Respublikasi oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi

Dinamik yo'nalish  

Dinamik marshrutizatsiya yechimlari murakkab tarmoqning joriy holati haqida ma'lumot yig'ish va 

ushbu tarmoq orqali marshrut jadvalini saqlab qolish, bu paketni qisqa va eng samarali yo'nalishda 

etkazib berish.

 

Ushbu 

echimlardan 

faqat 

mijoz-server 

modeli 

ishlatiladi

 

 

 

Bgp

 

 

 

(

 

ing.

 

 

 

B

 

tartibida

 

 

 

G

 

otasi

 

 

 

P

 

rotocol

 

 

 

-  chegaradagi  shluzi  protokoli)  global 

yo'nalish 

uchun 

ishlatiladi.

 

Mahalliy 

echimlar 

(

 

RIP)

 

 

 

OSPF

 

) 

o'z 

ishlarida 

foydalanadi

 

 

Broadcast

 

 

 

va

 

 

 

multicast

 

 

 

pochta orqali yuborish.

 

Tarmoq xizmatlari  

Tarmoq 

xizmatlari 

tarmoq 

funksiyasini 

taqdim 

etadi;

 

Masalan, 

serverlar

 

 

 

DHCP

 

 

 

va

 

 

 

Boot

 

 

 

boshlashni 

boshlashni 

ta'minlang

 

 

 

serverlari

 

 

 

va 

ish 

stantsiyalari

 

 

 

DNS

 

 

 

- manzillarni manzillarga tarjima qilish va aksincha.

 

Tunnel

 

serverlari

 

(masalan,  turli  xil  VPN-serverlari)  va  proksi-serverlar

 

marshrut

 

orqali  kirish 

mumkin bo'lmagan tarmoq bilan aloqa qilishni ta'minlaydi

 

.

 

AAA va

 

Radius

 

serverlari

 

tarmoqdagi yagona autentifikatsiya, avtorizatsiya va kirishni ta'minlaydi.

 

Axborot xizmatlari

  

Axborot xizmatlari asosiy kompyuter (

 

vaqt

 

,

 

kunduzi

 

,

 

motd

 

) va foydalanuvchilar (

 

barmoq

 

,

 

 

 

ident

 

monitoring 

qilish), va serverlar, masalan,

 

 

 

SNMP

 

.

 

Aksariyat axborot xizmatlari universal serverlar orqali amalga oshiriladi.

 

Axborot  xizmatlarining  maxsus  turi  serverlardir.

 

 

 

vaqtni  sinxronlash

 

 

 

-

 

 

 

NTP

 

.

 

Mijozga  ma'lum  vaqt  haqida 

xabardor qilishdan tashqari, NTP server vaqti-vaqti bilan o'z vaqtini tuzatish uchun bir nechta boshqa serverlarni 

---

 

 

so'roq  qiladi.Vaqtdan  tashqari,  tizim  soati  tezligi  tahlil  qilinadi  va  o'rnatiladi.

 

Vaqtni  to'g'rilash  oddiy  vaqtni 

almashtirish  bilan  bog'liq  muammolarni  bartaraf  qilish  uchun  tizim  soati  vaqtini  (tuzatish  yo'nalishiga  qarab) 

tezlashtiruvchi yoki sekinlashtiradigan tarzda amalga oshiriladi.

 

Fayl serverlari

  

Fayl serverlari server diskida fayllarga kirishni ta'minlovchi serverlar.

 

Avvalo, 

bu 

talablar 

bo'yicha 

protokollar 

bo'yicha 

fayllarni 

uzatish 

serverlari

 

 

 

FTP

 

,

 

 

 

TFTP

 

,

 

 

 

SFTP

 

 

 

va

 

 

 

HTTP

 

.

 

HTTP  protokoli  matnli  fayllarni  uzatishga  qaratilgan,  biroq 

serverlar  shuningdek  istalgan  fayllar  kabi  o'zboshimchalik  bilan  ma'lumot  berishlari  mumkin,

 

masalan,

 

dinamik 

ravishda yaratilgan veb-sahifalar, rasmlar, musiqa va

 

 

 

t.

 

 

 

s.

 

Boshqa serverlar ruxsat beradi

 

 

 

o'rnatish uchun

 

 

 

server disk qismlarini mijoz disk maydoniga qo'yadi va ulardagi 

fayllar  bilan  to'liq  ishlaydi.

 

Bu  protokol  serverlariga  ruxsat  beradi

 

 

 

Nfs

 

 

 

va

 

 

 

SMB

 

.

 

NFS  va  SMB  serverlari 

interfeys orqali ishlaydi

 

 

 

RPC

 

.

