Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti



Download 2,07 Mb.
bet16/60
Sana03.04.2022
Hajmi2,07 Mb.
#525675
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   60
Bog'liq
2 5350816350669379627

Ishonchli raqamlar. Agar sonning absolyut xatoligi shu raqamga mos keluvchi birlik razryadidan oshmasa, u holda bu ma’noli raqam keng ma’nodagi ishonchli raqam va agar bu xatolik birlik razryadining ½ qismidan oshmasa, bu ma’noli raqam tor (qat’iy) ma’nodagi ishonchli raqam deyiladi. Agar sonning absolyut xatoligi shu sonning chegaraviy absolyut xatoligidan oshmasa, u holda bu ma’noli raqam ishonchli raqam deyiladi. Boshqacha aytganda, agar sonning yozilish tartibi ushbu x = 1rm + 2rm-1 + ... + nrm-n+1 + n+1rm-n ko‘rinishda bo‘lsa, uning absolyut xatoligi
(x) = X - x ≤ ½ rm-n+1 kabi bo‘lib, bu sonning n ta 1, 2, ... , n, raqamlari ishonchli, bu yerda r – sanoq sistemasining asosi. Ba’zan verguldan keyingi ishonchli raqamlar (verguldan keyingi birinchisidan boshlab oxirgisigacha ishonchli raqamlar sanaladi) atamasi ham ishlatiladi. Agar x sonning (x) nisbiy xatoligi berilgan bo‘lsa, (x) ≤ 10-n tengsizlikni qanoatlantiruvchi n topiladi va bu sonning verguldan keyingi n–1 ta raqami qat’iy ma’noda ishonchli deb aytiladi (bu raqamlarning barchasi ma’noli bo‘lishi lozim). Masalan, 1) x = 12,396 va (x) = 0,03 ekanligi ma’lum. x sonning ishonchli raqamlari sonini toping. Bu yerdan (x) >
½10-3; (x) > ½10-2; (x) > ½10-1. Demak x sonning ishonchli raqamlari 1, 2, 3; ishonchsiz raqamlari esa 9 va 6, ya’ni x = 12,396 (ishonchli raqamlar tagiga chizilgan). Keng ma’noda esa berilgan x soning barcha raqamlari ishonchli. 2) x = 0,037862 va (x) = 0,007. Bu yerda (x) < ½10-1. Demak x sonning barcha raqamlari ishonchsiz ekan. 3) x = 9,999785 va (x) = 410-4. Bu yerda (x) = 0,410-3
< ½10-3. Demak x sonning verguldan oldingi bitta va undan keyingi uchta raqami ishonchli, ya’ni x = 9,999785. 4) x = 78,56 va (x) = 0,0003. Bu yerda 0,0003 < 0,0005 = ½10-3, ya’ni x sonning uchta raqami tor ma’noda ishonchli. Haqiqatan ham, (x) = x  (x) = 78,56  0,0003 < 0,03. 5) x = 356.78245 son uchun (x) = 0,01 bo‘lsa, u holda 5 ta raqam ishonchli: x = 356.78245; (x) = 0,03 bo‘lsa, u holda 4 ta raqam ishonchli: x = 356.78245; (x) = 0,00006 bo‘lsa, u holda 7 ta raqam ishonchli: x = 356.78245; (x) = 0,00003 bo‘lsa, u holda 8 ta raqam ham ishonchli: x = 356.78245; 6) ushbu a = 3,8; b = 0,0283; c = 4260 taqribiy sonlarning barcha raqamlari tor ma’noda ishonchli bo‘lsa, u holda ularning chegaraviy absolyut xatoliklari: a = 0,05; b = 0,00005; c = 0,5.
Aniqlik. Biror x taqribiy sonni  = 10-n aniqlik bilan hisoblash deganda sonning verguldan keyin n-razryadida turuvchi ishonchli ma’noli raqamni saqlab qolish

zarurati tushuniladi. Masalan,
sonni  = 10-3 aniqlik bilan hisoblash talab qilinsa,

buning javobi = 1,4142 va verguldan keyingi uchinchi raqam ishonchli, chunki

26


( ) = 1,4142–1,414 = 0,0002 < 0,0005 = a <  = 10-3. Shunday qilib, x taqriniy
sonning absolyut xatoligi ta’rifidan va uni hisoblashning aniqligidan quyidagi bog‘lanish kelib chiqadi: (a) ≤ a <  (bu absolyut xatolikni baholash yoki aniqlik formulasi), ya’ni absolyut xatolik va chegaraviy absolyut xatolik aniqlikdan oshmaydi.

Download 2,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   60




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish