Respublikasi oliy va o’rta



Download 0,56 Mb.
bet7/25
Sana28.03.2022
Hajmi0,56 Mb.
#513818
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   25
Bog'liq
ERATORI PDF

10-Mavzu:Yo„l qurilishda ishchilar mexnatini taqdirlash va ishni tashkil qilishda asfalt yotqizish mashinasi operatori

Amaliy mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi

Mashg‟ulot vaqti-6 soat

O‟quvchilar soni-30 nafar

Mashg‟ulot shakli

Amaliy

Mashg‟ulot rejasi

1. ishchilar mexnatini taqdirlash
3. Xavfsizlik texnika

O‟quv mashg‟ulotining maqsadi: Yo„l – qurilishda mashinalari va traktorlarini
harakatlanuvchi tarkibi bo‟yicha bilim va ko‟nikmani shaklantirish;

  • Fanning maqsad va vazifalari haqida tushuncha berish;

  • Xavfsizlik texnikasi qoidalari bo‟yicha bilim va ko‟nikmalarni berish.

    • o`urilish mashinalari va traktorlarini va ta‟mirlash ishlarida qo‟llaniladigan texnologik jihozlar haqida tushuncha olishadi;

    • Mavzu savollari bo‟yicha izohlash va shakllantirish jarayonini tashkil qilish.

O’quv faoliyatini natijalari:

  • Fanning maqsad va vazifalari haqida tushuncha berish;

  • Xavfsizlik texnikasi qoidalari bo‟yicha bilim va ko‟nikmalarni berish.

    • : qurilish mashinalari va traktorlarini kasbi haqida tushunchalar berish;

    • Mavzu savollari bo‟yicha izohlash va shakllantirish jarayonini tashkil qilish.

O‟qitish usullari

Slayd taqdimot
yo‟riqnoma berish, taqdimot;

O‟qitish vositalari

Amaliyot jihozlari ,ma‟ruzalar matni, doska, slaydlar, tarqatma
materiallar;

O‟qitish shakli

Kichik guruhlarda ishlash

O‟qitish shart-sharoitlari

Texnik vositalardan foydalanishga va kichik guruhlarda ishlashga mo‟ljallangan auditoriya;

Qaytar aloqaning usul va vositalari

Og‟zaki so‟rov: tezkor so‟rov, taqdimot;
Yozma so‟rov: tarqatma materiallar asosida

“O’quv amaliyoti texnologik xaritasi





Faoliyat
bosqichlari

Faoliyat mazmuni

O‟qituvchi

O‟quvchi

1-bosqich O‟quv mashg‟ulotiga kirish
(20 minut)

    1. Mavzuning nomi, maqsadi va rejasini e‟lon qiladi. (1-Ilova) Mavzuga oid tayanch iboralar bilan tanishtiradi

    2. Mashg‟ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi.

    3. Mashg‟ulot shiori asosida ma‟naviyat saboqlarini beradi;

Tinglaydilar;


Aniqlashtiradilar; Savollar beradi; Yozib oladilar

2-bosqich Asosiy (200 minut)

    1. O‟quvchilarning o‟tilgan mavzu bo‟yicha egallagan bilimlarini uyga berilgan vazifani tekshiradi; Berilgan topshiriq bo‟yicha xar bir guruhlarning (4 ta kichik guruh) taqdimotini tashkillashtiradi;

    2. Mashg‟ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq slaydlarni Power point tartibida namoiyish va sharxlash bilan mavzu bo‟yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. Asosiy ma‟lumotlarni daftarga qayd etishlarini aytadi;




    1. Mavzuni tezkor savol-javob usuli yordamida mustahkamlaydi; Tezkor savol- javob usuli uchun guruhlarga ekspert varag‟ini tarqatadi, yo‟nalish beradi va taqdimotini tashkillashtiradi;

Guruhlarda ishlaydilar, taqdimot qiladilar;
Eshitadilar, yozadilar; savollar beradilar;


Guruhlarda ishlaydilar, taqdimot qiladilar;

3-Bosqich Yakuniy


(20 minut)

    1. Mavzuni rejasi asosida hulosa qilib, eng muhim ma‟lumotlarga o‟quvchilar diqqatini jalb qiladi.

    2. Guruhdagi ish jarayonini baholaydi;

    3. Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi. Uyga vazifa: Mavzu bo‟yicha nazorat savollariga tayyorlanib kelish; Asosiy

qoidalarni yozib kelish;

