Resurslar cheklanganlik muammosi

Masalalar

1. 
   Agar TC(10)=52 ga ATC(9)=5.3 ga va MC(9)=5 teng bo’lsa:
   

1. 
   MC(10) ni topish mumkinmi?
   
2. 
   Ushbu ma’lumotlar asosida TC(8) ni topish mumkinmi?
   

2. 
   Jadval ma’lumotlaridan foydalanib jadvalni to’ldiring.
   

Q	TC	AFC	VC	AC	MC
1				150
2		60			26
3			78
4	216

3. 
   MPl(6)=10, APl(5)=4 bo’lsa APl(6)=?
   

4. 
   Resurs xarajatlari o’zgarmas N=2. Boshqa xarajatlar L=2, K=16, Pl=10, Pn=1 birlikga teng. Ishlab chiqarish funksiyasi Q(L,K,N)=20L+26K+KLN+N2 ko’rinishida. Tadbirkor umumiy mehnat va kapital xarajatlarini 100 birlik qilishi uchun oldingi xarajatlarni qanday o’zgartirishi kerak?
   

5. 
   Bo’sh kataklarni to’ldiring.
   

Q	AFC	VC	AC	MC	TC
0	0	0	0	0	100
10			20
20	5
30				11	390
40		420
50	2		14

6. 
   Firmaning chekli xarajatlari Q ga bog’liq bo’lib quyidagicha berilgan va u quyidagi ko’rinishda . Agar doimiy xarajatlar 2200 ga teng bo’lsa o’rtacha xarajatlarni hisoblang.
   

7. 
   Jadvalni to’ldiring.
   

Q	TC	VC	FC	AFC	AVC	AC	MC
0	60
1	100
2	130
3	155
4	190
5	210

8. 
   Bir mahsulotni ishlab chiqarishda A resursdan 1 ta va B resursdan esa 2 ta talab qilinadi. A resursning 1 birligi 20 ming, B resursning bir birligi 30 ming turadi. O’rtacha o’zgaruvchan va chekli xarajatlar topilsin.
   

9. 
   Firma bir birlik mahsulot ishlab chiqarishi uchun 15 ming xarajat qiladi va uni 20 ming so’mga sotadi. Firma bir kunda 150 ta mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. Yangi texnologiya kirib kelishi bilan ishlab chiqarish 20% ga ortib, xarajatlar 20% ga, sotuv narxi ham 5% ga qisqardi. Umumiy tushum qanday o’zgaradi?
   

10. 
    Firma 100 birlik mahsulot ishlab chiqaradi va uning har bir birligini 50 ming so’mdan sotadi. Firma 10 birlik qo’shimcha mahsulot ishlab chiqarib uni oldingi narxda sota oladi, ammo bunda uning bir birlik mahsulot uchun qiladigan xarajati 40 mingdan 45 mingga ko’tariladi.
    

1. 
   Firma bu imkoniyatdan foydalanadimi?
   
2. 
   Firma 10 birlik mahsulot hajmini oshirish uchun mahsulot narxi eng kamida nechi so’mni tashkil etishi kerak?
   

11. 
    Firmaning umumiy xarajatlari ga teng. O’rtacha umumiy xarajat, chekli xarajat, o’rtacha o’zgaruvchan xarajatlar topilsin.
    

12. 
    Mahsulot tannarxining 30 % ishchcilarga oylik sifatida va 10%i elektr-energiyaga to’lanadi. Agar ishchilar oyligi 50% ga ortsa va elektr energiyasi xarajatlari 40 % ga tushsa, mahsulot tannarxi qanday o’zgaradi?
    

13. 
    Umumiy xarajatlar funksiyasi quyidagicha berilgan: . Aniqlang:
    

1. 
   Q ga bog’liq holda FC, VC, ATC, AFC, AVC, MC ni toping.
   
2. 
   Q qanday bo’lganda o’rtacha umumiy xarajatlar minimum bo’ladi?
   
3. 
   ATC, AVC va MC larni grafikda tasvirlang.
   

14. 
    Tadbirkor 600 ming so’m investitsiya kiritib o’z biznesini tashkil qildi. Uning daromadi yillik 2 mln so’mni tashkil qiladi. Yillik buxgalteriya xarajatlari 1.7 mln so’mga teng. Agar u boshqa bir korxonada menejer bo’lib ishlaganida oyiga 20 ming daromad olishi mumkin edi. Depozitlar bo'yicha qaysi bank foizida u o'z biznesidan voz kechishi kerak?
    

