Rimga asossolinishi

37-§. Qadimgi Italiya/ Tabiiy sharoiti vaqadimgi aholisi
Apennin yarimorolida iqlim iliq bo‘lib, yil bo‘yio‘rtacha yomg‘ir yog‘ardi.Yarimorolni to‘liq egallagan Italiya zaminida qurg‘oqchilik ham, qattiq sovuq hambo‘lmasdi. Yegulik mahsulotlar mo‘l-ko‘lligi vatuproq unum dorligi tufayli ko‘p asrlar davomidaqadimgi Italiya aholisining asosiy mashg‘ulotidehqonchilik va chorvachilik bo‘lgan. Qadimzamonlardan boshlab Apennin yarimorolidaturli xil qabilalar yashagan. Lig‘urlar Italiyaningqadimgi qabilalaridan biri bo‘lib, chorvachilikbilan shug‘ullanganlar.«Italiya» so‘zi (yunoncha «vitulus» so‘zidan) buqa, buzoqcha ma’nosini bildiradi. Mil.avv. VIII-VI asrlarda Italiya sohillarida koloniyalarga asos solgan yunonlar bu mamlakatdasigirlarni o‘tlatish uchun ajoyib o‘tloqlarni topganlar.Apennin yarimorolidagi eng katta daryo Podaryosidir. Yarimorolning qabilalari italiklar debnomlangan. Italiyaning shimoli-g‘arbiy qismida etrusklar yashagan. Ularning asosiy mashg‘uloti dehqonchilik bo‘lgan. Mil. avv. VIII asrda etrusklar Italiyada 12 ta shahar-davlatningittifoqini tuzishadi. Etrusklar Sharq mamlakatlari bilan erkin savdo-sotiq qilish uchun yunonkoloniyalariga qarshi kurash boshladilar. Afrikaning shimoliy sohilida joylashgan Finikiyakoloniyasi Karfagen shahar-davlati ham ularga qo‘shildi. Avvaliga karfagenliklar va etrusklar g‘alaba qozonishdi, ammo ko‘p o‘tmayyunon qo‘shini ularni quruqlik va dengizda tormor qildi.
Rimga asossolinishi
Rim shahri Tibr daryosibo‘yidagi dehqonchilik manzilgohlaridan boshlangan. Tibrbo‘ylab joylashgan kichik manzilgohlar birlashib, katta shaharga aylandi. Rim yettita tepalikda joylashgan. Tibr toshgan kezlarda tepaliklar o‘rtasidagi yerlar odam o‘tolmaydiganbotqoqlikka aylanib qolar edi. Shahar joylashishi harbiy nuqtai nazardan juda ham qulaybo‘lgan. Daryo va botqoqlik lotinlarni qo‘shniqabilalar hujumlaridan himoya qilar edi.Rivoyatga qaraganda, mil. avv. 753-yildaRim shahriga aka-uka Romul va Rem tomonidan asos solingan. Dunyo ga kelganlaridanso‘ng chaqaloq larni savatga solib, Tibr daryosi bo‘yiga tashlab ketadilar. Daryo bo‘yidaularni Ona bo‘ri topib olib, emizadi va boqadi. Keyin aka-ukalarni bir cho‘pon topib olibtarbiya laydi.Voyaga yetganlarida esa ular Tibr bo‘yidashahar barpo etishga ahd qilishadi. Aka-ukalar janjallashib qolib, Romul o‘z inisini o‘ldiribqo‘yadi, shaharga esa o‘z nomini beradi.Bugungi kunda, afsonada aytilganidek, egizaklarni emizgan Ona bo‘ri Rimning timsolihisoblanadi. Rim katta shaharga aylanadi.Kapitoliy tepaligida dushmanlardan himoyalanish u chun qal’a bunyod etiladi
Qadimgi Rimdaboshqaruv
Ilgari rimliklar o‘z hukmdorlarini saylashardi.Hu km dorlar ham harbiyboshliq, ham sudya, ham kohin bo‘lishgan.Laqabi Mag‘rur Tarkviniy degan kishi mamlakatga saylab qo‘yilgan hukmdorni o‘ldirib,hokimiyatni egallab oldi.Bundan darg‘azab bo‘lgan aholi qo‘zg‘olonko‘tarib, Tarkviniyni shahardan haydab yubordi. Shahar ahli butun hokimiyat bir kishi qo‘lida jamlanishiga yo‘l qo‘ymaydiganboshqaruv shakliga o‘tishga qaror qiladi.Podsho hokimiyatining ag‘darilishi Rim respublikasi a sosini yaratdi
Tayanch konspektApennin yarimoroliItaliya – «buzoqchalar o‘lkasi»ligurlar, italiklarmil. avv. VIII asr – 12 shahar-davlat ittifoqimil. avv. 753-yil – Tibr daryosi bo‘yida Rimshahriga asos solinishi
Mil. avv.753- yil Rimgaasos solingan sana debqabul qilingan.
Mag‘rur Tarkviniy quvg‘inqilinganidankeyin, mil.avv. 509-yildaRim respublika deb e’lonqilindi.