 

Fayl server tizimining kamchiliklari:

 



 

                   

Juda  katta  tarmoq  yuki,  tarmoqli  kengligi  talablari  oshdi.

 

Amalda,  bu  bir  vaqtning  o'zida  katta 

hajmdagi ma'lumotlarga ega bo'lgan foydalanuvchilarning ko'p sonini ishlashga imkon bermaydi.

 



 

                   

Ma'lumotlarni  qayta  ishlash  foydalanuvchining  kompyuterida  amalga  oshiriladi.

 

Bu  har  bir 

foydalanuvchi  uchun  qo'shimcha  qurilmalarga  bo'lgan  ehtiyojni  oshiradi.

 

Foydalanuvchilar  qancha  ko'p 

bo'lsa, sizning kompyuterlaringiz bilan jihozlash uchun qancha pul sarflashingiz kerak.

 



 

                   

Bitta  foydalanuvchi  tomonidan  tahrir  qilinayotganda  ma'lumotlarni  qulflash  boshqa 

foydalanuvchilarning ushbu ma'lumotlariga ishlov berishni imkonsiz qiladi.

 



 

                   

Xavfsizlik

 

Bunday  tizim  bilan  ishlash  imkoniyatiga  ega  bo'lish  uchun  har  bir  foydalanuvchiga 

faqatgina bitta sohada qiziqish bo'lishi mumkin bo'lgan barcha faylga to'la ruxsat berishingiz kerak.

 

Ma'lumotlar kirish serverlari

  

Ma'lumotlarga  kirish  serverlari  ma'lumotlar  bazasiga  xizmat  ko'rsatadi  va  so'rovlar  bo'yicha  ma'lumotlarni 

yuboradi.

 

Ushbu turdagi oddiy xizmatlardan biri.

 

 

 

-

 

 

 

Ldap

 

 

 

(

 

ing.

 

 

 

Engil

 

Katalog

 

Kirish

 

Protokol

 

 

 

- ro'yxatlar 

uchun engil kirish protokoli).

 

Kirish  uchun

 

 

 

ma'lumotlar  bazasi  serverlari

 

 

 

Bitta  protokol  yo'q,  lekin  bir  qator  ma'lumotlar  bazalari  bir  xil 

so'rovlar yaratish qoidalarini qo'llashni birlashtiradi.

 

 

 

- til

 

 

 

SQL

 

 

 

(

 

ing.

 

 

 

Strukturalangan

 

So'rov

 

Til

 

 

 

- tuzilgan 

so'rovlar tili).

 

Ular bilan birga boshqalar ham bor.

 

 

 

-

 

 

 

NoSQL

 

 

 

ma'lumotlar bazasi.

 

Xabarlar xizmatlari

  

Xat yozish xizmatlari foydalanuvchiga xabarlarni yuborish va qabul qilish imkonini beradi (odatda

 

 

 

- matn).

 

Avvalo,  bu  serverlar.

 

 

 

protokolga

 

asoslangan elektron pochta

 

 

 

SMTP

 

.

 

 

 

SMTP  server

 

 

 

xabarni qabul  qiladi va 

uni  foydalanuvchining  mahalliy  pochta  qutisiga  yoki  boshqa  SMTP  serveriga  jo'natadi  (maqsadli  server  yoki 

oraliq).

 

Ko'p  foydalanuvchi  kompyuterlarda  foydalanuvchilar  bevosita  terminalda  ishlaydi  (yoki  veb-

interfeysida).

 

Shaxsiy  kompyuterda  pochta  bilan  ishlash  uchun  pochta  qutisidan  pochta  qutisidan  server 

protokollaridan foydalaniladi.

 

 

 

Pop3

 

 

 

yoki

 

 

IMAP

 

.

 

Konferensiyalarni tashkil etish uchun protokol bo'yicha ishlovchi yangilik serverlar mavjud

 

 

 

NNTP

 

.

 

Haqiqiy  vaqtli  xabarlar  uchun  serverlar  mavjud.

 

 

 

suhbat  xonalari

 

.

 

Ko'p  suhbat  protokollari  mavjud, 

masalan,

 

 

 

IRC

 

,

 

 

 

Jabber

 

 

 

va

 

 

 

OSCAR

 

.

 

Masofaviy erkin foydalanish serverlari

  

Masofaviy  xizmat  ko'rsatuvchi  serverlar  tegishli  mijoz  dasturidan  foydalanib,  foydalanuvchi  uchun  masofaviy 

tizimda ishlash uchun mahalliy terminal (analog yoki matnli) analogiga ega.

 

Kirishni ta'minlash uchun

 

 

 

buyruq satri

 

 

 

serverlarga xizmat ko'rsatish

 

 

 

telnet

 

,

 

 

 

RSH

 

 

 

va

 

 

 

Ssh

 

.