15. 
    Firma 100 ishchini yollagan, oxirgi ishchi esa ishlab chiqarishni 20 donaga oshirgan. Firmada ishchi kuchining o’rtacha mahsuloti 20 ga teng bo’lsa, firma oxirgi ishchini ishdan bo’shatsa o’rtacha mahsulot qanday o’zgaradi?
    

16. 
    Ishchilar soni 20% ga oshgan va mahsulot miqdori 50% ga oshgan. Mehnat unumdorligi qanday o’zgargan?
    

17. 
    Ishchilar soni 20% ga kamaytirildi va mahsulot miqdori 50% ga kamaydi. Mehnat unumdorligi qanday o’zgargan?
    

18. 
    Berilgan ma’lumotlar asosida noma’lumlarni aniqlang.
    

1. 
   TPL(5)=450; TPL(6)=480 MPL(6)=?
   
2. 
   APL(5)=40;APL(6)=50 MPL(6)=?
   
3. 
   TPL(5)=470;MPL(6)=10 APL(6)=?
   
4. 
   APL(5)=40;MPL(6)=10 APL(6)=?
   
5. 
   APL(3)=10;APL(4)=10;APL(5)=11 MPL(5)=?
   
   

19. 
    Qisqa muddatli ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha ko’rinishda berilgan . 16 birlik mehnatning chekli mahsuloti nimaga teng bo’ladi?
    

21. Mehnatning o’rtacha mahsuloti 30 ga, ishchilar soni esa 15 ga teng.Quyidagilarni hisoblang.
a) ishlab chiqarish hajmi hajmi;
B) yollangan ishchilar soni ikki baravar ko'payib, mahsuldorlik o'zgarishsiz qolsa, mahsulot necha marta o'zgaradi?

20. 
    Musbat, manfiy, o’zgarishsiz masshatab samarasida quyidagilar qanday ko’rinishda bo’lishini tushuntiring.
    

1. 
   O’rtacha xarajatlar
   
2. 
   Umumiy xarajatlar
   
3. 
   Chekli xarajatlar
   

21. 
    Shu paytgacha noshir uchta kitobni ingliz tilidan o’zbek tiliga tarjima qilish uchun 25 ming, 33 ming, 48 ming pul sarflagan. Kitoblarni bosib chiqarishga tayyorlash jarayonini yakunlash maqsadida yana 60, 70 va 80 ming so’m sarmoya kiritishi kerak. Bozorning so'nggi marketing tadqiqotlariga ko'ra, birinchi kitobdan kutilayotgan daromad taxminan 80 ming so’mni tashkil qiladi.Ikkinchi kitobdan 120 ming, uchinchi kitobdan 75 ming. Kitoblarning qaysi birini sizningcha, nashriyot bosib chiqarishi kerak?
    
22. 
    Tovarning bir birligini ishlab chiqarish quyidagi o'zgaruvchan ishlab chiqarish omillarini talab qiladi: 4 ta A resurs va 3 ta B resurs. A resurs birligi 30 so’m, B resurs birligi 40 so’mni tashkil etadi. O’zgaruvchan xarajatlar, o'rtacha o’zgaruvchan xarajatlar funktsiyalarining tenglamalarini yozing.
    
23. 
    Firmaning umumiy xarajatlarining vazifasi: TC (Q) = 10Q2 ++ 24Q + 88. Firma 16 ta mahsulot ishlab chiqaradigan bo’lsa, firmaning marginal xarajatlari qiymati qancha bo’ladi?
    
24. 
    Firmaning doimiy xarajatlari 90 birlikga teng. Chekli xarajatlar funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega . Korxona 2 birlik mahsulot ishlab chiqaradigan bo’lsa umumiy xarajatlar nimaga teng bo’ladi?
    
25. 
    Korxonaning 2 ta zavodi mavjud bo’lib har bir zavod o’ziga hos ishlab chiqarish xarajatlari funksiyasiga ega bo’lib, ular quyidagi ko’rinishda va . Umumiy xarajatlar funksiyasi aniqlansin.
    
26. 
    Korxonada ishlovchilarning 30% ish tashlashda qatnashdi. Natijada mehnat unimdorligi 20% ga kamaydi. Natijada firmaning o’rtacha xarajatlari qanday o’zgargan?
    
27. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi . Yalpi xarajat 30$ ga teng. Mehnat narxi 4 $ va capital narxi 5$ ga teng bo’lsa maksimal mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlaydigan resurslar sarfi aniqlansin.
    

