Riv ojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. N. Radjapova keyingi avlodning konvergent tarmoqlari

ATM texnologiyasining asosiy afzalliklari:

• 
  aloqa kanallarining o’tkazuvchanlik polasasini dinamik boshqarish;
  
• 
  xar xil turdagi trafiklar uchun QoSni ta’minlash;
  
• 
  aloqa kanallari va qurilmalarini zaxiralash imkoniyati;
  
• 
  xar xil turdagi trafiklarni (ovoz, ma’lumot va videolar bilan birgalikda) integratsiyalash imkoniyati;
  
• 
  ovozli trafiklarni qayta ishlovchi maxsus texnologiyalar hisobiga
  

o’tkazuvchanlik qobiliyatini tejash imkoniyati;

• 
  shaffof aloqa kanallarini emulyasiya imkoniyati;
  
• 
  belgilar bo’yicha kommutatsiyalash texnologiyasi MPLSni qo’llagan holda ATM tarmoq operatori, ATMning tayanch tarmog’i bo’yicha, real vaqt masshtabida IP trafiklarini dinamik kommutatsiyalashi mumkin, bunda QoS xizmatlar sifatini zarur bo’lgan satxini ta’minlash imkoniyati paydo bo’ladi;
  

ATM texnologiyasiningkamchiligi:

• 
  qurilmalarni sozlash va ularga xizmat ko’rsatishning murakkabligi;
  
• 
  qurilmalar narxining nisbatan qimmatligi;
  
• 
  turli ishlab chiqaruvchilarning qurilmalarini moslasha olmasligi;
  
• 
  spetsifik vazifalarda ATM texnologiyasini qo’llash ulanishni o’rnatishda katta kechikishlarga olib keladi va aloqa kanaliga yuklanadigan xizmat axborotlarini juda yuqori foizliligi o’zini oqlamaydi.
  

Tayanch transport tarmoqlarini qurishda ATM texnologiyasini qo’llashni quyidagi hollarda tavsiya etish mumkin:

• 
  chegaraga yaqin kanallarni yuklashda;
  
• 
  xar xil turdagi trafiklarni uzatishda (ovoz, ma’lumot, video) turli xil sinfli xizmat ko’rsatishlar talab etiladi;
  
• 
  kanallarni umumiy yuklashda juda kichik ovozli trafik
  

katta ahamiyatga ega;

• 
  shaffof aloqa kanallarini taqdim etishda talablar mavjud masalan ATS larni ulash uchun.
  

3. 
   GIGABIT ETHERNET texnologiyasi
   

Gigabit Ethernet texnologiyasi o’zining yuqori tezlikda ma’lumot uzatishi va past narxi evaziga ma’lumot uzatish magistrali sifatida keng tarqaldi. Gigabit Ethernet va 10-Gigabit Ethernet texnologiyalarini shahar masshtabidagi NGN tarmog’ining tayanch qismini qurishda ishlatish iqtisodiy samarali hisoblanadi. Chunki bunda kanalni hosil qiluvchi maxsus qurilmalardan voz kechiladi va tarmoqning tayanch qurilmalari sifatida lokal tarmoq ishlatiladigan markaziy marshrutizatsiyalovchi kommutatorlardan foydalaniladi. Bu maqbul darajadagi rad etishlarga bardoshlilikni va optik aloqa kanallarining o’tkazish qobiliyatini bir qancha Gbit/s gacha oshirish imkonini beradi (to’liq dupleksni hisobga olgan holda). Zamonaviy Gigabit Ethernet qurilmalarining asosiy xarakteristikalari [12]:

• 
  nisbatan katta (90 km dan yuqori) masofalarda
  

ishlashga mo’ljallangan optik interfeyslarning mavjudligi;

• 
  mavjud Ethernet tarmoqlari bilan to’liq moslashuvchanligi;
  
• 
  trank magistral ulanishlarni yaratishda tarmoqni bir
  

tekis rivojlanishini ta’minlash, masshtablanuvchanlik;

• 
  yuqori tezlik (ayniqsa 10 Gigabit Ethernet texnologiyasini qo’llaganda);
  
• 
  zaxira va trank ulanishlarni ta’minlovchi tarmoqning
  

yuqori ishonchliligi;

• 
  soddaligi va yuqori samaradorligi, ortiqchalik va murakkablikning
  

mavjud emasligi;

• 
  Ethernet trafiklarini uzatishda ATM LANE (Local Area Network Emulation)* va SDHning o’ziga xosligi;
  
• 
  differensial xizmat ko’rsatish (diffserv) va MPLS kabilar uchun QoS/CoSni ta’minlashni qo’llab-quvvatlash mexanizmlari (funksional gurux va protokollarning xizmatlar majmuasi, lokal hisoblash tarmoqlari va ATM ning yakunlovchi qurilmalari orasida aloqani tashkil qiluvchi, magistralda ATMni qo’llab lokal hisoblash tarmoqlarida emulyasiyani ta’minlash va standartlashtirilgan ATM Forum).
  