 

---

 

 

Unix

 

tizimlari

 

uchun  grafik  foydalanuvchi  interfeysi

 

 

 

-

 

 

 

X

 

oynasi

 

Tizim

 

 

 

-  oldindan  bu  xususiyat  bilan  ishlab 

chiqilgan  bo'lgani  kabi,  ichki  o'rnatilgan  masofaviy  erkin  foydalanish  serveriga  ega.

 

Ba'zan  X-

 

Window

 

interfeysidan masofadan foydalanish imkoniyati

 

 

 

noto'g'ri

 

 

 

"X-

 

Server

 

"

 

deb nomlangan

 

(bu atama X-

 

Window-

 

da videokamera deb ataladi).

 

Foydalanuvchi interfeys grafik interfeysga masofaviy kirish

 

 

 

Microsoft

 

Windows

 

 

 

chaqirdi

 

 

 

terminalli server

 

.

 

Bir  necha  turdagi  boshqarish  (aniqroq,  monitoring  va  konfiguratsiya)  SNMP  protokolini  ham  beradi.

 

Buning 

uchun kompyuter yoki apparat qurilmasi SNMP serveriga ega bo'lishi kerak.

 

O'yin serverlar

  

O'yin serverlari

 

 

 

bir vaqtning o'zida bitta o'yin holatida bir nechta foydalanuvchini o'ynashga xizmat qiladi.

 

Ba'zi 

o'yinlar  asosiy  tarqatishda  serverga  ega  va  uni  tanlanmagan  rejimda  ishga  tushirishga  imkon  beradi  (ya'ni,  ular 

server ishlayotgan mashinada o'ynashga ruxsat beradi).

 

Server echimlari

  

Server  echimlari

 

 

 

-

 

 

 

operatsion  tizimlar

 

 

 

va  /  yoki  kompyuter  vazifalari  uchun  optimallashtirilgan  dasturiy 

paketlar

 

 

 

server

 

 

 

va / yoki xizmatlarning odatiy to'plamini amalga oshirish uchun bir qator dasturlarni o'z ichiga 

oladi.

 

Server  echimlarining 

misoli

 

,  birinchi  navbatda,  server 

infratuzilmasini  amalga  oshirish  uchun 

mo'ljallangan

 

Unix

 

tizimlaridir.

 

Bundan  tashqari,  server  paketlarini  va  tegishli  dasturlarni  (masalan,

 

 

 

veb-server

 

/  PHP  /

 

MySQL-

dagi

 

hostingning  tezkor  tarqatilishi  uchun)

 

Windows

 

(

 

Unix

 

har  bir  tarkibiy  qismning  modulli  yoki 

"ommaviy"

 

 

 

bunday  echimlar  kamdan-kam  holatlarda

 

[

 

manbalar  2299  kun  aniqlanmagan

 

]

 

,  ammo  ular  mavjud.

 

Eng  mashhurlari

 

 

 

- 

LAMP).

 

Integratsiyalangan server echimlarida barcha komponentlarning o'rnatilishi bir vaqtning o'zida amalga oshiriladi, 

barcha  komponentlar  bir  darajaga  mahkam  bog'langan  va  bir-biriga  oldindan  tuzilgan.

 

Biroq,  bu  holatda, 

serverlardan  birini  yoki  ikkilamchi  dasturlardan  birini  almashtirish  (agar  ularning  imkoniyatlari  qobiliyatlari 

ehtiyojlarini qondirmasa) muammo tug'dirishi mumkin.

 

Server  echimlari  kompaniyaning  asosiy  IT-infratuzilmasini  tashkil  etishni  soddalashtirish,  ya'ni  kompaniyadagi 

to'liq  tarmoqni,  shu  jumladan,  noldan  qurishni  osonlashtirish  uchun  qo'llaniladi.

 

Yechimdagi  individual  server 

ilovalarining  joylashuvi  eritma  eng  ko'p  ko'rilgan  vazifalarni  bajarishga  mo'ljallanganligini  anglatadi;

 

bu, 

tarqatishning  murakkabligini  va  IT-infratuzilmaning  bunday  echimlarga  asoslangan  jami  qiymatini  sezilarli 

darajada kamaytiradi.

 

  

III.  TEXNIKA  VA  JIXOZLAR 

3.1. Server kompyuterlarni sozlash

 

 

Server serveri sovutish tizimi har birida bir nechta yadro, bir nechta qattiq disk va 

xotira moduliga ega bo'lishi mumkin bo'lgan kamida ikkita protsessorni o'z ichiga 

oladi. 

---

 

 

 

Bularning barchasi juda ko'p energiya sarflaydi. Shuning uchun, server samarali 

sovutish tizimini talab qiladi. 

