Rivojlanishi tarixidan

YAlang'och  —  Toshkent  shahridagi  qishloqlardan  biri.  Hozir  bu  erlar 
Toshkent agrar dorilfununi va bir qator zamonaviy binolar qurilgan obod joylardan 
biri.  Bu  nomning  kelib  chiqishi  haqida  keksalar  shunday  deydilar:  «Ilgarilari  bu 
erda  na  daraxt,  na  bir  odam  yashagan,  shuning  uchun  bu  erni  yalang'och,  ya'ni 
hech  narsa  yo'q»  ma'nosida  ishlatganlar,  ba'zilari  bu  erda  bir  odam  yashagan,  u 
kiyimsiz,  yalang'och  yurgan,  hatto  yoz  oylarida  ham  o't  (olov)  yoqib  isinib 
o'tirgan,  uni  odamlar  yalang'och  devona  yoki  yalang'och  eshon  ham  deyishar 
edilar,  asta-  sekin  devona  so'zi  tushirib  qoldirilib,  yalang'och  bo'lib  qolgan 
deyishadi. 
Qonqus — Toshkent shaxrini oralab o'tuvchi Anhor o'z suvini hozirgi kunda 
ham ikkiga, ya'ni «Qonqus» va «CHala» ariqlariga bo'lib beradi. Qonqus arig'ining 
nomi  bilan  ataluvchi  qishloq  hozirgi  Zangiota  rayonidagi  kolxozning  idorasi 
joylashgan  hududni  o'z  ichiga  oladi.  Qishloq  tarixi  shunday  hikoya  bilan 
boshlanadi:  «Qadim  zamonlarda  shu  qishloqda  yalang  oyoq,  yozin-qishin  bir  xil 
qiyinchilikda  yashaydigan  bir  kambag'al  bi-rovlarning  erida  ketmon  chopib, 
tirikchilik  qilgan.  Kunlardan  bir  kuni  qishloq  oqsoqollari  kel,  shu  bechora 
kambag'al  h.am  bir  parcha  eriga  ega  bo'lsin,  umid  bilan  oramizda  katta  bo'ldi-ku 
deydilarda,  qishloqning  bir  chetidan  qo'riq  er  beradilar.  Bundan  yigitning  boshi 

---

osmonga  etadi.  Biroq  erni  ishlashga  hech  narsasi  yo'q,  hamyoni  quruq  bu  yigit 
shaharga  tushib  ikki  yil  mardikorlik  qiladi,  choyxonada  choy  tashiydi,  Nihoyat,  5 
— 10 tanga pul topib beliga tugib, ikki qop qattiq nonni elkasiga ortib, qishlog'iga 
keladi  va erga  mehr bilan qaraydi, qish va yoz demay ishlaydi, ariq qaziydi, lekin 
yigitning  eriga  suv  bermaydilar,  har  kim  kambag'alning  suvini  yo'ldan  to'sib,  o'z 
erlarini  sug'oraveradi.  Baxor  o'tib  yoz  keladi,  hamma  erlar  ko'm-ko'k,  lekin 
yigitning eri qaqrab yotadi. Yigit eriga zo'rg'a suv olib keladi, yil bo'yi ariq qazib, 
bir  ho'plam  suv  uchun  yurak  bag'ri  ezilgan  yigitning  eriga  tasodifan  silqindi 
paynak  suv  etib  borib  qoladi.  Fig'oni  falakka  ko'tarilgan  yigit:  «xudoga  shukur, 
erimga suv keldi, mehnat suvimdan bir ho'play» deb qorni bilan erga yotadi. Issiq 
kunda entikib, lablari qaqragan  yigitning chanqoqligidan  lablari  loy suvga tegadi-
yu,  yigit  og'zidan  laxta-laxta  qon  ketib,  shu  ondayoq  jon  beradi».  SHu  suv  uchun 
qon  qusib,  jon  bergan  yigitning  voqeasidan  so'ng  bu  qishloqning  nomi  Qonqus 
bo'lib  qolgan  ham  deyishadi.  Faqat  bugina  emas  butun  Qonqus  arig'idan  suv 
ichuvchi  mehnatkashlarning  1917  yilga  qadar  umumiy  suv  va  sug'orish  uchun 
tortgan  azob-uqubatlari  yigit  tortgan  azob-  uqubatlardan  qolishmas  edi.  Qonqus 
qishlog'ida  istiqomat  qiluvchi  1903  yilda  tug'ilgan  Xolmat  ota  Rahimovning 
hikoyasi ham diqqatga sazovor. «Rahmatli otam vafot etganda men 12 yoshli bola 
edim.  Bu  voqea  1915  yilning  ko'klamida  sodir  bo'ldi.  Otam  Rahim  CHO'ng'aev 
degan  boyning  erida  korandachilik  qilib,  tirikchilik  o'tkazar  edi.  Otam  ekin 
ekadigan  boyning  eri  ham  shu  Qonqus  arig'idan  suv  ichar  edi.  Erni  sug'orish 
maqsadida  otam  uydan  ertalab  chiqib  ketadilar.  U  endigina  Qonqus  arig'idan  o'z 
ekiniga  suv  ochadigan  ariq  boshiga  borib,  suvga  tushib  ariqqa  suv  ochayotganida 
Zangi  ota  volostining  mingboshisi  Burxonboy  kelib  qolib,  ha  nega  so'roqsiz  suv 
ochding  yalangoyoq,  deb  haqorat  qila  boshlaydi.  Otam  indamaydi.  Nega 
indamaysan,  karquloq,  deb  otdan  tushib,  otamni  qamchi  bilan  qattiq  savalaydi. 
Mingboshi  qo'lidan  otamni  ajratib  ololmaydilar,  mingboshi  ketgach,  otam  kaltak 
zarbidan  bir  necha  kun  o'tgach  vafot  etadi»  deydi.  Xulosa  qilib  aytganda,  bu 
ariqdan  erlarni  sug'orish  shunchalik  qiyin  bo'lganki,  undan  suv  olib  kelib 
mehnatkash  dehqonlar  o'z  ekinlarini  sug'orguncha  qon  qusib  yuborganlar.  SHu 
boisdan  ham  mehnat  ahli  bu  ariqqa  Qonqus  deb  nom  berganlar.  Aslida  qonqus 
so'zi  qishloq  arig'i  degan  ma'noni  bildiradi.  Masalan:  Ugom,  CHotqol,  Pskom 
so'zlaridagi gom, qol, kom — qo'shimchasi suv degan ma'noni ifodalaydi. Demak, 
Qonqusdagi qon so'zi — suv, qus — so'zi esa qishloq degan ma'noni bildiradi.