28. 
    Faraz qilaylik bolalar o’yinchog’i ishlab chiqarishda ishchi kuchi o’zgaruvchan omil deb qaralsin. Qisqa muddatli oraliqda firma ishlab chiqarish funksiyasi quyidagiga teng bo’lsin. . Korxona ma’muriyati o’z oldiga bir sutkada maksimal mahsulot ishlab chiqarishi uchun necha birlik o’zgaruvchan omildan foydalanishi kerak bo’ladi?
    

29. 
    “Yunior” va “Yulduzcha” farikalari qandolatchilik bilan shug’ullanadi. “Yunion” qandolatchilik fabrikasida 5 ta ishchi kuchi 4 soat mobaynida ishlaydi va 5 kunlik ish kuni mobaynida haftasiga 400 ta tort pishirishadi. “Yulduzcha” qandolat fabrikasida 25 ishchi kuchi 8 soat mobaynida haftasiga 7 kun ish kunida 700 ta tort pishirishadi. Qandolatchilik fabrikalarining mehnat unumdorligini hisoblang.
    

30. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko’rinishda , bu yerda L-ishchi kuchi va K-kapital sarflari. Agar mehnat sarfi 4 ga va kapital sarfi 7 ga teng bo’lsa, kapitalning chekli mahsuloti nimaga teng bo’ladi?
    

31. 
    Duradgor bir kunda 3 ta stanok 14 ta ishchi kuchi bilan 26 ta stol yasaydi. U 2 ta stanok va 6 ta ishchi kuchi 34 ta stol yaratadi. Mehnat va kapitalning chekli mahsuloti o’zgarmas. 7 ta stanok va 10 ta ishchi kuchi yordamida qancha mahsulot ishlab chiqarish mumkin?
    

32. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko’rinishda . Resurslar sarfi (4;8) bo’lsa, ishchi kuchiga nisbatan chekli texnologik almashtirish normasi nimaga teng bo’ladi?
    

33. 
    Agar mehnat sarfi 6 ga, kapital sarfi 4 ga teng bo’lsa, Quyidagi ishlab chiqarish funksiyalariga nisbatan chekli texnologik almashtirish normasini hisoblang.
    

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   

34. 
    Ishla chiqarish funksiyasi quyidagi ko’rinishda. Ishlab chiqarish xarajatlari 20 ga teng. Mehnat narxi 4 so’m va kapital narxi 3 ga teng bo’lsa, muvozanat miqdorlarni hisoblang.
    
35. 
    Kelajakda zavodda ishlab chiqarishning 2 ta varianti mavjud. Birinchisining o’rtacha xarajatlari va ikkinchisi ko’rinishiga ega.
    

1. 
   Qaysi zavodda o’rtacha xarajatlar minimum bo’ladi?
   
2. 
   Qanday vaziyatda ikkinchi zavoddagi o’rtacha xarajatlar birinchisiga qaraganda ko’proq bo’ladi?
   

36. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega . Bu yerda L-ishchi kuchi va K- kapital. Ishchi kuchi narxi 2 ga kapital narxi esa 6 ga teng. Korxonaning xarajatlari 480 ga teng bo’lsa, quyidagilarni hisoblang:
    

1. 
   Izokosta tenglamasi
   
2. 
   Kapital miqdori 50 ga teng bo’lsa, ishchi kuchi xarajatlari nimaga teng bo’ladi?
   
3. 
   Agar ishchi kuchi sonini 120 dan 119 ga tushiradigan bo’lsak, kapitalni qancha birlikga oshirish kerak bo’ladi?
   

37. 
    O’rtacha xarajatlar funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega 5+2Q. 10-mahsulotni ishlab chiqarishning chekli xrajatlarini hisoblang.
    
38. 
    Firma paypoq ishlab chiqaradi. Buning uchun 1 kunda 5 soat mehnat va 6 soat kapitaldan foydalanadi. Mexnatning chekli mahsuloti 90 ta paypoq, kapitalning chekli mahsuloti 120 ta paypoqqa teng. Bir soatlik ish haqi 4000 so‘m, kapital narxi 5000 so’m. Resurslar sarfini yaxshilash orqali maksimal maxsulot ishlab chiqarish hajmini aniqlang.
    