 

Sovutish radiatorlar va fanatlar yordamida an'anaviy kompyuterda bo'lgani kabi 

amalga oshiriladi. Quvvat manbaiga ulangan fanatlarga qo'shimcha ravishda 

qo'shimcha fanlar o'rnatiladi. Barcha muxlislarning ishlash muddati ortib boradi va 

rulmanlar asosida amalga oshiriladi. Kassa rulmanlari bilan arzon "shamollarni" topa 

olmaysiz. Tarmoqdagilar dizaynga qarab turli o'lchamlarga ega bo'lishi mumkin. 

---

 

 

 

Sovutish  tizimlari,  faqat  protsessor  va  chipsetning  radiatorlari  emas,  balki,  albatta, 

kerakli tarzda tashkil etilgan. - Vinchesterlar. Barcha muxlislar tezkor sensorlarni o'z 

ichiga  oladi.  Bundan  tashqari,  bir  nechta  termal  sensor  mavjud.  Server  ichidagi 

harorat  oshgani  sayin,  nazorat  qilish  tizimi  ko'proq  tez  sovutish  uchun  fan  tezligini 

oshiradi. 

Ikki  tomonlama  sovutish  vantilatörleri  Natijada,  havo  oqimini  oshirish  uchun 

muxlislarni takrorlash mumkinligini ta'kidlaymiz. 

Buni  amalga  oshirish  uchun  muxlislar  bir-biriga  yaqin  joylashgan  va  umumiy  havo 

oqimini  pasaytiradilar.  Agar  fan  to'xtatilsa,  nazorat  qilish  pulti  monitorning  ekranda 

ogohlantirishi yoki xizmat xabarlarini ko'rsatishi mumkin. 

Bu  erda  biz  pauza  qilamiz.  Maqolaning  ikkinchi  qismida  biz  elektr  ta'minoti 

birliklari,  serverlar  dizayni  va  har  kim  biladigan  ba'zi  nozikliklar  bilan  tanishamiz. 

Yo'qotmang! 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

IV.IQTSODIY  QISM. 

4.1.Server kompyuterlarni  ishlash tezligi va samaradorligi 

Kompyuterning hisoblash kuchi

 

Ko'proq  protsessor,  RAM  va  boshqa  operatsion  tizimlarni  o'rnatib,  server  yoki  operatsion 

tizimning  hisoblash  kuchini  (xususan,  muayyan  vaqt  davomida  qo'shimcha  operatsiyalar  yoki 

operatsiyalarni  amalga  oshirish  qobiliyatini  oshirish  yoki  boshqa  xizmatlarni  ko'rsatish)  oshirish 

uchun  imkoniyatdir.

 

 

 

t.

 

 

 

d)  yoki  undan  samarali  bo'lganlar  bilan  almashtiring.

 

U  o'lchovni 

oshiradi

 

 

 

apparat.

 

Dastlab, serverlar bazaviy konfiguratsiyada sotiladi, lekin "yangilash"

 

 

 

- apparat 

o'lchamlari.

 

Misol  uchun,  asosiy  server  to'plami  bir  protsessorga,  ikkita  xotira  moduliga,  masalan, 

2x2  GBga  va  ikkita  qattiq  diskning  disk  majmuasiga,  masalan,  146  GBga  ega.

 

zarur  deb  Keyingi 

(yoki o'ng)

 

boshqa protsessor, xotira doustanovit, yoki qator disklar qo'shishingiz mumkin.

 

Ölçeklenebilirlik  vertikal  va  gorizontal.

 

Diqqatli  o'lchamda  -  bir  nechta  protsessorli  va  gorizontal 

holda  yagona  tizim  yaratish

 

 

 

-  kompyuter  tizimlarini  yagona  virtual  hisoblash  resursiga 

birlashtirish.

 

Ushbu 

yondashuvlarning 

har 

biri 

turli 

sohalarda 

foydalanish 

uchun 

mo'ljallangan.

 

Shunday  qilib,  miqyosi

 

veb-

 

ilovalar

 

uchun  yuklarni  muvozanatlash  uchun  eng  mos 

keladi

 

va  miqyosi

 

bir  tizimda  boshqarish  uchun  oson  va  samaraliroq

 

katta  ma'lumotlar  bazalari 

uchun

 

mos keladi

 

.

 

Bundan tashqari, dasturiy ta'minot o'lchovi bo'ladi.

 

Turar joy va xizmat  

Serverlar  maxsus  jihozlangan  xonalarda  joylashgan

 

 

 

ma'lumotlar  markazi

 

.

 

Kichkina  server 

modellari 

odatdagi 

ofis 

binolarida 

joylashtirilishi 

mumkin 

va

 

odatda

 

oddiy

 

ish 

stoli

 

kompyuterlardan  faqat  avtonom  operatsiya  va  yuqori  quvvatli  uzluksiz  quvvat  manbai 

qurilmasiga  ulanishi  mumkin.

