Республики узбекистан

 

3-Ma‟ruza.  

Avtomatik sistemalarini loyihalashda blokli-ierarxik yondashuv va ularning 

struktur sxemalarini loyihalash 

Reja: 

1.  Avtomatika sistemalarini blokli-ierarxtik usulda loyihalash. 

2.  Blokli-ierarxik usulning afzalliklari va kamchiliklari. 

3.  Blokli-ierarxik loyihalash usuliga misollar. 

4.  Avtomatlashtirish sistemalarini tuzish asoslari. 

5.  Sistemaning tayanch joylarining miqdorini aniqlash, tanlash. 

6.  Tarkib sxemalarining vazifasi, grafik ifodalanishi va turlari. 

 

1. Avtomatika sistemalarini blokli-ierarxik usulda loyihalash. 

Odamning  muhandislik  faoliyati  avvalo  texnik  ob‟ektlarni  ishlab  chiqish  -    ularni 

loyihalashga  bog„liq  bo„ladi.  Loyihalash  bu  –  yangi  mahsulot  yaratish  yoki  berilgan  talablarni 

qondiruvchi  yangi  jarayonlarni  amaliyotda  qo„llash  uchun  zarur  bo„lgan  barcha  hujjatlarni  olish 

maqsadidagi  qidiruvlar,  tadqiqot,  hisob-kitob  va  konstruksiyalash  bo„yicha  ishlar  majmuasidir. 

Inson  faoliyatining  istagan  sohasida  EHMni  qo„llash  ulkan  formallashtirish,  tushunchalarni, 

terminlarning bir xilligini va tasnifning aniqligini juda qat‟iy aniqlash yuzasidan qo„plab murakkab 

masalalarni  qayta  ko„rib  chiqishni  talab  qiladi.  Bu  munosabatlarda  va  avtomatika  sistemalarini 

loyihalash sohasida istisnolar bo„lishi mumkin emas [2, 4]. 

Fan  va  texnika  taraqqiyoti  barcha  murakkabroq  texnik  ob‟ektlar  –  katta  miqdordagi  o„zaro 

bog„langan  elementlardan  tuzilgan  murakab  sistemalar  (avtomatika  sistemalari)ni  yoritishga  olib 

kelmoqda.bu  ob‟ektlarni  ishlab  chiqish  uchun  bir  necha  yil  vaqt  va  ko„pgina  mutaxassislarni  jalb 

etishni  talab  qiladi.  Loyihalashning  bunday  muddati  odatda  to„g„ri  kelmaydi,  chunki  vaqt  o„tgani 

sari ma‟naviy jihatdan eskira boshlaydi. 

Buning  oldini  olish  uchun  ikkita  tendensiya  mavjud,  sistemani  murakkablashtirish  va 

loyihalash  muddatini  qisqartirish,  bular  avtomatika  sistemalarini  loyihalashni  avtomatlashtirishni 

kundalik zaruriyatga aylantiradi. 

Blokli-ierarxik  usulda  loyihalash  jarayoni  va  ob‟ektning  o„zini  taqdim  etish  bosqichlarga 

taqsimlanadi.  YUqori  bosqichda  eng  umumiy  qismlar  va  loyihalanayotgan  sistemaning  o„ziga 

xosliklarini  ko„rsatuvchi  kam  detalli  ko„rinishdan  foydalaniladi.  Ishlab  chiqishning  har  bir  yangi 

bosqichida  ko„rib  chiqishning  to„liqlik  darajasi  o„sib  boradi,  bunda  sistema  to„lig„icha  emas, 

alohida  bloklar  sifatida  qaraladi.  Bunday  usul  har  bir  bosqichda  masalalarni  mumkin  daraja 

murakkablikda,  ya‟ni  inson  tushunadigan,  anglay  oladigan  va  loyihalash  vositalari  yordamida 

echish  mumkin  bo„ladigan  qilib  formulalashtirish  va  maslalarni  hal  qilishga  imkon  beradi. 

Bloklarga  bo„lish  shunday  bo„lishi  kerakki,  istagan  bosqichdagi  blokning  hujjatlari  bitta  odam 

tomonidan aniqlanadi va qabul qilinadi.