39. 
    Firma futbolka ishlab chiqaradi. Ishlab chiqarish funksiyasi ga teng. Mehnat narxi 6000, kapital narxi 10000 so’m. Firmaning yalpi xarajati 1800000.
    Aniqlansin:
    a) maksimal mahsulot hajmi va uni ta’minlovchi resurslar sarfi;
    b) masshtab samarasi qanday?
    
40. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha berilgan . Agar ishchi kuchi 9%ga, K- 4 %ga ortirilsa, ishlab chiqarish hajmi qanday o‘zgaradi?
    
41. 
    Firma ishlab chikarishda kapital va mexnatdan foydalanadi. Ishlab
    chikarish funksiyasi . Bo’sh qolgan kataklarni to‘ldiring va izokvanta chizig’ini grafikda aks ettiring.
    

K	20		25		10
L		20		25
Q	100	100	100	100	100

42. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi . Jamg’arma normasi 0,5, Amortizatsiya normasi 0,1. Mehnat sarfi o’zgarmas. Boshlang’ich mehnat sarfi -160 000, boshlangich kapital narxi - 90 000. Keyingi va uzoq muddatli oraliq uchun ishlab chiqarish hajmi topilsin (R.Solou modeli).
    
43. 
    Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega: . Kapital narxi 60000 so’m, ishchi kuchi narxi 130000 so’m bo’lsa, u maksimal mahsulot ishlab chiqarishi uchun qancha ishchi kuchidan va qancha miqdordagi kapitaldan foydalanadi?
    
44. 
    Biror firmaning ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha berilgan
    bo‘lsin: . Bir birlik mexnat narxi 40000 so‘m, bir birlik kapital narxi 90000 so’m bo’lsa, firma Q =1500 birlik mahsulot ishlab chiqarishi uchun qancha miqdorda mehnat va kapitalga ega bo’lishi kerak?
    
45. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha berilgan . Q= 200 ga teng bo’lgan holda, izokvanta chizilsin va L=100 bo’lgan holdagi chekli texnologik almashtirish normasi aniqlansin.
    
46. 
    Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi . Kapital narxi 30
    ming so’m, ishchi kuchi narxi 40 ming so‘mga teng. Agar firma byudjeti 300 ming bo’lsa, u qancha mikdorda maksimal mahsulot ishlab chiqara oladi?
    
47. 
    Ishlab chiqarish funksiyasi . Firma xarajati 4 800 000 sum
    teng. Agar bir soatlik ish haqi 3 000 so‘m, bir soatlik ijara haqi 4 000 so‘m bo‘lsa, maksimal ishlab chiqarish hajmi topilsin.
    
48. 
    Ishchilarning ish soatlari 8 soatdan 6 soatga qisqartirildi. Ish
    unumdorligi necha foizga oshsa ishlab chiqarish hajmi 2%ga ortadi?
    
49. 
    Umumiy xarajat formulalari quyidagicha berilgan:
    a)TC=500+5Q; b) TC=500+5Q+0.25Q2
    Mashtab samarasining tipi aniqlansin.
    
50. 
    Aytaylik kapitalga bog’liq ishlab chiqarish elastikligi 0.6 ga, mehnatga bog’liq elastiklik koeffitsenti 0.3 ga teng bo’lsin. Agar mehnat omili 10 % ga qisqarsa va kapital omili 5% ga oshirilsa ishlab chiqarish hajmi qanday o’zgaradi?
    
51. 
    Magig Potion Companyning 3 ta menejeri ishlab chiqarishdagi
    ehtimoliy o‘sishni muhokama qilishyapti. Har biri buning uchun bittadan yo‘l taklif qiladi.
    Harry: Biz kompaniyamizning mahsuldorligini (kishi boshiga to‘g‘ri
    keladigan ichimlik idishi) o‘sish yoki kamayishini sinab ko‘rishimiz
    kerak.
    Ron: Biz o‘rtacha xarajatimizni (har bir ishchiga to‘g‘ri keluvchi
    xarajat) o‘sish yoki
    kamayishi mumkinligini sinab ko‘rishimiz kerak.
    Hermione: Biz qo‘shimcha ichimlik sotishdan oladigan qo‘shimcha
    daromadimiz ko‘proq bo‘lishi yoki kamroq bo‘lishi mumkinligini sinab
    ko‘rishimiz kerak.
    

Ulardan qaysi birining fikri to’g’ri?

52. 
    Korxona bir kunda umumiy qiymati 30 000 so‘mlik bir turdagi 10 birlik mahsulot chiqaradi va sotadi.
    

1)Mehnat unumdorligi 3 marta oshdi.
2)Mehnat unumdorligi 2 marta oshdi.
Mahsulot birligining va barcha mahsulotning qiymati qanchaga o‘zgaradi?