 

Serverlar  malakali  mutaxassislar  tomonidan  boshqariladi.

 

 

 

-

 

 

 

tizim 

ma'murlari

 

.

 

  

 

 

 

 

  

  

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

V.MEHNAT  MUXOFAZASI 

5.1. 

Axborot xavfsizligini ta’minlash

 

 

Axborot  xavfsizligini  ta’minlash  Axborot    xavfsizligini    ta’minlash    –    bu    foydalanuvchining  

axborotlarini  himoyalashga  quyilgan  me’ѐr  va  talablarni  bajarishidir.  Axborot    xavfsizligi    –    bu    axborot  

foydalanuvchilariga  va  ko’plab  axborot tizimlariga  zarar  keltiruvchi  tabiiy  ѐki  sun’iy  xarakterga  ega  tasodifiy  va 

uyushtirilgan  ta’sirlardan  axborotlarni  va  axborot  kommunikatsiya  tizim ob’ektlarining himoyalanganligidir. Login 

va  parol  tushunchasiLogin    –    shaxsning,    o’zini    axborot    kommunikatsiya    tizimiga    tanishtirish  jaraѐnida 

qo’llaniladigan  belgilar  ketma-ketligi  bo’lib,  axborot  kommunikatsiya  tizimidan    foydalanish    huquqiga    ega    bo’lish  

uchun  foydalaniluvchining  maxfiy bo’lmagan qayd ѐzuvi hisoblanadi. 

Parol  –  uning  egasi  haqiqiyligini  aniqlash  jaraѐnida  tekshiruv  axboroti  

sifatida  ishlatiladigan  belgilar  ketma-ketligi.  U  kompyuter  bilan  muloqot boshlashdan  oldin,  unga  klaviatura  ѐki  

identifikatsiya    kartasi    yordamida  kiritiladigan    harfli,    raqamli    ѐki    harfli-raqamli    kod    shaklidagi    mahfiy  so’zdan 

iborat.Avtorizatsiya  –  foydalanuvchining  resursdan  foydalanish  huquqlari  va  

ruxsatlarini  tekshirish  jaraѐni.  Bunda  foydalanuvchiga  hisoblash  tizimida  

ba’zi  ishlarni  bajarish  uchun  muayyan  huquqlar  beriladi.  Avtorizatsiya  shaxs  

harakati doirasini va u foydalanadigan resurslarni belgilaydi. 

Ro’yxatdan o’tish tartibi 

 

Ro’yxatdan o’tish  –  foydalanuvchilarni ro’yxatga olish va ularga dasturlar  

va ma’lumotlarni ishlatishga huquq berish jaraѐni. 

 

 

 

 

Login va paroldan foydalanish masalalari Login  va  parolga  ega  bo’lish  shartlari.  Biror  shaxs  o’zining  login  va 

paroliga    ega    bo’lishi    uchun    u    birinchidan    axborot   kommunikatsiya    tizimida  ruyxatdan  o’tgan  bo’lishi  kerak  va 

shundan  so’ng  u  o’z  logini  va  parolini  o’zi  hosil  qilishi  ѐki  tizim  tomonidan  berilgan  login  parolga  ega  bo’lishi 

mumkin.Login  va  parolni  buzish.  Login  va  parolni  buzish  –  bu  buzunchining  biror  bir    maqsad    yo’lida    axborot  

kommunikatsiya    tizimi    ob’ektlaridan    foydalanish  uchun  qonuniy  tarzda  foydalanuvchilarga  tegishli  login  va 

parollarini  buzishdir.  Login    va    parolni    o’irlash.    Login    va    parolni    o’irlash    –    bu  foydalanuvchilarning    mahfiy  

ma’lumotlari    bo’lgan    login    va    parollarga   ega  bo’lish  maqsadida  amalga  oshiriladigan  internet  firibgarligining  bir 

turidir 

Resurslardan  ruxsatsiz  foydalanish  va  uning  oqibatlari  Axborot-kommunikatsiya    tizimining    ixtiѐriy    tarkibiy  

qismlaridan    biri  bo’lgan,    hamda    axborot    tizimi    taqdim    etadigan    imkoniyat    mavjud    bo’lgan  resurslardan  

---

 

 

belgilangan  qoidalarga  muvofiq  bo’lmagan  holda,  foydalanishni cheklash  qoidalariga  rioya  qilmasdan  foydalanish  

–  bu  resurslardan  ruxsatsiz foydalanish toifasiga kiradi.  

