Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Masala va mashqlar 
 
 1.  O‘zbekiston  va  Qozog‘istonning  ishlab  chiqarish  imkoniyatlari 
quyidagicha: 
 
 
O‘zbekiston va Qozog‘istonning bir birlik xarajatlarga ishlab 
chiqarish imkoniyatlari  
 
Tovar 
O‘zbekiston 
Qozog‘iston 
Muzlatgich (ming dona) 
Poyabzal (mln. juft) 
100 
 80 
100 
 50 
 
O‘zbekiston va Qozog‘istonda muzlatgich va poyabzal iste’moli 
 
Tovar 
O‘zbekiston 
Qozog‘iston 
Muzlatgich (ming dona) 
Poyabzal (mln. juft) 
50 
40 
60 
20 
 
a)  Ishlab  chiqarish  xarajatlari  nisbatan  qanday  va  mamlakatlar 
o‘rtasida ixtisoslashuv asosida savdo olib borish mumkinmi? 
b)  mamlakatlar  o‘rtasida  tovar  ayriboshlash  munosabatlari  o‘rnatil-
gach,  iste’mol  tarkibini  hisoblang.  Mamlakatlar  to‘la  ixtisoslashuvga 
o‘tsa,  import  (eksport)  30  mln.  juft  poyabzal  bo‘ladi.  Jahon  narxi:  600 
ming juft poyabzal = 1 ming dona muzlatgich; 
d)  har  ikki  mamlakat  ishlab  chiqarish  va  savdo  imkoniyatlarini 
hisoblang. 

---

 
341 
 2.  A  mamlakat  avtomobil  ishlab  chiqaradi,  ichki  bozorda  5  ming 
dollardan  sotiladi.  Uning  1,0  ming  dollari  moddiy  xarajatlar,  4  ming 
dollari esa qo‘shilgan qiymat. 
O‘z  ishlab  chiqaruvchilarini  himoyasi  uchun  mamlakat  boj  tarifini 
kiritadi.  Unga  muvofiq  avtomobil  importiga  20%  li  advalor  boji 
belgilanadi.  (Advalor  boji  tovarning  boj  qiymatidan  foiz  sifatida 
undiriladi)  Advalor  (poshlina  bojini  aniqlash  uchun  tovarning  bojxona 
qiymatini  aniqlash  zarur.  Tovarning  bojxona  qiymati  o‘z  ichiga  uning 
narxi, tovarni tashish uchun transport xarajatlari va sug‘urta xarajatlarini 
oladi.) boji, qo‘yilayotgan butlovchi uskunalarga 10%. Avtomobil ishlab 
chiqarishning boj orqali himoyalash darajasini aniqlang.  
 3.  Mamlakat  ichki  bozorida  A  tovarga  talab  Q
D
  =  20  –  3R 
formulasida  ifodalanadi.  Taklif  yopiq  ichki  bozorda  Q
S  = 
2R  +  2;  (R  – 
narx,  ming  so‘mda;  Q  –  miqdor,  ming  dona).  Shu  tovarning  jahon 
bozoridagi  narxi  P
M
  =  2;  hukumat  ana  shu  vaziyatda  importga  ruxsat 
beradi,  lekin  bozorda  A  tovar  bo‘yicha  tartibga  solish  maqsadida 
quyidagi choralarni qo‘llashni ko‘zda tutadi: 

  tovarning  har  bir  donasidan  ming  so‘m  miqdorida  import  boji 
olinadi; 

  import kvotasi – 4 ming dona; 

  A tovarni mamlakatda sotishning eng yuqori narxi 3,5 ming so‘m. 
Aniqlang: 
a)  yuqoridagi  shartlarni  hisobga  olib  A  tovar  importiga  ruxsat 
berilgach, uning ichki bozordagi narxini; 
b) shu narx bo‘yicha A tovarga talab miqdorini; 
d) shu narx bo‘yicha mamlakatdagi ishlab chiqaruvchilarning taklifi 
miqdorini; 
g) importdan davlat budjetiga tushumlar summasini. 
4. Aytaylik AQSH da 3 oylik depozitlar bo‘yicha foiz stavkasi 4%, 
O‘zbekistonda  6%.  O‘zbekistondagi  firma  eksportdan  200  ming  dollar 
ishlaydi. Bu mablag‘dan qanday samarali foydalanish mumkin, agar: 
a) so‘mga nisbatan dollar kursi o‘zgarmaydi, valuta kursi: 1 doll. = 
1100 so‘m;  
b) valuta kursi: 1 dollar uch oydan so‘ng 1200 so‘m bo‘ladi; 
d) valuta kursi: 1 dollar =1000 so‘m bo‘lsa. 
 5.  Bir  soat  mobaynida  Yaponiya  va  Кanadada  quyidagicha  miq-
dorda mahsulot ishlab chiqarish lozim (birlik, hisobida). 
 
 

---

 
342 
 
Кompakt disk 
Pishloq 
Yaponiya 
8 
4 
Кanada 
8 
12 
 
 a)  qaysi  mamlakat  kompakt  disk,  qaysi  biri  pishloq  ishlab 
chiqarishda mutlaq afzallikka ega?  
 b)  qaysi  mamlakat  kompakt  disk,  qaysi  mamlakat  pishloq  ishlab 
chiqarishda qiyosiy ustunlikka ega? 
 d)  Yaponiya  qanday  mahsulot  ishlab  chiqarishga  ixtisoslashgani 
ma’qul? Кanadachi? 
 6.  Topqirlik  mashqi.  Кatakchalarga  mos  ravishda  iqtisodiy 
tushunchalarning harfini joylashtiring.  
 1)  har  bir  mamlakat  iqtisodiyoti  jahon  iqtidoliyotining  bir  qismiga 
aylanib, yagona tovar va xizmatlar, kapital, ish kuchi, intellektual bozor 
sifatida ifodalanishi;  
 2) chetdan qo‘yilgan investitsiya evaziga olingan foydani chet elga 
olib ketilishi;  
 3)  mehnat  resurslarini  chetdan,  boshqa  mamlakatlardan  ko‘chib 
kelishi; 
 4) eski pul birliklarini ma’lum nisbatda yangilari bilan almashtirish;  
 5) rivojlanayotgan mamlakatlarda mehnat taqsimoti chetdan kapital 
jalb qilishga qaratilgan bo‘lishi va rivojlangan mamlakatlardan importga 
yo‘l ochish kerakligini targ‘ib qiluvchi nazariya.