Tinglaydilar


Vazifani yozadilar;

Mavzu: 1. Yo‟l qurishda umumiy ma`lumot Reja



1 Yo‟l qurilishi texnologiyalarini rivojlantirish……………………….

2 Avtomobil yo‟llarini qurish usullarini

3 Avtomobil yo‟li qurilishini tashkillashtirish…………………….......

G'ildirakli transport yaxshi yo'llarga ehtiyoj tug'dirdi. Odatda, tabiiy materiallar yaxshi tekislangan sirt hosil qilish uchun etarlicha yumshoq va g'ildirakli transport vositalarini ko'tarish uchun etarlicha kuchli bo'lishi mumkin emas, ayniqsa nam bo'lsa va buzilmasdan qolsa. Shahar joylarda tosh bilan qoplangan ko'chalarni qurish maqsadga muvofiq bo'la boshladi va aslida birinchi asfalt ko'chalar qurilganga o'xshaydi Ur miloddan avvalgi 4000 yilda.Korduroy yo'llari qurilgan Glastonberi, Angliya miloddan avvalgi 3300 yilda[5] va g'isht bilan qoplangan yo'llar qurildi Hind vodiysi tsivilizatsiyasi ustida Hindiston qit'asi bir vaqtning o'zida. Yaxshilash metallurgiya miloddan avvalgi 2000 yilga kelib tosh kesuvchi asboblar odatda O'rta Sharqda mavjud bo'lgan va Gretsiya mahalliy ko'chalarni asfaltlashga imkon berish.[6] Ayniqsa, miloddan avvalgi 2000 yilda Minoanslar dan 50 km asfaltlangan yo'l qurdi Knossos shimolda Krit tog'lar orqali Gortin va Lebena, orolning janubiy qirg'og'idagi yonma-yon drenajlari bo'lgan port, 200 mm qalinlikdagi yo'lak qumtosh bloklari bilan bog'langan gil- gips ohakqatlami bilan qoplangan bazaltika bayroq toshlari va alohida edi yelkalar. Ushbu yo'lni har qanday yo'ldan ustun deb hisoblash mumkin edi Rim yo'li.[7] Rim yo'llari oddiydan farq qilar edi korduroy yo'llari Tuproqlangan molozlardan chuqur yo'laklardan foydalanib, asfaltlangan yo'llarga, ular quruq bo'lishini ta'minlash uchun, chunki suv loy tuproqlarda loy bo'lib qolish o'rniga toshlar va moloz bo'laklari orasidan oqib chiqadi.
In O'rta asr Islom olamidavomida ko'plab yo'llar qurilgan Arab imperiyasi. Eng murakkab yo'llar bu edi Bag'dod, Iroq, ular 8-asrda smola bilan qoplangan. Qatran neftdan olingan neft konlari mintaqada, ning kimyoviy jarayoni orqali halokatli distillash.[8]
Rim usullarini qayta kashf etishga urinishlar bo'lgan bo'lsa-da, 18-asrgacha yo'l qurilishida foydali yangilik juda kam bo'lgan. Davomida paydo bo'lgan birinchi professional yo'l quruvchisi Sanoat inqilobi edi Jon Metkalf, taxminan 180 mil (290 km) masofani qurgan burilish yo'li, asosan Angliyaning shimolida, 1765 yildan, qachon Parlament yaratishga ruxsat beruvchi aktni qabul qildi burilish trestlari yangisini qurish Yo'l uchun haq Knaresborough hududida moliyalashtirilgan yo'llar.
Per-Mari-Jerom Tresaguet birinchisini tashkil etganligi bilan keng miqyosda hisobga olinadi ilmiy yondashuv ga yo'l qurilishi Metkalf bilan bir vaqtda Frantsiyada. U 1775 yilda o'z uslubi to'g'risida memorandum yozdi, bu Frantsiyada umumiy amaliyotga aylandi. Unda kichikroq shag'al qatlami bilan qoplangan katta toshlar qatlami ishtirok etgan.
18-asr oxiri va 19-asr boshlarida ikkita ingliz muhandisining ishi bilan avtomobil yo'llarini qurishning yangi usullari kashshof bo'ldi: Tomas Telford va Jon Loudon McAdam. Telfordning yo'l qurish usuli og'ir xandaqning poydevori o'rnatilgan katta xandaq qazishni o'z ichiga olgan. Shuningdek, u o'z yo'llarini trassaguet ishida katta o'zgarishlarni keltirib chiqaradigan drenajni amalga oshirishga imkon beradigan tarzda markazdan pastga qarab qiyshaygan holda ishlab chiqardi. Uning yo'llarining yuzasi singan toshlardan iborat edi. McAdam tuproq va tosh agregatning arzon yo'lak materialini ishlab chiqardi (ma'lum makadam). Uning yo'l qurish usuli Telfordnikiga qaraganda sodda, ammo yo'llarni himoya qilishda samaraliroq edi: u tosh ustiga toshning katta poydevorlari keraksiz ekanligini aniqladi va faqat mahalliy tuproq yo'l va harakatni qo'llab-quvvatlaydi, agar u qoplagan bo'lsa ostidagi tuproqni suvdan va aşınmadan himoya qiladigan yo'l qobig'i.[9] Toshlarning kattaligi McAdamning yo'l qurilishi nazariyasida muhim ahamiyatga ega edi. Pastki
200 millimetr (7,9 dyuym) yo'l qalinligi 75 millimetrdan (3,0 dyuym) katta bo'lmagan toshlarga taqiqlangan.
Zamonaviy asfalt ingliz qurilish muhandisi tomonidan patentlangan Edgar Purnell Xuli, yo'lda to'kilgan smola changni ushlab turishini va silliq sirt hosil qilganini payqagan.[10] U 1901 yilda asfalt uchun patent oldi.[11]
Xuli1901 yil Patent Tarmak uchun yotishdan oldin smola va agregatni mexanik aralashtirish, so'ngra aralashmani a bilan zichlash kerak edi paroxod. Qatron oz miqdordagi qo'shib o'zgartirildi Portlend tsement, qatronva balandlik.[12]