Bunday  foydalanish natijasida  quyidagi  oqibatlar yuzaga kelishi mumkin: 

axborotning o’irlanishi; 

axborotni o’zgartirish; 

axborotning yo’qotilishi; 

lon axborotni kiritish; 

axborotni  

qalbakilashtirish va h.k. 

 

5.2.KOMPYUTERDA IShLASh XAVFSIZLIK TEXNIKASI QOIDALARI 

Kompyuterlar ham boshqa elektr jihozlari singari elektr toki ѐrdamida ishlaydi. Elektr toki esa juda etiѐtkorlik bilan ish 

ko’rishni taqozo qiladi. Aks olda, ѐnin chiqishi, baxtsiz hodisalar ro’y berishi va buning natijasida insonlar 

salomatligiga zarar etishi hamda texnika vositalari ishdan chiqishi 

mumkin. 

 

 

Shunday ekan, kompyuterdan foydalanishda rioya qilishingiz shart bo’lgan ba’zi bir qoidalarni eslatib o’tamiz: 

  Kompyuter ѐniga ustki kiyimda o’tirmang; 

  Dastlabki texnik qarovsiz kompyuterni ishga tushirmang va o’chirmang; 

  Elektr toki manbalariga va ulanish simlariga tegmang; 

  Monitorga qo’lingizni va boshqa narsalarni tegizmang; 

  Toza va quruq qo’llar bilan klaviatura va sichqonchani ishlating; 

  Klaviatura va sichqoncha tugmalarini kuch bilan bosmang; 

  Ish o’rniga boshqa begona narsalarni qo’ymang; 

  Kompyuter ѐnida ovqatlanmang; 

  Kompyuterdagi nosozliklarni o’zboshimchalik bilan tuzatishiga urunmang. 

  Kompyuterdagi nosozlikni sezsangiz ishni to’xtatib, texnik xodimga darhol xabar bering; 

  Ishlab turgan kompyuterni uzoq vaqt qarovsiz qoldirmang. 

Kompyuter bilan ishlaѐtganda baxtsiz hodisalar ro’y bermasligi va soliingizga zarar etmasligi uchun xavfsizlik texnikasi 

qoidalariga so’zsiz rioya qilishingiz shart! 

 

 

5.3.KOMPYuTERDA IShLASh SANITARIYa-GIGIENA TALABLARI 

Kompyuterda ishlaѐtganda ish o’rnini noto’ri tashkil etish ham insonning salomatligiga: ko’zi, qon aylanish tizimi va 

bosh miya faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Bunday noxush holatlarning oldini olish uchun quyidagi 

talablarga rioya qilishingiz shart: 

ѐsh nuri ish stoliga chap tomondan tushishi, monitorga esa tik 

tushmasligi lozim; 

o’zingiz va monitor orasidagi masofa 40–75 santimetr oraliida bo’lishi lozim; 

o’llar bilan klaviatura va sichqonchani ishlating; 

o’ymang; 

–30 minut ishlagandan so’ng 2-3 minut davomida ko’zga dam berish (monitordan ko’zni olib, 

uzoqda turgan narsalarga qarash) ѐki engil jismoniy mashlarini o’tirib bajarish tavsiya etiladi; 

  Bir kunda kompyuterda 180 minutdan ko’p ishlamaslik lozim; 

  Kompyuterda ishlash paytida gavdani tik tutib, ish stolidan 15-16 santimetr uzoqlikda, ko’z nigohingiz monitorning 

markaziga tushadigan qilib stulga o’tirish lozim; 

---

 

 

  Kompyuter turgan xonani doimo toza va ozoda saqlash va tez–tez shamollatib turishi kerak; 

o’rtacha 20–24 gradus bo’lishi lozim. 

Kompyuter bilan ishlaѐtganda soliingizga zarar etmasligi uchun ish o’rningizni to’ri tashkil etishingiz lozim! 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

VII.  FOYDALANGAN  ADABIYOTLAR  RO’YXATI. 

 

1. 

Abduqodirov A.A., Xayitov A., Shodiev R. Axborot texnologiyalari. Akademik litsey va 

kasb – hunar kollejlari uchun darslik –T.: “O’qituvchi”, 2002 y. - 148 b 2.Ish  joyini  

kompyuterlashtirish.  O’quv  qo’llanma   

Toshkent  –2012 

3.Operatsion tizimlar va axborotlarga birlamchi ishlov berish.  

