Rivojlanishdagi kritik davrlar Yosh davrlarining ta’rifi

4. Yashash muxitining insonga ta’siri. XX asrning 20 yillaridan boshlab, Shvetsariya, Angliya, Germaniya, AQSH, Yaponiya va boshqa mamlakatlardagi 6-14 yoshdagi bolalar o‘z rivojlvnishida ulardan yuz yil ilgari yashagan tengdoshlariga nisbatan ancha o‘zib ketganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar paydo bo‘la boshladi. Kichik va o‘rta yoshdagi bolalarning bo‘yi 10-15 sm, og‘irligi esa 8-10kg ortgani aniqlandi. Ushbu hodisa bo‘y va og‘irlikning asriy ortii degan nom oldi. Keyingi yillarda akseleratsiya yanada yorqin namoyon bo‘lganligi kuzatilgan. Bundan 50 yil ilgari odamlar bo‘yining maksimal uzunligi 25-26 yoshga to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, bizning zamonamizda o‘g‘il bolalar 18-19 yoshga, qiz bolalar esa 16-17 yoshga to‘liq jismoniy balog‘atga etadilar. YAngi tug‘ilgan chaqaloqlar tanasining uzunligi 1930-1940 yillardagiga nisbatan o‘rtacha 1 sm ortiq. Akseleratsiya keyingi yosh davrlarni ham qamrab oladi. 1970 yilda tug‘ilgan bolalar bir yoshga to‘lganda 1900-1910 yillarda tug‘ilgan o‘z tengdoshlaridan 2 sm uzunroqdir. Uch yoshar o‘g‘il bolalarning bo‘yi 1901-1905 yillardagiga nisbatan 15.5 sm balandroqdir. Ushbu yoshdagi Varshavalik bolalarning bo‘yi 1924 yildan to 1961 yilgacha 4 sm o‘sgan. Etti yashar o‘g‘il bolalarning bo‘yi 1959 yilda 1901-1905 yillarga nisbatan 9 sm baland bo‘lgan. Bunday misollarni juda ko‘p keltirish mumkin. Lekin shuni ko‘rsatishimiz lozimki, 1941 yilda qiz bolalar bo‘y o‘sishi 20 yoshga kelib to‘xtagan bo‘lsa, hozir 18 yoshda, o‘g‘il bolalarniki 25 yoshda bo‘lsa, hozir 20 yoshda to‘xtamoqda. Gavdv uzunligining o‘rtacha kattaligi (Rossiyada, Evropada 180-182 sm) hali rivojlanish barkamolligi saqlangan normani asrlar davomida kuzatilgan chegaralari yuqori ko‘rsatkichiga yaqinlashishi sodir bo‘lmoqda.