga  ega 
bo'lgan  million-million  O'rta  Osiyo  xalqlari  ommasini  ekspluatatsiya  qilish 
tizimini to'g'ridan-to'g'ri uyushtirishga yordam berishi lozim edi. 
Tabiiy  boyliklari,  madaniy  merosi  g'oyat  boy  bo'lgan  va  kam  tekshirilgan