• 
  shahar masshtabida NGN tarmog’ining tayanch qismini qurish uchun Gigabit Ethernet, 10-Gigabit Ethernet texnologiyalarini qo’llash juda tejamli, chunki bunda maxsus kanal hosil qiluvchi qurilmalarni rad etadi va lokal hisoblash tarmoqlarida qo’llaniladigan markaziy marshrutlashtiruvchi kommutatorlarni tarmoqning tayanch qurilmalari sifatida qo’llash. Bu rad etishga muvozanatlilik darajasini muvofiqlashtirish va optik aloqa kanallarini bir necha Gbit/s (to’liq dupleksni hisobga olgan holda) satxda o’tkazuvchanlik qobiliyatini ta’minlash imkonini beradi. Alohida qurilmalar rad etgan holda tarmoqni qayta tiklash, marshrutlashtiruvchi kommutatorlarning mos keluvchi algoritmlari va protokollari hisobiga amalga oshadi. Biroq bunday echim hisobga olish lozim bo’lgan quyidagi funksional xususiyatlarga ega:
  
• 
  trafikni transportlashtirish bo’yicha xizmatlarni taqdim etish maqsadida ulanishni tashkil etish uchun, lokal hisoblash tarmoqlari uzellarining axborot resurslarini himoyalash bo’yicha maxsus choralar zarur. Bunda mos keluvchi qo’shimcha qurilmalarni o’rnatish talab etiladi;
  
• 
  tarmoqning turli uchastkalari uchun differensiallangan xavfsizlik
  

siyosatini amalga oshirish etarli darajada murakkab; bunda mumkin bo’lgan echim MPLS texnologiyasin qo’llash
hisoblanadi;

• 
  tashkil etilgan tomonlarga xizmatlarni taqdim etishda trafiklarni hisobga olishni tashkillashtirish bo’yicha murakkabliklar mavjud;
  
• 
  tarmoqning tayanch uchastkasini mosshtablanuvchanligi sezilarli
  

darajada chegaralanishlarga ega. Bu tayach uzellardagi
kommutatorlarning marshrutlashtiruvchi protokollarini ishi va tarmoqning tayanch qismidagi uzellar soni bilan bog’liq, shuningdek tarmoq rad etganda uni qayta tiklanish vaqti anchagina oshadi;
- multiservisli trafiklarni uzatish IP bo’yicha mos keluvchi texnologiyalar hisobiga amalga oshadi.
Yuqorida qayd qilib o’tilgan xususiyatlardan kelib chiqqan holda shuni aytish mumkinki, bunday echim, bitta operatorning yirik NGN tarmog’ini tayanch qismini qurish uchun ancha o’rinli.

4. 
   xWDM texnologiyalari
   

Turli to’lqin uzunligi bo’yicha multipleksorlash texnologiyalarining tanlovi turli mavjud magistral texnologiyalari SDH, ATM, Gigabit Ethernet va boshqalarning trafigini uzoq masofaga va yuqori darajadagi ishonchlilik bilan uzatishni ta’minlovchi universal transport muhitini qurish zaruriyati bo’lganda asoslidir. Qoidaga muvofiq xWDM tarmoqlari trafigining sezilarli oshishi, SDH/ATM tarmoqlarining mantiqiy rivojlanishi hisoblanadi.
xWDM texnologiyalarining rivojlanishini to’htatib turgan asosiy kamchiligi, dastlabki bosqichda qurilmalarning narxini qimmatligidir. Ko’pgina mamlakatlarda xWDM magistrallariga talab uncha katta emas. Bu asosan shaharda yirik operatorlar soni ko’pligi, xozirgi kunda shahar tarmoqlarida xWDM magistralida qo’llaniladigan yirik invistitsiyalarning tayyor emasligi bilan bog’liq.

5. 
   POS texnologiyasi
   

ATM/SDH tarmoqlarida IP trafikni uzatishda foydali axborot SDH tarmog’ining o’tkazish qobiliyatining 80% dan kam qismini ishlatadi. Bu muammoni echishda bevosita foydali ma’lumotning SDH ning har bir kadrida aks etishini ta’minlovchi POS (Packet Over SDH) texnologiyasi ishlatiladi.(bunda 155 Mbit/s tezlikda o’tkazish qobiliyati 149,76Mbit/s ga teng). Bu texnologiyaning ishlatilishi ATM bilan solishtirganda tarmoq infrastrukturasini sezilarli darajada soddalashtiradi va shu bilan birga uning narxini tushiradi va uzatish qobiliyati samaradorligini oshiradi.
O’zbekistonda POS texnologiyasi hali keng tarqalmagan, bundan tashqari POS interfeysli qurilmalar hanuzgacha qimmat.
Mavjud transport tarmoqlarining xususiyatlari 3.2-jadvalda keltirilgan.

О М	RPR	ATM	SDH	Texnolo giyalar
+	+	1	+	Soddaligi	Xususiyatlari
+	+	+	+	Rezervlash mexanizmining maviudligi
1	1	+	+	tiniq aloqa kanalining maviudligi
				Rivojlanishga
	1	1		Texnologik o’zaro moslashuvchanlk
+	—	—	+	Arzonligi
+			+	Qurilmalarni sozlash osonligi
+	+	+	i	Kanaldan samarali foydalanish
+	+	+	i	O’tkazish polosasining dinamik boshqaruvi
+	+	+	i	QoS ni ta’minlash