Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

1996  2000  2005  2010  2012 
Daromadlar jami 
34,3  27,9  22,6  22,0  22,0 
1. To‘g‘ri soliqlar 
12,4 
8,1 
6,2 
5,7 
5,6 
2. Bilvosita soliqlar  
13,2  12,7  10,5  11,1  10,8 
3. Resurs to‘lovlari va mulk solig‘i 
1,8 
2,2 
3,8 
3,4 
3.4 
4. Boshqa daromadlar 
6,9 
4,9 
2,1 
1,8 
2,2 
Xarajatlar-jami 
36,5 
29 
21,5  21,7  21,6 
1. Ijtimoiy soha va ijtimoiy himoya 
16,4  12,3  10,8  12,7  12,7 
2.  Iqtisodiy  sohaga  yo‘naltirilgan 
xarajatlar 
 
4,9 
 
2,7 
 
2,7 
 
2,4 
 
2,4 
3.  Markazlashgan  investitsiyalarni 
moliyalashga xarajat 
 
7,2 
 
5,9 
 
2,4 
 
1,4 
 
1,2 
4. Boshqa xarajatlar* 
8 
7.9 
5,6 
5,2 
5,3 
*
 Boshqaruv xarajatlarini ham qo‘hib 
 
O‘zbekiston Respublikasi davlat budjetining tuzilishi 
(Umumiy hajmga nisbati %da) 
9.2-jadval 
Кo‘rsatkichlar 
1996  2000  2005  2010  2012 
Daromadlar jami 
100 
100 
100 
100 
100 
1. To‘g‘ri soliqlar 
Yuridik shaxslar foyda solig‘i 
Jismoniy shaxslar daromad solig‘i 
36,2 
29 
27,2 
26,1 
25,4 
25,8 
12,7 
6,7 
4,7 
4,7 
9,9 
11,6 
12,7 
11,7  10,8 
2. Bilvosita soliqlar tarkibi 
Qo‘shilgan qiymat solig‘i 
38,4 
45,6 
46,4 
50,4 
49,0 
17,7 
24,4 
23,7 
28,7 
28,0 
Aksiz solig‘i 
19,1 
18,8 
17,5 
16,3 
14,9 
3. Resurs to‘lovlari va mulk solig‘i 
5,3 
7,9 
16,9 
15,4 
15,5 
4. Boshqa soliqlar va yig‘imlar 
20,1 
17,5 
9,5 
8,1 
10.1 
Xarajatlar-jami 
100,0  100,0  100.0  100,0  100,0 
1. Ijtimoiy soha va ijtimoiy himoya  45,1 
42,4 
50,2 
58,5 
58,9 
2.  Iqtisodiy  sohaga  yo‘naltirilgan 
xarajatlar 
13,5 
9,3 
13,5 
11,1 
11,1 
3.  Markazlashgan  investitsiyalarni 
moliyalashga xarajat 
 
19,5 
 
20,3 
 
10,7 
 
6,5 
 
5,4 
4. Boshqa xarajatlar 
27,5 
27,9 
25,6 
24,0 
20,4 

---

 
201 
 
Budjet  taqchilligi  –  bu  davlat  budjeti  xarajatlarining  uning  daromadlaridan 
ortiqcha bo‘lishidir. 
 
 
 
 
 
 
 
               Budjet taqchilligining aniqlanishi 

  taqchillikning mutlaq miqdorida; 

  Taqchillikning YaIM miqdoriga nisbiy o‘lchamida 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
* davlatning jamiyat hayotidagi rolining o‘sib borishi, uning iqtisodiy 
va ijtimoiy vazifalarini kengayishi; 
* milliy va jahon bozori konyunkturalaridagi davriy tebranishlar 
* iqtisodiy tangliklar; 
* davlatning iqtisodiy siyosatidagi o‘zgarishlar 
 
Budjet taqchilligi sabablari 
Davlat krediti 
Bunda  davlat  qarz  oluvchi  (kreditor)  sifatida 
chiqadi.  Davlat  qarzi  ikki  xil:  ichki  va  tashqi 
qarz  bo‘lishi  mumkin.  Ichki  qarz  –  davlatning 
o‘z  fuqarolariga,  tashkilot  va  firmalarga  qarzi, 
ya’ni  davlat  zayom  obligatsiyalarini  chiqarish 
orqali iqtisodiyot subyektlarining moliyaviy re-
surslarini jalb qiladi. 
Tashqi qarz – bu xalqaro kredit bo‘lib, hozir-
gi paytda keng qo‘llanilmoqda. 
Qo‘shimcha pul 
emissiyasi 
Bunda Markaziy bank muomalaga tovar hajmi-
ning  ko‘payishi  bilan  qoplanmagan  qo‘-
shimcha  pul  massasini  chiqaradi.  Pul  mas-
sasining  o‘sishi  jamiyat  real  boyligining 
ko‘payishi  bilan  birga  bormasligi  tufayli 
inflatsion  jarayon  kuchayadi.  Shuning  uchun 
undan  nihoyatda  ehtiyotkorlik  bilan  foyda-
laniladi.  Tashqi  qarzlar  milliy  daromadning 
ma’lum  qismini  foiz  to‘lovlari  shaklida  chetga 
chiqib ketishiga sabab bo‘ladi. 
 
Budjet taqchilligini qoplash (moliyalashtirish) manbalari 

---

 
202