Review of law sciences 7

Юридик фанлар ахборотномаси Вестник юридических наук
/
/ Review of law sciences
44
Қонун жамоат бирлашмалари фаолиятига оид қонунларда белгиланган талабларга риоя
этилиши устидан давлат назоратининг шаклларини белгилаб беради
Масалан
фа
.
,
қат
қонунда белгиланган ҳолатлардагина жамоат бирлашмалари тегишли давлат органларига ўз
фаолиятлари
тўғрисида
маълумот
тақдим
этиб
туради.
Молия
идоралари
жамоат
бирлашмаларини маблағ билан таминлаш ва улар даромадларининг манбаларини назорат
қилиб боради Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ва унинг жойлардаги идоралари
.
жамоат
бирлашмаси
уставини
рўйхатга
олади
ва
унинг
фаолиятини
мақсадга
мувофиқлигини устав
,
қоидаларига риоя этилишини назорат қилади.
Жамоат бирлашмаси қонунга зид хатти-ҳаракатларни содир этган тақдирда фа
,
қатгина
суд
қарорига
биноан
тугатилиши
мумкин
(Ўзбекистон
Республикасида
жамоат
бирлашмалари тўғрисидаги Қонуннинг 22-моддаси).
Мазкур конституциявий норма халқаро ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган норма ва
принципларга ҳам тўлақонли мос келади
Хусусан
Европа Кенгашининг
йил
.
,
2003
16
«
апрелдаги
Европада ноҳукумат ташкилотлар мақомининг асосий принциплари нинг
»
73-бандида ноҳукумат ташкилотларни тарқатиб юбориш фавқулодда чора сифатида
қўлланилиши ҳамда суд назоратининг предмети бўлиши лозимлиги белгиланган.
Қолаверса Европа Кенгашининг Демократияга
,
«
ҳуқуқ орқали Евро
»
па комиссиясининг
(
)
1999
«
Венеция
комиссияси
йилдаги
Сиёсий
партияларни
тақиқлаш
ва
тарқатиб
юборишнинг раҳбарий принциплари га кўра
»
, сиёсий партияларни тарқатиб юбориш
фақатгина ваколатли суд органи томонидан очи қ ва адолатли суд му ҳокамасида барча
процессуал кафолатларга риоя этган ҳолда қабул қилинган қарор асосида амалга оширилиши
мумкин.
Хорижий давлатлар конституцияларида ҳам демократиянинг муҳим талабларидан бири
сифатида
жамоат
бирлашмаларини
тарқатиб
юбориш
Конституция
ва
қонунларда
кўрсатилган асослар бўлганда ва қоида тариқасида суд қарори асосида амалга оширилиши
белгиланган
Хусусан
Германия Асосий
.
,
қонуни 18-моддаси мақсади ва фаолияти
конституциявий тузумга қарши қаратилган
жиноят
,
қонунларига зид бўлган ҳолларда
уюшиш ҳуқуқини чеклаш яъни у
,
юшмаларни суд қарори асосида тарқатиб юборишни кўзда
тутади Бразилия
.
Конституцияси 5-моддасида эса уюшмаларни мажбурий тартибда тугатиш
,
ёки фаолиятини тўхтатиб қўйиш фақатгина суд қарори асосида амалга оширилиши
мумкинлиги белгиланган
Худди шу сингари
.
қоида Испания Конституциясининг 22-
моддасида ҳам ўз аксини топган бўлиб
унга кўра
Уюшмалар фа
,
, «
қатгина суднинг
асослантирилган қарори асосида мажбурий тартибда тугатилиши ёки фаолияти тўхтатиб
қўйилиши мумкин». Дания Конституциясининг 78-моддасида ҳам уюшмаларни тарқатиб
юбориш Олий суд ваколатига кириши белгилаб қўйилган.
Яна бир муҳим конституциявий қоида – давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг
жамоат бирлашмалари фаолиятига аралашишига шунингдек жамоат бирлашмаларининг
,
давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятига аралашишига йўл қўйилмаслиги
ҳисобланади.
Албатта,
давлат
ва
жамоат
бирлашмаларининг
бир-бирининг
фаолиятига
аралашмаслигининг Конституция даражасида мустаҳкамланиши амалда бундай ҳаракатлар
учун юридик жавобгарликка тортиш заруратини юзага келтирган. Масалан
Ўзбекистон
, «
Республикасида жамоат бирлашмалари тўғрисида ги
»
Қонуннинг 21-моддасида мазкур
қоидаларни бузганлик учун жавобгарлик асослари ҳам белгиланган Унга кўра
.
, «Жамоат
бирлашмалари тўғрисида ги
»
Қонунни бузиш амалдаги қонунларга мувофиқ жиноий,
маъмурий моддий ёки ўзга жавобгарликка сабаб бўлади
,
» [7].
Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодекси ( 216, 216-1-моддалари) ёки Маъмурий
жавобгарлик тўғрисидаги кодексда ( 202-1, 239, 239-1-моддалари) ҳам мазкур ҳаракатлар
учун давлат ва жамоат идораларининг мансабдор шахслари шунингдек фу
,
қароларнинг
жавобгарлиги белгиланган.

---