Risk konsepsiyasi: riskning aniqmasligi, riskning manbasi va turlari

3.3. Risklarni boshqarish holatlari
Risklarni boshqarishda infrastrukturaviy holat bo`yicha turlari:
- RMF (risk Menejmenti) - Standart va texnologiya Milliy instituti
tomonidan ishlab chiqilgan;
- MoR -mumkin bo`lgan risklarni aniqlashning amaliy analitik metodlari.
Ularni orasida:
- Brainwriting;
- Enterning;
- SMART - maqsadlar va takliflar tahlili;
- SWOT tahlil;
- VRIO tahlil.
Risklarni boshqarish sohasidagi standartlarga quydagilar kiradi:
- ISO 14971 (Tibbiy asboblar);
- ISO 16085:2006 - tizimlari va dasturiy ta`minot muhandislik - Risklarni
boshqarishda hayotiylik jarayonlari;
- ISO 31000 - risklarni boshqarish - tamoyillari va ko`rsatmalar;
- IEC/ISO 31010 - Risklarni boshqarish - Risklarni baholash texnikasi;
- ISO Guide 73: 2009 - Risklarni boshqarish yo`riqnomaga asosan olib
borilishi;
- OHSAS 18001- Ishchilar sog`lig`ini saqlash va risksizlikni baholash.
Har bir inson hayoti davomida muqarrar risklar va hatarlarga uchraydi bu
aniq mavjud. U davlat boshqaruvida ham, xususiy sektorlarda ham keng ma`noda
(sug`urta, manfaatdor qarab, texnik foydalanish xavfi ko`plab qabul ta`riflar ham
bor) uchrashiga sabab bo`ladi.
Barcha ta`riflar, umumiy tushuncha natijalari noaniqlik hisoblanadi.
Ba`zida ular ixtilof bo`ladi va qanday qilib natijalarini tavsiflovchi xususiyatlar
faqat salbiy oqibatlarga ega bo`lib, ba`zi paytda, xavfni tasvirlab boshqalari esa
neytral bo`lishini ko`rishimiz mumkin. Riskning yana bir tavsifi quyidagi
ko`rinishga ega:
1. Xavf kelajakda bo`ladigan noaniqlikni anglatadigan tadbirlardir. Bu
noaniqlik bilan ehtimollikning ifoda etishi va risk tashkilotning maqsadlariga
erishishiga ta`sir qiladi.
2. “Ehtimolilik”, deb minimal, miqdoriy yoki sifat jihatdan analizning
ayrim shaklida qaror qabul qilish uchun zarur bo`lgan tashkilotning maqsadlariga
erishishida duch keladigan asosiy risklarni yoki tahdid sifatida tushunish kerak.
Har bir xavf (risk) uchun, ikki hisoblar talab qilinadi:
- uning ehtimoli yoki kutilayotgan risk darajasi;
- ta`siri qay darajada yoki oqibatlari hisobi.
Nihoyat, u ba`zi tashkilotlar uchun, xavfni boshqarish masalalariga
qo`llaniladigan usullar deb e`tirof etiladigan salbiy yoki kutiluvchi oqibatlarga
olib kelishi uchun oldindan belgilangan yo`llarga aytiladi. Bu turdagi korxona
yoki tashkilotlar uchun, ehtimolikning biror bir funktsiyasi (masalan, tasodifan
ehtimolilik) deganda xavfni anglatadi. Xavf ta`rifi esa salbiy yoki istalmagan
hodisa, va zo`ravonlik yoki hodisaning oqibatlari kattaligi bo`ladi bu esa ularning
muayyan ijtimoiy qarorlar qabul qilish kontekstlarda ko`proq tegishlidir.
Ikki xil risklilikni boshqarishning tamoyillarini ko`rishimiz mumkin:
1. Xavfsizlikni boshqarishni o`rnatish va natijaga asoslangan tadbirlar
bo`lmasligi kerakligi;
2. Muayyan tashqaridan kutiladigan risk natijalari va shu xavfsizlik
tizimlarini ishlab chiqish hamda ta`minlash tamoyili.
Riskni boshqarishda xavfning tabiati jihatidan ham tahlil qilinib uni yanada
kamaytirish uchun uchun ko`pgina chora tadbirlar qo`llaniladi.