“Kollejlar uchun o’quv qo’llanma”. Toshkent -2013  

4.Tarmoq texnologiyasi. Toshkent 2013 3.V.L.Broydo «Ofis texnikasi: boshqarish va ish 

yuritish uchun» Toshkent. «Mehnat» -2001 yil 

 

Elektron manbalar 

Iternet web. saytlari: 

1.  http:

//

uz.infocom.uz/04/1/shaxsiy-kompyuter-nosozliklarini-aniqlash-va-yoqotish-usullari/ 

2. http://www.ziyonet.uz/uploads/books/634149/54115f9a62710.doc 

3. http://www.itex.uz/its-interesting/62-mikroprotsessorlar-haqida.html 

4. http://www.dasturchi.uz/plangs/admin/kompyuter-yigamiz/ 

5. http://www.kompy.info/avtommexanika.html?pageq3 

6.  http://www.pedagog. uz  

7.  http://www.ziyonet. uz

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

MUNDARIJA 

 

 

   Mundarija 

   Kirish  

1.1. Server turlari 

1.2. Server (apparat) 

         

1.3. Server komponentlari uchun sovutish ta'minlovchi fan guruhlari. 

         1.5. Server dasturiy ta’minot  

   2.1. Tajriba  o’tkazgan   joining   tavsifi. 

   2.2. Tajriba  o’tkazish  metodikasi. 

   2.3. Tajriba   natijalari. 

 3.1. Server kompyuterlarni sozlash 

  4.1   Server kompyuterlarni  ishlash tezligi va samaradorligi   

5.1. Axborot xavfsizligini      ta’minlash 

       5.2.  Kompyuterda ishlash xavfsizlik texnikasi qoidalari 

       5.3. Kompyuterda ishlash sanitariya- gigiyena talablari  

 VI.Xulosa va takliflar 

 VII.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati  

 VIII.Loyihaning  grafik  qismi. 

 1. Mavzuga  doir rasmlar, chizmalar 

 2. Mavzuga doir  jadvallar 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

Sariosiyo axborot texnologiyalari va xizmat ko’rsatish  kasb – hunar kolleji 

“Kompyuter injiniringi texnigi” yo’nalishi  1-17 guruh   o’quvchisi 

___________________________ning  “Server kompyuterlar”   mavzusi 

bo’yicha  diplom  loyiha rahbarining 

 

HULOSASI 

 

Berildi    ushbu    diploma  hulosasi  “Kompyuter  injiniringi  texnigi”  yo’nalishi  

1/17-  guruh      o’quvchisi  ___________________________ning    “Server 

kompyuterlar”mavzusida  diplom  loyihasini bajardi.  

Bitiruv malakaviy (diplom ishi) kirish qismini yoritishdan boshlangan bo’lib,  

kompyuter  va  axborotlar  texnologiyalarini  rivojlantirish  va internet  tizimlariga  keng 

kirib  borishni  ta’minlash  dasturi  bo’yicha  olib  borilayotgan  ishlar  va  erishilayotgan 

yutuqlar to’risida yozilgan. 

Nazariy qism besh qismdan iborat bo’lib, unda bitiruv malakaviy (diplom ishi) 

ning asosiy mazmun mohiyati  rasmlar  asosida izohlanib yaxshi yoritilgan. 

Texnologik  qismda  esa  o’quvchi  diplom  oldi  amaliyoti  jarayonida  o’rgangan 

va bajargan ishlarini yozib o’z hulosasi bilan yakunlagan. 

Texnika  va  jixozlar  qismida  bitiruvchi    tarmoq  qurilmalari  haqida  yaxshi 

yoritgan. 

Iqtsodiy  qismda  bitiruvchi  Server  kompyuterlarni    ishlash  tezligi  va 

samaradorligi  batafsil yozgan.  

Mehnat  muhofazasi  qismida  bitiruvchi    axborot  xavfsizligini  ta’minlash, 

kompyuterda  ishlash  xavfsizlik  texnikasi  qoidalari  haqida    va  sanitariya  gigiyeva 

qoidalari bo’yicha  batafsil yoritib rasmlar bilan qismni boyitgan  

Bitiruv malakaviy (diplom ishi)ning loyihalash qismida mavzuga doir rasm, 

jadval va chizmalardan foydalangan. 

  Ba’zi  imlo  hatolarga  yo’l  qo’yilgan.  

 

Men    diplom    loyihasini  o’qib  shu  hulosaga    keldikki  hikmatov  firdavsning  

bitiruv malakaviy  (Diplom ishi)  yahshi yozilgan deb   baholadim. 

 

Diplom loyiha  rahbari:-                                 

___________________

 

---

 

 

Sariosiyo axborot texnologiyalari va xizmat ko’rsatish  kasb – hunar kolleji 

“Kompyuter injiniringi texnigi” yo’nalishi  1-17 guruh   bitiruvchisi  

_____________________________ning  “Server kompyuterlar”   mavzusi 

bo’yicha yozilgan 

 

TAQRIZ 

Yozildi  ushbu taqriz  “Kompyuter  injiniringi texnigi” yo’nalishi  1/17- guruh   

bitiruvchisi    _________________________________ning    “Server  kompyuterlar” 

mavzusida  diplom  loyihasini bajardi.  