Asosiy maqola: Asfaltbeton
Asfalt (xususan, asfaltbeton), ba'zan yuklarni taqsimlash xususiyati tufayli egiluvchan yulka deb ataladi, 20-asrning 20-yillaridan beri keng qo'llanila boshlandi. Yopishqoq tabiati bitum biriktiruvchi asfaltbetonni sezilarli darajada ushlab turishga imkon beradi plastik deformatsiya, garchi charchoq vaqt o'tishi bilan takroriy yuklanishdan eng tez-tez uchraydigan mexanizm. Ko'pgina asfalt yuzalar shag'al taglikka yotqizilgan bo'lib, umuman olganda asfalt qatlami kabi qalinroq bo'ladi, ammo ba'zi "to'liq chuqurlik" asfalt sirtlari to'g'ridan-to'g'ri mahalliy qatlamga yotqizilgan pastki qavat. Kabi juda yumshoq yoki kengaytirilgan subgradlarga ega bo'lgan hududlarda gil yoki torf, qalin shag'al tagliklari yoki pastki qatlamni barqarorlashtirish Portlend tsement yoki Laym talab qilinishi mumkin. Polipropilen va poliester geosintez shu maqsadda ham ishlatilgan[13] va ba'zi shimoliy mamlakatlarda polistirol taxtadan pastki qatlamga sovuq kirib borishini kechiktirish va minimallashtirish uchun foydalanilgan.[14]
Qo'llaniladigan haroratga qarab, asfalt issiq aralash, iliq aralash, yarim iliq yoki sovuq qorishma deb ajratiladi.[15] Issiq aralash asfalt 300 ° F (150 ° C) dan yuqori haroratlarda a bilan qo'llaniladi bepul suzuvchi dastani. Issiq aralash asfalt 200-250
° F (95-120 ° C) haroratda qo'llaniladi, natijada energiya sarfi kamayadi va uchuvchi organik birikmalar.[16] Sovuq aralash asfalt ko'pincha past hajmli qishloq yo'llarida ishlatiladi, bu erda issiq aralash asfalt uzoq yo'lda juda soviydi asfalt zavodi qurilish maydonchasiga.[17]Asfaltbeton yuzasi odatda o'rtacha yillik transport vositasi kuniga 1200 ta transport vositasidan yuqori bo'lgan katta hajmli birlamchi magistral yo'llar uchun quriladi.[18] Asfalt yo'llarning afzalliklari orasida nisbatan past shovqin, boshqa qoplamali usullar bilan taqqoslaganda nisbatan past narx va ta'mirlashning osonligi seziladi. Kamchiliklari orasida boshqa yulka usullariga qaraganda kamroq chidamlilik, betonga qaraganda kamroq chidamlilik, issiq havoda silliq va yumshoq bo'lish tendentsiyasi va ma'lum miqdordagi uglevodorod tuproqning ifloslanishi va er osti suvlari yoki suv yo'llari.
Nazorat sabollari 1.Avtomobil yo‟llarini qurish 2.Avtomobil yo‟llarini ta‟mirlash
3.Avtomobil yo‟llarini qurish saqlashda
mehnatni muhofaza qilish qoidalari.

