Respublikasioliy

Iqtisodiy tebranishlar ko‘rsatkichlari

Sikl fazalarining asosiy indikatori boMib iqtisodiy o‘sish sur’ati ko'rsatkichi (rate of growth-g) sanaladi, u protsentlarda ifodalanadi va

g = |Y , - Y l.l) / Y t.,l*100%

formula yordamida hisoblanadi, bu yerda:

Y, - joriy yil real YalM;

Y,.i - o‘tgan yilning real YalM.

Shunday qilib, bu ko‘rsatkich real YaMMning har bir keyingi yili oldingisiga nisbatan foizdagi o‘zgarishini xarakterlaydi, ya’ni aslida o‘sish (growth) sur’atini emas, balki YaMMning oshib borish (qo‘shilish) sur’ati. Agar bu miqdor musbat boMsa, bu iqtisod o‘sish fazasida ekanligini anglatadi, agar u manfiy boMsa, tushish fazasini bildiradi. Bu ko‘rsatkich bir yil muddatga hisoblanadi va iqtisodiy rivo­ jlanish sur’atlarini xarakterlaydi, ya’ni qisqa muddatli (har yilgi) amal- dagi YalMning tebranishlarini ifodalaydi. U yilning o‘rtacha o‘sish sur’atlari, ya’ni iqtisodiy o‘sish tezligi uchun hisoblanadigan potensial YalM o‘sishining uzoq muddatli tendensiyasidan farq qiladi.

Turli fazalarda iqtisodiy miqdorlar harakatiga bogMiq ravishda quyidagi ko‘rsatkichlar ajratib ko‘rsatiladi:

prosiklik, ular ko‘tarilish fazasida oshib, tushish fazasida kamayadi (real YalM, yalpi daromadlar miqdori, sotuv ha­ jmi, firmalar daromadi, soliq tushumlari miqdori, transfert toMovlari hajmi, import hajmi);

kontrsiklik, ular tushish fazasida oshib, ko‘tarilish fazasida kamayadilar (ishsizlik darajasi, firma zahiralari miqdori); asiklik, ular siklik xarakterga ega emas va ularning miqdori sikl fazalariga bogMiq emas (eksport hajmi, soliq stavkasi, amortizatsiya normasi).

53

4.