Bitiruvchi  rejani  to’g’ri  tanlagan  va  nazariy    qismiga  server  turlari, 

server  (apparat),    server  kompyuterlari  uchun  sovutish  ta’minlovchi  fan 

guruhlari haqida  aniq va to’liq   yoritilgan.   

Har  bir  qism  rasm  va  chizma  va  rasmlar  orqali  juda  yaxshi  va 

tushunarli yoritilgan.  

Texnologik  qismida  bitiruvchi  diplom  oldi  amaliyoti  jarayonida 

ozlashtirgan  va  bajargan  ishlari  haqida  oddiy  va  sodda  tarzda  yozib 

amaliyot natijalari bo’yicha o’z hulosasini yozgan. 

 Texnika  va  jihozlar  qismida    server  kompyuterni  sozlash    bo’yicha 

tushunchalar berilgan.  

Iqtisodiy    qismida     

server  kompyuterni  ishlash  tezligi  va 

samaradorligi 

yoritib berilgan.    

Mehnat muhofazasi qismida o’quvchi axborot xavfsizligini ta’minlash, 

kompyuterda  ishlash  xavfsizlik  texnikasi  qoidalari  haqida    va  sanitariya 

gigiyeva qoidalari haqida yoritgan.   

Diplom  ishi  himoyalash  uchun  tayyor.O’ylaymizki  kelajakda 

______________________________   Oliy o’quv yurtiga kirib, o’qishni tamomlab 

shu soha bo’yicha ishlaydi.  

 

 

              Korxona rahbari:                                                 _________________ 

 

 

 

---

 

 

VI. XULOSA VA TAKLIFLAR. 

 

 

O’zbekiston  Respublikasi “Kadrlar  tayyorlash milliy  dasturi”da belgilangan 

“Ta’lim to’g’risida”gi  qonuniga muvofiq kasb – hunar kollejlerida  tayyorlash hamda 

ularning    malakasini  oshirishni    zamon  talablariga  javob    beruvchi  yetuk    ishchilar 

tayyorlab    berish  mamlakatimiz    fuqarolari  oldiga    eng  katta  vazifa    qilib  qo’yildi. 

Shu    o’rinda  birinchi  prezidentimiz    I.A.Karimov  “Kelajak  yoshlar  qo’lida  ”  degan 

so’zlari biz yoshlarni yurak – yuragimizga  etib  bordi. Ayniqsa  kellejimiz  direktori 

X.Mamashayev bizlarga  bergan nasihatlari esimizdan chiqmaydi. 

Hozirgi  davrda  fan  va  texnikaning  rivojlanish  darajasi  jamiyatni  qanchalik 

«axborotlashganligi»  bilan  belgilanadi.  Fan  bilan  shug’ullangan  har  bir  shaxs 

axborotlarni izlash qayta ishlash jarayonlarisiz yangi natijalarga erishishi mushkul..  

        Server kompyuterlar bo’yicha yozgan diplom ishimdagi izlanishlar menga  katta 

ta’surot qoldirdi. 

         Kelajakda  Oliy  o’quv  yurtiga  kirib  o’qib  keyinchalik  shu  mavzu    bo’yicha 

yangilik yaratib  o’z hissamni qo’shishga harakat qilaman. 

Men  istardimki  mendan  keyin  ham    ukalarim  men  o’qigan  kollejga  kirib 

o’qisalar, chunki men o’qigan kollejda jixozlar yetarli Oliy ma’lumotli o’z kasbining 

ustasi bo’lgan ustozlar ko’p. Bu yerda bilim olish faqat o’qish kerak bo’ladi  

Buning  uchun  men  avvolo  kollejda  menga  dars  bergan  ustozlarimga  rahmat 

aytmoqchiman. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

VIII.Loyihaning  grafik  qismi. 

1.  Mavzuga  doir rasmlar va chizmalar 

Kompyuter va ularning turlari 

Kompyuter (ingl. computer – hisoblagich) –  elektron  shaklga  ega  turli  ma’lumotlarni qabul  

qilish,  yig’ish,  saqlash,  ularga  ishlov  berish,  axborot  uzatish,  hisoblash kabi  imkoniyatlarga 

ega bo’lgan qurilma 

 

 

Server kompyuterlarni  ishlash tezligi  

–  Mini kompyuterlar (MiniComputer) 

–  Portativ kompyuterlar (Notebook) 

–  Shaxsiy kompyuterlar (Personal Computer)  

–  Server kompyuterlar (Servers) 

–  Super kompyuterlar (Super Computer)  

 

 

Shaxsiy  kompyuter va server