Mavzu: 2. Mexnat gigienasi, ishlab chiqarishda sanitariyansi, shikaslanish yo`tqizis


Reja



1 yo`l qurilishida mexnat gigenasi texnologiyalarini rivojlantirish……………………….

2 yo‟llarini qurishda shikaslanishni oldini olish

3 yo‟li qurilishini tashkillashtirish…………………….......

Hozirgi paytda amalda (sanoat zavodlarida) foydalanib kelinayottgan sanoat pechlarining holatini, ilmiy adabiyotlarni, me‟yoriy hujjatlarni va internetdagi sanoat pechlari to‟grisidagi materiallarni o‟rganib va tahlil yetib quyidagi xulosalarni izohlash mumkin.
Respublikamiz qurilish industriyasi va asfaltbeton ishlab chiqaruvchi sanoat zavodlarida asosan yirik issiqlik qurilmasi sanoat pechlari sifatida tuneli pechlardan foydalnib kelinmoqda; asfaltbeton ishlab chiqarish zavodlarida esa maydalash sexi, transporterlar tizimi, elevatorlar, bo‟shatish qutisi, qizdirish barabani, saralash yelaklari, bunker bo‟limlarini o`z ichiga oladi.
Buyum va materiallarning qayta issiqlik ishlov berilishi bo‟yicha sanoat
pechlari quyidagicha turlarga bo‟linadi: quritiluvchi, kuydiriluvchi, pishiriluvchi, erituvchi, yoqilg` iga qayta ishlov beruvchi va hokazo turlarga bo‟linadi. Pechlar ish tartibiga qarab quyidagi ikki turga bo‟linadi: uzluksiz ishlovchi va uzlukli ishlovchi pechlarga.
1.1-rasm. Tunelli pech yordamida bitumni eritish 15
Amalda foydalanib kelinayotgan pechlar yuqori ishlab chiqarish quvvatiga, mustahkam konstruktiv tuzilishga ega bo‟lishi bilan bir qatorda foydali ish qiymatining pastligi, katta qiymatda yoqilg` i sarflanishi, katta miqdorda
mahsulotning sifasizligi va h.k. lar kabi juda ko‟plab kamchiliklarga egadir[15-18]. Halqasimon sanoat pechlari yordamida hozirda ham juda ko‟p miqdorda pishirilgan asfaltbeton ishlab chiqarilmoqda. Bunday pechlar yoqilg` i sarfi
bo‟yicha nisbatan tejamkorli hisoblansada, ishlash sharoiti og` ir qo‟l mehnatidan ko‟p foydalanishni talab etadi (1.1-1.2-rasmlar).
Sanoat pechlarida yoqilg` i sarfidan to‟g` ri va tejamkorlikda foydalanishda,
mahsulot ishlab chiqariluvchi, texnologik jarayonning ish tartibini o‟rganishning ahamiyati juda kattadir.
1.2-rasm. Tayyor holatdagi bitum.
Maydalangan qurilish materiallari (sement, gips, alibaster, asfalt va h.k.) ishlab chiqaruvchi pechlarning ishlash jarayoni tahlili shuni ko‟rsatdiki,
yoqilg` ining tejamkorligiga erishiluvi, issiqlikning yetkazib beriluvchi uslubiga ko‟p jihatdan bog` liqligi aniqlandi.
16
Yuqorida keltirilgan asosiy xulosalardan kelib chiqqan holda Samarqand asfaltbeton zavodi misolida hozirda foydalanib kelinayotgan sanoat pechlarining ishlashida gaz yoqilg` isi yonuvi jarayonida ulardan ajralib chiqayotgan issiqlik miqdorining to‟g` ri va unumli foydalanishni va pechlarda o‟rnatilgan gaz
gorelkalarining ish jarayonini o‟rganish orqali atmosferaga chiqadigan zararli gazlarning daslabki kamaytirishga yerishish asosiy maqsad deb qo‟yilgan.
Qurilish materiallari, g` isht, chiini, sopol buyumlar, santexnika jihozlari,