53. 
    Firma N dona mahsulotni M so‘mdan sotgan. Bunda o‘rtacha doimiy xarajat ι so‘m/dona, o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajat esa τ so‘m/donani tashkil qilgan. Firma daromadi va foydasini aniqlang.
    
54. 
    Firma ma’lum miqdordagi mahsulotning har birini 250 so‘mdan sotib, 2 530 so‘m foyda qilgan. Agar o‘rtacha umumiy xarajat 20so‘mni tashkil qilgani ma’lum bo‘lsa, firma qancha mahsulot sotgan?
    
55. 
    “L” korxonada mahsulot ishlab chiqarish o‘tgan yilga nisbatan R karra ortib, o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar І foizga kamaydi. Bu yilgi va o‘tgan yilgi o‘zgaruvchan xarajatlar foizini toping.
    
56. 
    Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega: Q=2*α*K
    Kapital narxi 4 000 so‘m, ishchi kuchi narxi 12 000 so‘m. Agar firma byudjetida 12000 so‘m bo‘lsa, u maksimal miqdorda mahsulotishlab chiqarish uchun qancha ishchi kuchidan va qancha miqdordagi kapitaldan foydalanadi? Maksimal ishlab chiqarish hajmi qancha bo‘ladi?
    
57. 
    Sentyabr oyida davlat korxonasida 25000 kishi ishlab, 19,5mln. so‘mlik mahsulot ishlab chiqdi. Xususiy kichik korxonalarda 22 kishi band bo‘lib, 17,5 mln. so‘mlik mahsulot yaratildi. Chet elliklar bilan birgalikda tashkil etilgan qo‘shma korxonalarda esa 24000 kishi band bo‘lgan xolda 30500ming so‘mlik mahsulot ishlab chiqdi. O‘rtacha har bir ishchiga to‘g‘ri keladigan mahsulot miqdorini hisoblang. Mehnat unumdorligi nuqtayi nazaridan qaysi mulk shakli samarali ekanligini aniqlang. Sizningcha buning sababi nimada, izohlang.
    
58. 
    O‘tgan yili «Samandar» korxonasida o‘zgaruvchan xarajatlar umumiy xarajatlarning 3% ini tashkil qilgan. Bu yil esa o‘rtacha doimiy xarajatlar 4%, o‘rtacha umumiy xarajatlar esa 8%ga ortdi. «Samandar» korxonasining o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar nisbatini toping.
    
59. 
    O‘tgan yili «Nemo» korxonasida o‘zgaruvchan xarajatlar umumiy xarajatlarning 2%ini tashkil qilgan. Bu yil esa o‘rtacha doimiy xarajat 3% o‘rtacha umumiy xarajat esa 6,5%ga ortdi. «Nemo» korxonasining o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar nisbatini toping.
    
60. 
    Tovarga bo‘lgan talab miqdori va tovar narxi orasidagi bog‘liqlik
    Qd = 20 – P funksiya ko‘rinishida. Umumiy xarajat TS = 30+Q2 funksiya ko‘rinishida berilgan bo‘lsa, u holda quyidagilarni aniqlang.
    

1. 
   Umumiy daromad (TR), umumiy xarajat (TS) foyda (R2)ning grafigini quring.
   
2. 
   Ishlab chiqarish hajmi qanday bo‘lganda firma foydasi maksimallashganini va shu foyda miqdorini aniqlang.
   

61. 
    «Dildora» tijorat firmasi bir yilda savdo-sotiq ishini yuritish uchun.
    Bino inshoot uchun – 6,7 mln.
    Asbob uskuna uchun – 4,3 mln.
    Xom ashyo uchun – 2,8 mln.
    Oylik maosh uchun – 2,1 mln.
    Soliq uchun – 1,4 mln. Joriy sarf qilingan shuning uchun evaziga
    1,8 mln. foyda ko‘rgan. «Dildora» tijorat firmasining jami foyda
    me’yori miqdori necha foizni tashkil etadi?
    
62. 
    Firma 1-tur mahsulotidan 50 dona, 2-tur mahsulotidan esa 100 dona
    sotsa, 50 100 daromad qiladi. Agar 1-turdan 80 dona, 2-turdan 90 dona
    sotsa, 78 ming so‘m daromad qilgan bo‘lar edi. Har bir mahsulotning
    narxini toping.