unga chidamli g` ishtlar va albatta asfalt ishlab chiqarishda hozirgi paytda asosiy texnologik issiqlik qurilmasi sifatida jahonda tunelli pechlardan foydalanib kelinmoqda. Tunelli pechlarning ishlatilishi ayniqsa qurilish industriyasi sanoat zavodlarida keng miqyosda ishlatilmoqda. Tunelli pechlarning boshqa turdagi pechlar va issiqlik qurilmalaridan farqi shundan iboratki, ishlab chiqarilgan mahsulot asta sekinlik bilan harakatlanib, quritish, pishirilish va sovutilish jarayonlari issiqlik qurilmasi (pech) ning o‟zida amalga oshiriladi. Tunelli pechning ixtiro yetilishi fransuz ixtirochi muhandisi Fujeron tomonidan amalga oshirilgan bo‟lib, hozirgi paytgacha ham to‟g`ri kanal ko‟rinishli konstruksiya tuzilishga yega yekanligi saqlab qolingan.
Tunelli pechlarning jahon sanoatida qo‟llanishi 1900-yildan ye‟tiboran boshlangan bo‟lib, hozirgi paytda ham amalda keng miqyosda qo‟llanilib
kelinmoqda. Tunelli pechlar o‟zining yuqori harorat hosil qilinishi va juda katta ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‟lganligi bilan, hamda issiqlik taqsimoti holati boshqarilishining qulayligi bilan boshqa ko‟rinishli sanoat pechalaridan ajralib turadi. Hozirda ham qurilish industriyasi sanoat zavodlarida foydalanib
kelinayotgan dastlabki tunelli pechlar o‟zining konstruktiv tuzilishi va ishlash jarayonida juda ko‟plab kamchiliklarga egadir.[14,23]
O‟zbekiston Respublikasida ham mustaqil davlatlar hamdo‟stligi
mamlakatlari (MDH) qatorida dastlabki tunelli pechlar o‟tgan asrning 30-yillaridan boshlab sanoatning barcha turlarida qo‟llanila boshlandi. Hozirgi paytda Respublikamiz qurilish industriyasi sanoat zavodlarida, g` isht, santexnika jihozlari va albatta asfaltbeton mahsulotlar ishlab chiqarishda juda ko‟plab tunelli
17
pechlardan foydalanib kelinyapti. Hozirda foydalanib kelinayotgan tunelli
pechlarning deyarli ko‟pchiligida asosiy yoqilg` i sifatida tabiiy gaz yoqilg` isidan foydalanilmoqda [3,5,9].
Respublikamiz hududida foydalanayotgan tunelli pechlarda yoqilg` i alangasidan ochiq ko‟rinishda pechning maydonida foydalanish keng qo‟llanilmoqda.
Ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning turlariga va kanal balandligi
haroratining darajasiga qarab hozirda foydalanib kelinayotgan tunelli pechlarning texnik harakteristikalari 1.1.5-jadvalda ko`rsatilgan.

Nazorat sabollari



  1. yo‟llarini qurishda poyni ko`tarish

  2. yo‟llarini ta‟mirlash talablari

  3. yo‟llarini qurish saqlashda mehnatni muhofaza qilish qoidalari.

Mavzu: 3 Mexnat gigienasi, ishlab chiqarishda sanitariyansi, va astalt yo`tqizish ishlarida asfaltobeton qoplamasining tayorlanish jarayoni




Reja:



    1. Kasb kasalligining oldini olish va shaxsiy gigiyena

    2. Ishlab chiqarishda havo muhitini sog„lomlashtirish

    3. Zararli gazlar va ulardan himoyalanish уo„llari

    4. Ishlab chiqarish chiqindilari va zaharli moddalar

    5. Titrash va undan himoyalanish




Download 0,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish